25 May 2016

Het Vleesverlangen van Marijn Frank. Negen seconden zwart beeld

Marijn Frank kan het niet aanzien! Zwak!

 

Marijn Frank maakte de documentaire Vleesverlangen over haar eigen vleesverslaving naar aanleiding van de geboorte van haar dochter. Moet ze haar dochter vlees geven? Ze erkent openlijk dat ze verslaafd is aan vlees. Het wordt wetenschappelijk bevestigd in een hersenscan. De hersenonderzoekers concluderen dat haar brein uitzonderlijk sterk reageert op beelden van vlees. Nog meer dan op erotische afbeeldingen, concluderen ze. 

En ze voegen er aan toe: het is een verslaving zoals alcoholisme of nicotineverslaving. Deze vleesverslaving is cruciaal voor de documentaire en maakt het spannend voor de kijker. Het is een goed gekozen vertrekpunt. Komt ze op het eind van haar verslaving af? Wil ze het eigenlijk wel?

Het is mij niet duidelijk of ze echt wil stoppen met vlees en vegetariër wil worden, of dat ze haar eigen vleesverlangen wil onderzoeken of zelfs wil rechtvaardigen. Ze lijkt te hinken op twee gedachten. Hoe pakt ze het aan? Waar haalt ze haar informatie vandaan? Ze interviewt vegetariër Dirk-Jan Verdonk ('Het dierloze gerecht. Een vegetarische geschiedenis van Nederland' [1]) en twee bewoners van het Vegetarisch Woonpark Ommershof [2]. Verder bezoekt ze psychotherapeute Eileen van Essen [3] die een neutraal standpunt heeft. Ook bezoekt ze met haar dochtertje een kinderboerderij (neutraal of misschien pro-dier?). Een belangrijk onderdeel, en het meest dramatische onderdeel van de documentaire is haar stage bij biologische slachter Rene Pals [4]. Behalve uitbenen en andere slagerswerkzaamheden, wil ze zelf een koe doodschieten. En verder bezoekt ze een kok die bij voorkeur rundvlees van een met uitsterven bedreigd en langzaamgroeiend runderras gebruikt; een presentatie van kweekvlees in Londen en een woordvoerder van de vleessector. Zowel de biologische slager, de kok, de kweekvleesproducent en de woordvoerder van de vleessector zijn uiteraard voorstander van vlees eten. De documentaire eindigt met het verorberen van drie gehaktballen: één voor haarzelf, één voor haar partner, en één (evengrote!) voor haar dochtertje van drie.

Wat moeten we concluderen uit de documentaire? Heeft ze haar verslaving onder controle? Eet ze na alles wat ze gezien en meegemaakt heeft nog steeds vlees? of alleen maar biologisch vlees? En minder vaak? Wat zeker is dat ze niet gestopt is met vlees: ze geeft haar dochter haar eerste stukje vlees [7]. Waarom? Was dat het doel van het dramatische bezoek aan de biologische slager waar ze zelf een koe doodt? Is de conclusie dat je vlees mag eten als het dier een goed leven heeft gehad en met respect geslacht is? Was het een 'biologische' gehaktbal?

Maar hebben het bezoek aan Dirk-Jan Verdonk en het Vegetarisch Woonpark Ommershof dan niets opgeleverd? Hoe heeft ze zijn vraag "Waar haal je het recht vandaan om een dier te doden?" beantwoord? Ik heb het antwoord niet gehoord. De morele dimensie van het eten van vlees is niet haar ding. De film heeft onmiskenbaar een 'vlees-bias'. Geen wonder gezien haar wetenschappelijk vastgestelde vleesverslaving. Die bias blijkt ook uit haar uitspraak: "Ik hoop door zelf te slachten een beetje in het reine te komen met mijn eigen vleeseten". In het reine te komen? Maar als iets moreel fout is, kom je daarmee 'in het reine' door het één keer zelf te doen? Merkwaardige gedachtegang. In het reine komen met moord door zelf een moord te plegen.

