Onverwachts bezoek van een egel in onze tuin op klaarlichte dag

Egel (omcirkeld en uitvergroot in inzet) 17 juni 2015

Het was zonnig weer. Ik zat in de tuin te lezen. Zo nu en dan hoorde ik geritsel tussen de dorre bladeren. Ik kon niet zien wat het was. Ik heb er verder geen aandacht aan besteed en ging door met lezen. Een kwartiertje later zie ik totaal onverwacht een egel tevoorschijn komen! Dat heb ik al die jaren dat we hier wonen nog nooit meegemaakt. We wonen wel in de buurt van een bosrand, maar dan zou het beestje door het steegje gekomen moeten zijn. En dat heeft aan beide zijden tuinhekken of zelfs stenen muren. Bovendien hebben we onze tuin met kippengaas beveiligd tegen katten om onze merels wat meer rust en veiligheid te geven. De egel moet ergens onder de schutting door gekomen zijn.

Wat het beestje vervolgens doet slaat werkelijk alles: hij loopt gewoon rond alsof ik niet bestond. Het is zich kennelijk van geen gevaar bewust. Alsof het een naïeve eilandbewoner is die nog nooit in contact met Nederlanders is geweest. Zo naief als bijvoorbeeld de dodo op Mauritius die door Nederlandse zeevaarders is uitgeroeid. Als bewijs van zijn totale desinteresse loopt de egel ijskoud onder mijn stoel door. Dit kan niet waar zijn. Het lijkt wel of ik in een natuurfilm van David Attenborough zit. Of komt het omdat egels slecht zien overdag omdat het nachtdieren zijn? Wat doet hij dan hier overdag?

Hij loopt weer verder en ik sluip heel voorzichtig mijn stoel uit en ga snel naar binnen en grijp mijn fototoestel. Nog net voordat hij het struikgewas in verdwijnt, kan ik één opname maken. Als bewijs. Niemand gelooft je. Als ik later het verhaal aan de buurman vertel zegt hij dat hij ook egels in zijn tuin heeft gehad. Wanneer? Jaren geleden. Pixels? Nee, geen pixels!

Het is een voorrecht om een tuin te hebben, ook al is het woekeren met de ruimte. Zelfs al woon je bij een bosrand. Ik begrijp andere huiseigenaren niet, die hun tuin, dat wil zeggen de oppervlakte waar je een tuin van kunt maken, betegelen en er tuinmeubelen neerzetten of er een soort binnenplaats van maken. Dat is de beste manier om al het leven uit je tuin te verdrijven. Eentje heeft er zelfs een permanente party-tent neergezet. Nog de afgelopen dagen moet ik tot mijn ergenis constateren dat mensen (illegaal!) tuinaarde langs het bospad gestort hebben. Tuinaarde. Dus: alweer een tuin verandert in een dode steenwoestijn. En een buurman verderop heeft zijn oude tegels vervangen door nieuwe moderne tegels...

Wij proberen de tuin aantrekkelijk te maken voor vogels, bijen en vlinders. Een egel is een geheel onverwachtse bonus.

Postscript: 
Volgens de Nederlandse wikipedia:
"Egels zijn echte nachtdieren, en daarnaast redelijk schuw. Wie overdag een egel ziet, kan er dus van uitgaan dat het dier iets mankeert."
Wat mankeert hij dan? En redelijk schuw?


Soortgelijk blog:

Kleine watersalamander op drempel 14 nov 2010 (categorie: natuur, fotografie)

Cees Dekker: "Dat evolutie zich voltrekt heb ik nooit in twijfel getrokken." (echt waar?)

In de BioNieuws van 20 juni 2015 zegt Cees Dekker in een interview: "Dat evolutie zich voltrekt heb ik nooit in twijfel getrokken." Echt waar? Dat is een wel erg handig gekozen uitdrukking om te verdoezelen dat je jarenlang alle mogelijke kritiek had op de evolutietheorie en door de publicatie van een aantal veelbesproken boeken Schitterend ongeluk of sporen van ontwerp? (2005), En God beschikte een worm (2006), 'Geleerd en gelovig' (2008) de boodschap gaf aan de Nederlandse gelovigen dat er een heleboel niet deugde aan Darwin's evolutietheorie, dat er veel wetenschappelijke kritiek op het Darwinisme was, dat Intelligent Design een goed alternatief of aanvulling was, en dat een goede wetenschapper best in God kan geloven en Christelijk kan zijn.

Dekker twijfelde wel degelijk aan  bijna alle aspecten van de evolutietheorie. Waarom ga je anders op zoek naar 'sporen van ontwerp'? Ontwerp is toch niet te rijmen met een natuurlijk evolutieproces? 

In de BioNieuws column refereert hoofdredacteur Gert van Maanen aan de oratie van Cees Dekker in 2000 waarin Dekker zeer naïeve, vage Intelligent Design argumenten verdedigde:

Dit is wat prof. Dekker zijn publiek durfde voor te houden:

"Een nauwkeurige beschouwing van de microscopische details toont aan dat zulke systemen onmogelijk door de combinatie van mutaties en natuurlijke selectie kunnen zijn geëvolueerd, zelfs niet in het ontzagwekkende tijdsbestek van vier miljard jaar." (p.19)

En dan beweren "dat evolutie zich voltrekt heb ik nooit in twijfel getrokken."!

Cees Dekker is ook op het KNAW-symposium 'Op jacht naar de minimale cel' van a.s. woensdag 24 juni uitgenodigd om een inleiding te geven. De beroemde Origin of Life onderzoeker en Nobelprijswinnaar Jack Szostak is daar de hoofdspreker. Ik vraag me af of Szostak weet van het Intelligent Design verleden van Cees Dekker. 'Verleden', want in hetzelfde interview neemt Cees Dekker afstand van ID: 

"Wat ik wel geleerd heb is dat Ontwerp geen zinvolle natuurwetenschappelijke ingang biedt. Het levert geen gereedschap op om tot meer begrip te komen en dat is waar het in de wetenschap juist om draait." (BioNieuws, 20 juni 2015, p.2)

Dat is mooi, maar ondertussen heeft Cees Dekker enorm veel schade aangericht aan de evolutiebiologie in Nederland. Hij heeft veel mensen op het verkeerde been gezet. Excuses zouden daarom wel op zijn plaats zijn.

update: 24 juni 9:09


Op 25 mei reageerde Leonardo da Gioiella in een gastbijdrage op het blog van Marleen op het nieuws dat Cees Dekker 1 miljoen euro had ontvangen voor onderzoek naar celdeling.

Maarten t Hart. Het Christendom is onbijbels

Magdalena
paperback

Noten toegevoegd: 20, 21, 28 juni

Naar aanleiding van het nieuwste boek van Maarten 't Hart Magdalena heb ik ook De Schrift betwist [1] aangeschaft en gelezen. De Schrift betwist is een bundel essays over de allesoverheersende invloed van het geloof tijdens zijn jeugd in Maassluis. Die verhalen zijn als columns in de nrc verschenen. Uitspraken en gewoontes van gelovigen uit zijn jeugd vormen altijd de aanleiding om de Bijbel er op na te slaan om te controleren of het wel klopt. De toon van de verhalen is verontwaardigd als hij ontdekt dat het niet klopt. Vaak zit er humor in de verhalen. En ondanks alle leed die hij in zijn jeugd heeft ondergaan, neemt hij de moeite om zijn stukjes over de bijbel met literatuur te onderbouwen. Doordat het korte stukjes zijn leest het prettig. Je kunt het lezen makkelijk onderbreken omdat het allemaal op zich staande stukken zijn.
Door christenen wordt er uiteraard flink geklaagd en gescholden op 't Hart. Je kunt 't Hart géén new atheist noemen, zijn bijbelkritiek speelde zich af vóór de opkomst van het new atheism [4]. Maarten 't Hart is beter thuis is in de  Bijbel dan menig gelovige en zeker alle new-atheists overtreft hij in Bijbelkennis. Hij vergelijkt bijbervertalingen, slaat talrijke theologische werken er op na. En hij is ook wel eens positief: De Statenvetaling vind hij oneindig veel mooier dan de Nieuwe Vertaling.