Maar als haar uitgangspunt is een rechtvaardiging te vinden voor haar vleesverslaving, hebben we dan te maken met een evenwichtig journalistiek onderzoek? Haar bronnen liggen grotendeels in de vleessector. De kok, de slager, de kweekvleesproducent, de vleessector verdienen allemaal geld met vlees. De kok gebruikt vlees van een zeldzaam runderras dat hij voor uitsterven wil behoeden. Relatief gezien –ten opzichte van de bio-industrie met haar plofkippen– is dat minder slecht. Maar het paradoxale is dat hij ze slacht. Dat is niet wat natuurliefhebbers doen om met uitsterven bedreigde diersoorten te redden. De kweekvleesprofessor meent dat het vegetarisme in Nederland al decennia lang op 3% blijft steken. Maar hij vergeet te melden dat de vleesconsumptie in Nederland daalt en het aantal flexitariërs toeneemt. Nederland is het eerste land ter wereld dat een politieke partij heeft in het parlement die uitsluitend opkomt voor dierenbelangen. De biologische slachter René Pals is een aardige man en is relatief –ten opzichte de bio-industrie– goed voor zijn dieren. Maar het morele aspect ontbreekt in de hele documentaire: mag je een dier doden?

Om recht te doen aan het morele aspect zou je een filosoof-ethicus moeten raadplegen. Hoe kan ze de Nederlandse filosoof Floris van den Berg ('De Vrolijke Veganist')[5] over het hoofd gezien hebben? Hij kon haar perfect uitleggen dat je om morele redenen geen dieren mag doden. Dirk-Jan Verdonk heeft haar daar wellicht op gewezen en anders had ze hem met een beetje googelen zo moeten vinden. Heeft ze bewust of onbewust niet gezocht in die richting?
En meer praktijk gericht: waar zijn de vegetarische restaurants in haar documentaire? Wél een vlees-kok, géén vega-kok. Ze gaf restaurants de schuld dat ze een vreselijk saai vegetarisch menu hadden. Maar dan eet je in de verkeerde restaurants! Er bestaan tientallen vegetarische restaurants in Nederland, of restaurants die naast (biologisch) vlees een volwaardig vegetarisch menu aanbieden [6]. Ik ken ze uit eigen ervaring. Die markt is in beweging. En een search in bol.com leert dat er tientallen vegetarische kookboeken bestaan. Ook die markt is in opkomst. In tegenstelling tot wat die vlees-kok haar vertelde, heb je géén vlees nodig om lekker te eten, zowel thuis als in een restaurant. Er is er tegenwoordig een grote diversiteit aan vleesvervangers te koop (liggen zelfs in de supermarkt!). En hoe heeft ze het voor elkaar gekregen om (leeftijds- en sekse-genote) Marianne Thieme over te slaan in haar zoektocht?
De keuze van de mensen die je vraagt bepalen de antwoorden die je krijgt, en die keuzes worden mede bepaald door je eigen voorkeuren. Dus je krijgt antwoorden die niet al te ver verwijderd zijn van je eigen voorkeuren.

Marijn Frank doodt een koe

Dat er toch iets wringt aan vlees eten en het doden van dieren blijkt uit de documentaire. Uit alles blijkt dat Marijn er zelf grote emotionele moeite mee heeft om een koe daadwerkelijk te doden. Terecht. Zelfs de eerste keer toekijken was haar al teveel (zie eerste foto). Terecht. Uiteindelijk doet ze het wel. Niet omdat ze gedwongen wordt, maar omdat ze het zelf wil. Waarom?

Negen seconden zwart beeld.

 

Let op: het beeld wordt (letterlijk!) zwart op het moment suprême direct na dat Marijn de koe doodschiet. Negen seconden zwart beeld. We horen stemmen, we zien niet wat er gebeurt met de koe, hoe hij in elkaar zakt en of zij spiertrekkingen vertoont. Hij is dan nog niet dood, alleen bewusteloos [8]. Het hart klopt nog en hij moet nog 'dood gebloed' worden. Het is geen elegante methode om een dier te doden. Zijn de beelden te erg voor de kijkers? Maar als het te erg is voor het publiek, is het dan wel juist om dit soort dieren te doden? Als haar dochtertje een gehaktbal krijgt, moet ze dan ook zien hoe dat dier aan zijn eind is gekomen? Als ze daar te jong voor is, is ze dan ook niet te jong om vlees te eten? Dat zijn de vragen die Marijn Frank niet durft te stellen. Genoeg stof voor een vervolg documentaire.