De Schrift betwist
paperback

Als je De Schrift betwist gelezen hebt, dan begrijp je hoe zijn jeugd gedomineerd werd door gereformeerde opvoeding. Alles en iedereen in zijn omgeving leefde in het christelijk geloof en geloofde absoluut in de letterlijk waarheid van de Statenvertaling. En dat begon al met een dwingende dagelijkse invloed die je -als kind- niet kunt ontlopen: je vader en moeder. En daarnaast: 2x per zondag naar de kerk, dominees, de mensen uit Maassluis, de bewaarschool (waar hij talloze versjes uit zijn hoofd moest leren), de lagere school, de godsdienstlessen op de middelbare school, de zondagsschool, de jongerenvereniging, enzovoort. Na elke maaltijd las vader een twingtal verzen uit de bijbel voor. Op die manier werd hij dag in dag uit, jaar in jaar uit geconfronteerd met wonder- en oorlogsverhalen van nomadische volkeren hier 4000 km vandaan, die vijandige buurvolken met zwaarden doorspietsten. Hij betrapt zichzelf op latere leeftijd op het neuriën van psalmen die hij in zijn jeugd op de bewaarschool had geleerd (wat hij overigens met plezier deed). Er was niet te ontsnappen aan de invloed van het geloof. Het was onontkoombaar. Atheïsten bestonden niet. De enigen die afweken waren lieden van een andere kerk. Als je niet alles geloofde was je een slecht mens, liep het slecht met je af. Hij stelde vragen over vreemde, tegenstrijdige en ongeloofwaardige passages in de Statenvertaling. Aan zijn ouders, zijn oom, de dominees, iedereen in zijn omgeving. Hij kreeg geen afdoende antwoorden. Ze kwamen met zwakke antwoorden of ontweken de moeilijkste vragen. De raadsels bleven. Hij las zelfstandig vele malen de bijbel en literatuur eromheen. Er kwamen alleen maar meer vragen bij.

Bijvoorbeeld: hoe kon Jona nu drie dagen overleven in de ingewanden van een vis? Antwoord van zijn moeder: "God had voor die ene gelegenheid een reusachtige vis geschapen" (p.63). 'Moderne' Christenen reageren daar op met: dat verhaal moet je symbolisch lezen. Maar schrijft 't Hart: "Wat dan te denken van Mattheus 12 vers 40, waarin Jezus zegt: 'Want gelijk Jonas drie dagen en drie nachten was in de buik van de walvis, alzo zal de Zoon des mensen drie dagen en drie nachten wezen in het hart der aarde.' ... Jezus heeft echt geloofd dat Jona drie dagen en nachten in een vis bivakkeerde." (p.65) Wat doe je daar dan mee? Ook symbolisch lezen?

Dit alles vormen zeer goede redenen om over kritisch over de bijbel en zijn gereformeerde opvoeding te schrijven. Het is dus niet zo dat Maarten 't Hart een leuk onderwerp zocht om daarmee later een beroemd auteur te worden. Nee, de Bijbel was alomtegenwoordig in zijn jeugd. Er viel niet aan te ontsnappen. Hopelijk was die opvoeding met de Statenvertaling in de hand bedoeld om normen en waarden mee te geven aan kinderen en volwassenen. Maar dat gebeurde door middel van wonder- en heldenverhalen die bij hem alleen maar vragen opriepen. In plaats van dat hij een moreel kompas mee kreeg om zijn leven richting te geven, groeide er een steeds grotere afkeer van alles wat met God, bijbel, kerk, kerkvolk, dominees en geloof te maken had.

Evolutie
Deel 2 begint met twee essays over evolutie en schepping. Ik wist dat er in Genesis 1 en 2 twee elkaar uitsluitende scheppingsverhalen stonden. Maar wat ik niet wist is dat in het eerste verhaal God man en vrouw tegelijkertijd schiep (volgens Maarten 't Hart: p.167) en in Genesis 2 wordt éérst Adam en Eva werd uit een rib van Adam geschapen [2],[14]. En in Genesis 2 wordt éérst de mens geschapen en daarna de dieren. Dat is in Genesis 1 andersom. Dat wist ik niet [3]. Die twee scheppingsverhalen "zijn onderling verbluffend tegenstrijdig" (p.167) en dat wordt door christenen verdoezeld en weggepraat.

Logica 
"Wat mij vroeger vooral hinderde was dat je in de bijbel op zoveel tegenstrijdigheden en onwaarschijnlijkheden stuitte die nooit als zodanig erkend werden. Alles wat dwaas en onbegrijpelijk was, werd weggepoetst, exegetisch weggegoocheld, spitsvondig weggeredeneerd." (p.115)
Zo staat er bijvoorbeeld het geslachtsregister van Jezus in de bijbel dat als doel heeft aan te tonen dat Jezus van koning David afstamt. Maar Jozef was niet de vader van Jezus (maagdelijke bevalling van Maria!), dus die stamboom is zinloos. Nog vele andere voorbeelden van onlogica kan men tegenkomen.

Onbijbels
Vele waarheden of praktijken die gelovigen er op na houden komen niet in de bijbel voor. Ze zijn zelf verzonnen. De babydoop is een volledig onbijbelse praktijk (p.139). Nergens in het kerstevangelie is sprake van een stal (p.85). Jezus heeft zichzelf nooit als Zoon van God geafficheert (p.88). Over de Triniteit (de Drie-eenheid) is in de Bijbel niets te vinden (p.158). "Het christelijk dogmatisch denkbeeld der [erf]zonde is in het Oude Testament geheel en al onbekend" (p.355). In het hoofdstukje 'Verdediging is geen aanval' verhaalt 't Hart over een discussie tussen een rabbijn en een dominee, waarin de rabbijn het christendom totaal onderuithaalt.
Er is een merkwaardige tegenstelling tot de neiging om alles in de bijbel letterlijk te nemen en de onbedwingbare neiging om er zaken bij te verzinnen (Mariaverering door de katholieken bijvoorbeeld). Het antwoord van de moeder van Maarten 't Hart op zijn vraag hoe kon Jona drie dagen in de buik van een walvis bivakkeren? was: "God had voor die ene gelegenheid een reusachtige vis geschapen"! (p.63). Hoe konden dinosauriers op de ark ondergebracht worden? "daar heeft Noach twee eieren van meegenomen." (p.167).

Negeren van geboden
Het letterlijk nemen van bijbelteksten staat in schril contrast met het negeren van geboden in de bijbel zoals: het voetenwassen (p.104), zes dagen zult Gij arbeiden (vierde gebod), Gij zult geen bloed eten (Het nulde gebod, p.175), je mag geen rente vorderen op uitgezet geld (p.206) en nog veel meer.


Het Christendom is onbijbels
"Het Christendom is onbijbels" is niet een letterlijke uitspraak van Maarten 't Hart, maar is mijn conclusie uit zijn hoofdstukje 'Gelijk ook wij vergeven'. Als de kern van het Christendom is dat Jezus aan het kruis gestorven is voor onze zonden, dan is dat een onbijbelse waarheid. Waarom? "Nooit heeft Jezus gezegd dat hij moest sterven om de zonden van de mens af te kopen" (p.102) [15]. "Jezus zegt elders nimmer dat zijn bloed vergoten wordt 'tot vergeving der zonden'" (p.177) [15]. Maarten 't Hart citeert Jacques Duquesne' boek Jésus en geeft zelf nog enige Bijbelse aanvullingen.
Wie had gedacht dat de kern van het Christendom onbijbels was? Voor mij was het in in ieder geval één van de grootste verrassingen van het boek. Maar het is zeker niet de enige verrassing: "de twee grootste heilsfeiten, de kruisdood en de opstanding, nergens in het Oude Testament voorspeld worden." (p.109). En dan dit: als het leerstuk van de Triniteit tot de kern van het christelijk geloof behoort, dan is dat iets dat niet tot de oorspronkelijke grondtekst had behoord, maar in de vierde eeuw na Christus is toegevoegd (p.157). En alsof dat niet genoeg is: dat Jezus Christus de Zoon van God is, is ook later aan de Bijbel toegevoegd (p.147) (alweer een kernstuk van het Christelijk geloof!). Tot slot de zondagsrust: dat de rustdag op zondag valt is een besluit van keizer Constantijn halverwege de vierde eeuw en staat niet in de Bijbel (p.154).

Mijn eigen gedachten
In De Schrift betwist staat voor mij veel nieuws. Ik heb ontzettend veel geleerd over de Bijbel. Ik wist niet dat er zoveel problematische teksten in stonden. Maarten 't Hart haalt bizarre, onbegrijpelijke teksten, regelrechte tegenstrijdigheden van bijbelteksten onderling, onlogische verhalen, een onoplosbare vertaalproblemen (Aramees, Grieks, Hebreeuws, Nederlands) naar voren. De bijbel is geen consistent geheel. Het lijkt op een verzameling manuscripten die allemaal de corrigerende pen van een eindredacteur ontberen, en waar geen onderlinge afstemming is geweest tussen de verschillende auteurs zelfs wanneer ze dezelfde gebeurtenis rapporteren [6]. Dat je alles in de bijbel letterlijk voor waar aanneemt is daardoor al uitgesloten. Dat de hele bijbel door één en dezelfde persoon geïnspireerd zou zijn, is alleen daarom al uitgesloten. Gezien het feit dat Jezus, de stichter van de wereldgodsdienst zelf geen woord op schrift gesteld heeft, komt alles uit de tweede hand. Verbazingwekkend dat Christenen op deze historische onzekerheden hun hele ziel en zaligheid op baseren.

Inspirerend
"De meeste christenen lezen de bijbel als inspirerende literatuur uit een interessante tijd, namelijk die waarin de mensheid zich langzaam naar het monotheïsme wendde." [5]
Je laten inspireren door de Bijbel lijkt fantastisch. Maar het vervelende is dat anderen zich ook door de Bijbel laten inspireren tot allerlei vreselijke dingen zoals geweld, homohaat, de mannelijke superioriteit (de man is het hoofd van het gezin, de vrouw moet gehoorzamen [14]), slavernij, goddelozenhaat, antisemitisme, anti-vaccinatie, anti-evolutie (creationisme! ID!), anti-klimaat, anti-milieu, anti dieren. Voor hen is de Bijbel zeer inspirerend!