Noten

  1. Dirk-Jan Verdonk is historicus en tevens werkzaam voor 'World Animal Protection Nederland' en schrijft columns voor het blad van de Vegetariërsbond.
  2. Vegetarisch Woonpark Ommershof
  3. Eileen van Essen: Psychotherapie en Relatietherapie Amsterdam
  4. Natuurslagerij René Pals
  5. Floris van den Berg is als filosoof werkzaam bij de Universiteit Utrecht
  6. Vegetarische restaurants op de site van de Vegetariërsbond
  7. toegevoegd do 26 mei:  wat mij opvalt is de gretigheid waarmee haar dochtertje de gehaktbal naar binnen werkt. Achterelkaar propt ze het in haar mondje. Aardappels en groente laat ze onaangeroerd. Ze probeert zelfs na het verorberen van de gehaktbal van tafel te gaan. Pa grijpt in. Heeft ze dat vleesverlangen van haar moeder? Zou zoiets –als het al bestaat– erfelijk kunnen zijn?
    27 mei: Er zijn vegetarische alternatieven voor dierengehakt: notengehakt gemaakt van amandelen, zonnebloempitten en hazelnoten; in droge vorm te koop als 'Bioburger', zelf water toevoegen, zelf (kleine) balletjes van maken en bakken. Enige oefening in het klaarmaken is nodig. Je kunt soortgelijke producten ook kant en klaar kopen. Maar je hebt geen excuus meer om een kind dierengehakt voor te schotelen!
  8. toegevoegd 27 mei: de eerste keer dat Marijn toekeek bij het doodschieten van een koe riep ze verschrikt uit: "hij is helemaal niet dood!". Inderdaad, de hersenen zijn grotendeels vernietigd, maar het dier vertoonde nog pootbewegingen, en alle andere organen leven nog gewoon. Het is niet zo makkelijk een groot dier in één klap 100% dood te maken.

11 comments:

  1. @Gert,
    interessant dit stuk, bij toeval zag ik haar nog in gesprek op de Belgische tv over dit onderwerp. Ik kom er voor mezelf ook niet uit, wat ze nu eigenlijk wilde demonstreren of misschien voor zichzelf bewijzen, door een dier te doden. Of dat voor haar een goedkeuring betrof om verder te voldoen aan haar vleesbehoeftes? Het dilemma sprak me wél aan, het is voor veel mensen wellicht een dilemma.

    Waarschijnlijk is de behoefte aan vlees aangeleerd. Zou je bv. in India worden geboren was de kans groot dat je vegetarisch werd opgevoed. Maar zoals jij als evolutiebioloog het beste weet is de mens van oorsprong een vleeseter, of de structuur van tanden daarvoor is bedoelt(?)
    Op zich blijft het eigenaardig dat mensen het doden van dieren collectief hebben geaccepteerd.

    ReplyDelete
  2. Theo, biologisch gezien is de mens een omnivoor, kun je zien o.a. aan gebit, darmstelsel, spijsvertering. MAAR: we zijn niet verplicht vlees te eten, we KUNNEN het. MAAR: 1) er zijn maar weinig mensen die RAUW vlees eten, het meeste wordt flink gebakken, gesudderd en gebarbequed, 2) en meestal gebruiken we een scherp mes om het vlees te snijden (behalve bij spareribs, hoewel die op maat gesneden zijn), 3) en tenslotte gaat geen mens zelf eerst zijn dier slachten (met zijn eigen tanden en handen): DAT is allemaal 100% onnatuurlijk. Geen carnivoor dier doet dat; leeuwen houden er geen zebrabioindustrie op na. Dus: is de mens natuurlijk bezig?

    Achteraf gezien vond ik misschien nog het meest schokkend dat ze haar dochterje een dierengehaktbal meende te moeten voorzetten! En dan geen rekening mee houdend dat ze een kleiner lichaam heeft dan zijzelf; dus relatief ook nog eens een te grote portie. Ze is zo fantasieloos: er zijn prima vega vervangers voor dierenvlees: vegakip, vegagehakt, vega-gehaktballen, vegatonijn, vegaburgers, etc. Maar daar hoor je haar neit over! En dat voor iemand die bij de Keuringsdienst van Waarden werkt!