Kritiek
Maarten 't Hart had hier en daar wel wat positiever kunnen zijn. Bijvoorbeeld: hij had de Bergrede wel wat positiever kunnen beoordelen. Jezus bedoelde het toch allemaal goed met de Bergrede en het is toch een stuk humaner en vredelievender dan alles wat er in het OT staat [7]. Zo zijn er nog een paar voorbeelden waar hij onnodig negatief is. Dat zijn geïsoleerde gevallen. in een enkel essay ('Een heel klein schaapje') zit hij er biologsch naast [9]. De overgrote meerderheid van de essays komen geïnformeerd over en vond ik bijzonder leerzaam.

Competent?
Sommige beginnen alleen al bij het horen van de naam Maarten 't Hart te briezen en te tieren, te vloeken en te spugen, te blazen en te grommen [11]. Is hij een incompetente atheïstische Bijbellezer? Nee: 't Hart heeft een grondige bijbelkennis [13]. Typerend voorbeeld: in zijn essay 'Heeft Jezus echt bestaan?' raadpleegt hij wel 6 theologische studies, in 'De kruisiging' 4, en in 'Barabbas' 6 werken. Je merkt ook dat hij een intense fascinatie heeft voor kritisch-historische bijbelstudies: "Ik beveel u dat boek van Vergeer sterk aan. Ik heb het ademloos gelezen". Anders breng je het niet op al die werken te lezen. Soms mist zelfs een theoloog als Kuitert een interessante studie zo merkt 't Hart. Theologen hebben  Grieks en Hebreeuws gestudeerd, maar hebben ons eeuwenlang met verdoezelende vertalingen misleid [8].
Als er iemand iets weet van taal, tekstanalyse, stijl, genre dan is het wel de beroepsschrijver 't Hart. In meerdere hoofdstukjes vergelijkt hij vertalingen van de bijbel. Ook blijkt hier zijn liefde voor de taal en met name de Statenvertaling. Hij is deskundig als hij de techniek van verhalen vertellen van bijbelschrijvers analyseert. Hij leest en analyseert de bijbel vaak als litererair werk (fictie).

Slechter gesteld is het met zijn kennis op het gebied van de samenhang van normen en waarden met historische ontwikkelingsfasen van de mensheid [12]. 't Hart vraagt zich niet af waarom een nomadisch woestijnvolk die specifieke geboden en verboden (613 joodse geboden) had. Ik heb zojuist het indrukwekkende en breed georiënteerde: Foragers, Farmers, and Fossil Fuels: How Human Values Evolve van Ian Morris gelezen. Zeer aanbevolen. Ik zoek iets vergelijkbaars dat meer toegespitst is op de bijbelse volken [10].

Je kunt bezwaar maken tegen de conclusies van 't Hart, je kunt hem uitschelden voor atheist, en dat is hij uiteraard, maar je kunt niet van hem zeggen dat hij de Heilige Schrift oppervlakkig heeft gelezen. Hij heeft de bijbel kapot gelezen. Maar hij geeft geen kritiek als atheist, maar op intern-Bijbelse gronden. Hij neemt niet als vertrekpunt dat God niet bestaat of dat Jezus niet bestaan heeft. De Schrift betwist is verplichte literatuur voor iedere Nederlander. Als U het niet in de boekenkast wilt hebben staan, koop dan de ebook versie of leen het desnoods uit de bibliotheek.

Noten  [ update: 28 juni  ]

1. Eerder verschenen als: 'Wie GOD verlaat heeft niets te vrezen' (deel 1) en 'De bril van God' (deel 2). De uitgever vermeld niet op welke edities het nieuwe boek is gebaseerd. In totaal: 121 essays die eerder in NRC verschenen zijn, maar de uitgever vertelt niet wanneer die colums verschenen en of er nieuwe zijn (tenminste de laatste is nieuw gezien de tekst), en aangevuld met PS-jes n.a.v. lezer reacties. Voor zover ik heb kunnen achterhalen moeten de essays tussen 1999 en 2002 verschenen zijn. Volgens de 3 copyright data zou deel 1 in 1997 en deel 2 in 2002 verschenen zijn en het huidige boek in 2003. Mijn exemplaar is de tweede druk juni 2010. Ik heb zowel de paperback als de ebook versie (zeer handig voor het doorzoeken!). Bij google books kunt U het boek ook vinden (is gebaseerd op de ebook versie).
2. Die volgorde wordt natuurlijk aangegrepen (zelfs in het NT: Paulus) om de man superieur te verklaren!
3. In de Nederlandse wikipedia staat die tegenstrijdigheid weggestopt in een tussenzinnetje. Er wordt geen systematisch vergelijking gemaakt van Genesis 1 en 2. Een 'cover-up'.
4. New-atheisme begon in 2004 met 'The End of Faith: Religion, Terror, and the Future of Reason' van Sam Harris.
5. Een commentator op mijn blog donderdag 11 juni. 
6. je ziet dat tegenwoordig meestal in een wetenschappelijk boek dat door meerdere auteurs geschreven is: een heterogeen geheel met veel overlap en geschreven uit verschillende gezichtspunten.
7. Waar Jezus de predestinatieleer tegenspreekt krijgt hij een complimentje van 't Hart, ("Jezus hangt de naïeve, maar beminnelijke opvatting aan dat wie goed doet, goed ontmoet") maar tegelijk klaagt hij dat Jezus met beloning werkt (p.326-327).Het zwakste hoofdstukje is 'Jezus volgens de DSM-IV' wat beneden peil is.
8. "Het is zo enorm leerzaam om de vier evangeliën in de vertaling van Warren en Molegraaf te lezen, dat je er naar snakt om ook de rest van het Nieuwe Testament in een vertaling van hun hand te kunnen bestuderen. Ook zou ik dolgraag een vertaling van het Oude Testament bezitten die zo letterlijk mogelijk de grondtekst weergeeft". (p.260). Dit zijn woorden van iemand die meer dan een oppervlakkige belangstelling heeft voor de bijbel.
9. Hij vindt schapen domme dieren, maar vergeet dat schapen in de bijbel 2000 – 3000 jaar minder domesticatie achter de rug hebben en een veel natuurlijker levenswijze hadden dan de tegenwoordige doorgefokte schapen. Hij vergeet dat veel herbivoren in kuddes leven (zebra's, gnoes, olifanten...) en dat een kuddediermentaliteit een overlevingsstrategie is (roofdieren!). 256–258. 
10. Volgens de FFF-indeling van Ian Morris zouden de volkeren in de bijbel ingedeeld moeten als foragers (jagers/verzamelaars) of farmers (landbouwers, veetelers) of een mengvorm daarvan (extensieve veeteelt, rondtrekkende veehouders, denk aan: kamelen, runderen, schapen, geiten). Paarden komen volgens mij niet voor in de bijbel. Er waren geen sappige weilanden zoals in Nederland, het waren droge warme streken en daarom moesten ze wel rondtrekken. Abraham bivakkeerde in tenten. De aanwezigheid van steden in de bijbel wijst op een productieve landbouw en veeteelt die steden van voedsel konden voorzien.
11. Dat dit een vooroordeel tegen de atheïstische 't Hart is blijkt als dergelijke reacties ontbreken bij protestantse dominees als Klaas Hendrikse en Edward van der Kaaij die soortgelijke of zelfs extremere beweringen doen. (zie: Trouw 13 juni 2015 Marijke Laurense: "'Jezus saai?' Hij was heel revolutionair". In dat interview blijkt dat van der Kaaij het bestaan van Jezus verwerpt; iets wat 't Hart niet eens doet). [16 jun 2015]
12. Excuses: in het hoofdstuk "De ethiek van os en ezel" (p.179) legt hij het verband tussen de ethiek en het feit dat ze landbouwers en veetelers waren: 'veehoudersethiek' wat met name tot uitdrukking komt in het tiende gebod. Maar hoe zit het met de rest van de Tien Geboden? Zijn die ook verklaarbaar als veehoudersethiek? Wie weet het? [zaterdag 20 juni]
13. Zijn bijbelkennis is bijvoorbeeld beter dan oud-huisarts en emeritus hoogleraar Prof. dr. D. Post die in de opinie pagina van Trouw 20 juni opmerkt dat het bevreemdend is dat Luther zo min dacht over gehandicapten, terwijl Jezus toch gezegd had dat je voor de zieken moest zorgen. Post weet kennelijk niet dat God een hekel had aan invaliden, zoals 't Hart beschrijft in het hoofdstukje 'Vanwege de engelen'. [21 juni 2015]
14. In Genensis 2:18 staat: "The LORD said "It is not good for the man to be alone. I will make a helper suitable for him." (vele vertalingen) Maar de NET Bible vertaalt: "The LORD God said, "It is not good for the man to be alone. I will make a companion for him who corresponds to him." Een verschillende vertaling met grote gevolgen: in het eerste geval zijn man en vrouw ongelijk en in het andere gelijk! Daar moet je dus een moraal op baseren. [28 juni 2015]
15. Als je slordig leest kun je 'bewijzen' vinden zoals: "Hij is aan de mensen gelijk geworden. En als mens verschenen heeft Hij zich vernederd; Hij werd gehoorzaam tot de dood, de dood aan een kruis." (Filippenzen 2:7-8, WV1995). "Hoewel hij zijn Zoon was, heeft hij moeten lijden, en zo heeft hij gehoorzaamheid geleerd." (Hebreeën 5:8, NBV2004)". Maar daar staat niet dat hij voor onze zonden stierf! Dus voorlopig heeft Maarten 't Hart gelijk. [toegevoegd: 30 nov 2016]