    Theo, ik denk dat we grotendels op één lijn zitten. maar goed, om toch iets positiefs te zeggen: Marijn koopt geen vlees meer uit de bioindustrie in de supermarkt, en ze zegt dat ze minder vlees eet. Dat is een stap in de goede richting. Het is een tijdrovend proces dat de meesten van ons meemaken. Je moet leren hoe het anders kan. Maar volgens mij is ze slim genoeg om dat te leren. Toch?

    ReplyDelete
  3. @Gert, er is ooit een tijd geweest dat we wel dieren moesten doden en vlees eten om te kunnen overleven, nu beschikken we inderdaad over een keus, in genoeg culturen slachten de mens zelf nog het dier wat ze willen consumeren, 's lands wijs, 's lands eer, je zou hieromtrent je blikveld misschien ietwat meer kunnen verruimen, zeer zeker als evolutiebioloog, de meeste mensen hebben denk ik geen probleem met het zelf doden van een dier als het puur op overleven aankomt, zelfs niet met het consumeren van eigen soortgenoten, zoals ik onlangs nog zag in een doc over een neergestort vliegtuig in het Andes gebergte in de vorige eeuw.

    ReplyDelete
  4. @Egbert,
    wat je zegt klopt maar half, je zou hier moeten kijken: https://nl.wikipedia.org/wiki/Omnivoor, de mens at van oorsprong zowel dierlijke als plantaardige producten.
    In de link lees je o.a.
    ('Als we naar evolutionaire voorgeschiedenis van de mens kijken dan zien we dat Australopithecus voornamelijk plantaardig voedsel at (zacht fruit) en Paranthropus bosei harde zaden en vezelachtige peulen.')

    Dat mensen geen probleem hebben met het doden van dieren geloof ik allerminst, (laat staan het verorberen van soortgenoten, al komt kannibalisme onder dieren ook weleens voor.) Om te doden wat je zelf eet, een dier dus heb je misschien wat moed nodig zoals Marijn, maar wat doe je daar nu eigenlijk mee, aan de dieren ellende? Ik snap echt niet wat je daarmee nu voor jezelf doet in richting onthouding van vleeseten.


    ReplyDelete
  5. Egbert: "...je zou hieromtrent je blikveld misschien ietwat meer kunnen verruimen, zeer zeker als evolutiebioloog,..."
    tsjonge! tsjonge! Ben je je ervan bewust dat je je eigen opvatting van wat evolutiebiologie is / zou moeten zijn, op mij projecteert?!

    ReplyDelete
  6. @Theo, Ik snap echt niet wat je daarmee nu voor jezelf doet in richting onthouding van vleeseten.

    Voor mijn gezondheid, een poging tot preventie van welvaartsziekten, deze eiwitbommen hebben we echt niet meer nodig na het vijftigste levensjaar, maar zeg eens eerlijk eet jij zelf ook nog vlees Theo? En hoe zit het nu met Gert?
    Hoe principieel zijn jullie werkelijk.

    @Gert: Ik heb wel compassie met dieren maar kan me tevens voorstellen dat in omstandigheden waar de strijd om het bestaan veel harder is, of in culturen waar diervriendelijkheid niet zo aan de orde is, men daar anders mee omgaat, tijdens een vakantie op Gran Canaria zwierven bij het hotel waar wij logeerden een paar uitgehongerde katten rond, de toeristen (meest Duitsers) spraken er schande van, zo mager waren die beesten, mijn zoon kocht in de lokale supermarkt altijd blikjes kattenvoer voor ze, hij was daar behoorlijk verontwaardigt over, maar het hotelpersoneel welke door sommige toeristen hierop aangesproken werd vond het de normaalste zaak van de wereld. Haalden de schouders wat op zo van waar gaat dit eigenlijk nu over. Totaal onbegrip.
    Ik denk ook niet dat het echt kwaadwilligheid van deze mensen betreft maar meer onwetendheid, ze zien dieren blijkbaar als een vorm van minderwaardig leven.



    ReplyDelete
  7. @Egbert,
    ik had het ook over een echt dilemma, ik vind dierenleed afschuwelijk, als je de menselijke beschaving moet meten aan de manier hoe mensen met dieren omgaan is de mens minder dan een neanderthaler. Maar ik ben zoals zo velen opgevoed met het trotse eten van 'vader' en de flinke worst op tafel.

    Ik snap niks van je commentaar: "@Theo, Ik snap echt niet wat je daarmee nu voor jezelf doet in richting onthouding van vleeseten.
    (citaat van mij)
    Voor mijn gezondheid, een poging tot preventie van welvaartsziekten,
    deze eiwitbommen hebben we echt niet meer nodig na het vijftigste levensjaar" ..
    begrijp echt niet wat je nu eigenlijk wilt zeggen, 'preventie van welvaartsziekten?, 'eiwitbommen?'

    Het filmpje van deze Marijn met stukjes gezien, omdat het altijd hetzelfde is bij die filmpjes over moderne dierhouding, de manier hoe mensen omgaan met dieren is nagenoeg onverdraaglijk. Een koe die onder de stangen was gevallen en niet meer overeind kwam, werd een stukje geschopt door personeel, (ander filmpje met verborgen camera gefilmd), maar ze waren wel heel lief tegen eigen vrouw en kinderen.

    ReplyDelete
  8. Theo, ik kan je aanraden de film van Marijn Frank in zijn geheel te bekijken als je ook maar enigszins een uurtje vrij kunt vrijmaken. Het is in ieder geval iemand die nadenkt over haar vleesgebruik. Driekwart van de Nederlanders interesseert zich niet voor de herkomst van het vlees op hun bord: ze willen er niet eens aan herinnerd worden dat vlees van dieren afkomstig is, laat staan of die dieren goed behandeld worden; en het enige wat ze willen weten is de prijs, hoe kan ik het klaarmaken en vinden ze het thuis lekker. Wat jij noemt (dierenmishandeling) komt eigenlijk niet in de film voor. Dus eerst zien en dan oordelen. Ben benieuwd. (Wijzelf hebben nu alle vlees en vis vervangen door vegavlees en vegavis, en voor de melk hebben we nu vegamelk; nu de kaas nog! :-( er schijnt vegakaas te bestaan.)

    ReplyDelete
  9. @Theo, ik ben ook opgevoed met de regel dat vlees eten een "must" is voor je gezondheid, ik refereerde aan de eiwitbommen omdat zelfs wetenschappelijk bewezen is dat rood vlees, wat lang in het darmstelsel blijft hangen de kans op kanker zelfs kan vergroten,
    dat mensen zo met dieren omgaan zal wel met een stukje indoctrinatie door opvoeding, cultuur e.d. te maken hebben, hun hond aanbidden ze maar een koe is helemaal niets, ik moet trouwens eerlijk bekennen
    dat ik zelf ook ooit zo heb gedacht.

    ReplyDelete
  10. Zou het kunnen zijn dat het doel van de film van Marijn niet de bedoeling heeft een moreel oordeel te vellen over het eten van vlees, maar juist de discussie over het onderwerp los te maken? Het lijkt er op dat haar dat is gelukt.

    ReplyDelete
  11. Onbekende, bedankt voor je comment!
    -Marijn had niet de bedoeling een moreel oordeel te vellen? Maar als Marijn gewoon vlees blijft eten, en haar kind van drie gehaktballen leert eten, dan is de boodschap toch overduidelijk? namelijk: vlees eten is moreel goed, is moreel acceptabel. Je laat je kind toch geen moreel verwerpelijke dingen doen? Vergelijk: een moeder die haar kind leert roken!

    -de discussie over het onderwerp los te maken?
    Ha! Dat is wel erg makkelijk gezegd! Onder de vlag van 'de discussie losmaken' een eenzijdige documentaire maken en een egoïstische standpunt naar voren brengen.
    Je ziet wel vaker mensen met een (vlees)verslaving die niet meer helder kunnen denken over hun eigen verslaving.
    Doorgaan met foute dingen onder de smoes van ik zwengel de discussie aan.

    ReplyDelete

Comments to posts >30 days old are being moderated.
Safari causes problems, please use Firefox or Chrome for adding comments.