Paradiso lezing Salomon Kroonenberg over Charles Lyell, Charles Darwin. Geologie, Evolutie, Geloof

Een kort blogbericht naar aanleiding van de Paradiso lezing zondag 7 juni door geoloog en auteur Salomon Kroonenberg over Charles Lyell, Charles Darwin, geologie, evolutie, geloof. Zijn verhaal over Lyell zet Darwin's religieuze positie in de context van zijn tijd en geeft daarmee een andere kijk op Darwin dan de historicus Ton Munnich (zie vorige blog).

Vergeleken met Lyell was Darwin minder conservatief.  Lyell was zijn hele leven tegen het idee dat de mens 'van de apen afstamde'. Hij geloofde dat de mens geschapen was op bovennatuurlijke wijze. Hij wilde de mens niet op hetzelfde niveau zetten als andere dieren. Dat zou degradatie zijn. De mens heeft een speciale status vanwege zijn verstand en moraal. Er is een kloof tussen mens en dier. Lyell was in dit opzicht veel conservatiever dan Darwin. Lyell geloofde ook niet dat de fossil record een progressief karakter had (van primitief naar complex). Lyell was in feite anti-evolutie: soorten waren stabiel. En hij was tegen natuurlijke selectie. (zie voor details bijv. The Darwinian Revolution: Science Red in Tooth and Claw van de bekende filosoof Michael Ruse).

Ton Munnich legt nogal de nadruk op het feit dat Darwin slecht was in wiskunde en een hoop andere dingen. Maar uit Kroonenbergs verhaal bleek dat gedurende de Beagle expeditie de delen 1, 2 en 3 van Lyell's Principles of Geology op het moment dat ze uitkwamen naar Darwin opgestuurd werden. De Principles bleken het standaardwerk dat het vak geologie op de kaart zette. Dat werk was zeer belangrijk voor Darwin's wetenschappelijke opleiding. En oneindig veel relevanter voor zijn vorming en zijn toekomstige taak dan wiskunde. Evolutie begint met kennis van aardlagen en de fossil record. Nog vóór de Origin had Darwin meerdere geologische werken geschreven.

Dus: vergeleken met zijn vriend en mentor Lyell was Darwin veel progressiever. Darwin heeft nooit geclaimd dat de mens was geschapen. Hij heeft inderdaad de afstamming van de mens niet in de Origin in 1859 behandeld, maar dat is wat anders dan claimen dat de mens geschapen is!

Alfred Wallace is niet ter sprake gekomen, maar Wallace meende dat er een onoverbrugbare kloof tussen mens en dier was: de mens had een ziel, verstand, moraal, esthetisch vermogen. Die vermogens zijn door een ingreep van boven tot stand gekomen. Zoiets heeft Darwin nooit geloofd.

 
Opmerking over Kroonenberg: 
het is bekend dat hij een klimaat-criticus is. De temperatuur op aarde wordt door veel meer dingen bepaald dan alleen CO2.  Hoe gevoelig is klimaat voor CO2? Wolken zijn ook belangrijk (reflectie van zonlicht). Grappige opmerking van Kroonenberg: fossiele brandstoffen moet je niet verbranden! Dat is zonde! Gebruik ze als grondstof!

Dribbelende drieteenstrandlopers op schuimig Texelse strand

Drieteenstrandloper Calidris alba temidden van strandschuim.
Texel, Noordzeestrand, 13 mei 2015 (klik voor vergroting)

Karakteristiek gedrag: de vogeltjes kunnen ontzettend snel met de golven mee heen en weer rennen. Dat ze drie tenen hebben kun je daarom niet zien. Er bestaat ook nog een drieteenmeeuw en een drieteenspecht. Het moeten wel uitzonderingen zijn anders zou het niet in de naam terechtkomen. Inderdaad hebben de meeste vogels 4 tenen: drie naar voren wijzende en een naar achteren. In de vogelgids zie je dat sommige andere strandlopers een verkleinde vierde achterteen hebben. Met de juiste belichting zie je dat het een rood-bruin zomerkleed is. Deze soort lijkt op de Kleine strandloper (Calidris minuta). De drieteen onderscheidt zich door zijn gedrag. Zie online vogelgids van de Vogelbescherming voor meer details. Het zijn trekvogels, ze broeden op Groenland en overwinteren in Afrika. Je kunt een aardig filmpje over deze verbazignwekkende lange-afstand-vliegers  vinden op een drieteenstrandloper.nl !

From chicken to dinosaur:
Scientists experimentally 'reverse evolution' of perching toe

Het zou wel eens kunnen dat vogels die de gewoonte hebben om in bomen te zitten, een opposable teen hebben (de 4e teen) en loopvogels die nooit in bomen zitten (waadvogels) op drie tenen lopen waarbij de 4e teen gereduceerd of verdwenen is. Maar als de drieteenstrandloper de enige waadvogel is met drie tenen, en de rest 4 tenen heeft, dan kan die eigenschap van 4 tenen niet verklaard worden met het op takken kunnen zitten (perching). Tenzij niet alles zo zwart-wit is en de 4e teen in verschillende mate gereduceerd is. Bijvoorbeeld, de als twee druppels water op de drieteenstrandloper gelijkende Kleine Strandloper lijkt een sterk gereduceerde 4e teen te hebben:

Kleine Strandloper Calidris minuta
zie: zeer korte vierde teen

Ik heb niet systematisch onderzocht hoe dat zit bij de rest van de strandloper familie of het geslacht Calidris (de tenen zijn meestal niet zichtbaar op foto's!). Als het klopt is een gereduceerde of ontbrekende 4e teen misschien een aanpassing van loopvogels die langs kusten leven en niet de gewoonte hebben om op takken te zitten.

Wikipedia: Bird feet and legs waarin bevestigd wordt dat "Nearly all songbirds and most other perching birds" drie tenen voor en één achter hebben. Hoe het zit met andere groepen zoals steltlopers, plevieren, eenden, ganzen is niet duidelijk. Theoretisch gezien zouden alle 'watervogels' geen naar achteren gerichte tenen nodig hebben omdat het loop- of zwemvogels zijn die niet rusten of slapen in struiken of bomen [1].  Een loopvogel bij uitstek zoals de struisvogel heeft geen naar achter gerichte tenen.

Vergelijk: mens (uitsluitend naar voren gerichte tenen; niet in bomen levend; lopend dier) en andere mensapen (met opposable duim aan de voet; in bomen levend). 

Hypothese: in tegenstelling tot in bomen levende zangvogels (perching birds) hebben 'loopvogels' in het algemeen géén of gereduceerde naar achter gerichte tenen. Net als de mens. De drieteenstrandloper is een extreem voorbeeld van een tendens.

PS: Van de 4 eigen opnames is een interessante uitsnede gemaakt en het contrast verhoogd om ze op een blog beter tot hun recht te laten komen. Bescheiden telelens gebruikt. Alles uit de hand gefotografeerd.

Postscript: 

Ook in het boekwerk De Nederlandsche Vogelen is de drieteenstrandloper bekend compleet met drie tenen!
De papegaaiduiker heeft ook drie tenen (wordt niet gemeld in Engelse wikipedia); idem: de Helmcasuaris, Emu, kwartels, en verschillende soorten plevieren... scholekster (volgens DNV: 3 tenen) ... gierzwaluw (zeer kleine pootjes, DNV: 4 naar voren), spechten (2-2), staartmees (3-1, achterste langste), grutto/kievit/kluut/wulp (4, maar achterste is klein, zit iets hoger en raakt de grond niet: DNV), aalscholver (zwemvliezen + zittend op takken!),  (gele kwikstaart (3-1,achterste langste nagel, DNV),visdiefje/stern (3+1,+zwemvliezen), koekoek (DNV: 2-2),

bijgewerkt: 25 juni 

Noten

1. Een uitzondering is de Jacana die een unieke aanpassing heeft: loopt over waterbladeren en heeft 4 lange tenen. Grotere en zwaardere 'watervogels' zoals reigers hebben een vierde naar achter gerichte teen die maar iets korter is dan de naar voren gerichte tenen: het toeval (?) wil dat ze ook in bomen nestelen. Die kunnen ze gebruiken om om takken heen te klemmen.