03 September 2017

Olaf Schuiling: Olivijn, de steen der wijzen?

Olaf Schuiling (2017)
Olivijn, de steen der wijzen.
Uitgeverij Elmar, paperback, 128 pp,
Literatuur- en begrippenlijst
bevat 41 kleurenfoto's en
een heel klein zakje olivijn

 

Olaf Schuiling, emeritus hoogleraar in de geologie van de Universiteit Utrecht is 85 maar nog steeds actief in het promoten van olivijn tegen klimaat opwarming. Op 11 augustus hield hij een lezing bij Bouwman Boeken in de Bilt naar aanleiding van het verschijnen van zijn boek Olivijn, de steen der wijzen. Met ondertitel: 'De groene en revolutionaire bron tegen klimaatverandering. Praktische toepassingen'.

Theorie beslaat maar een klein deel van het boekje. Het grootste deel bestaat uit praktische toepassingen van olivijn op zeer diverse terreinen. Olaf Schuiling blijkt een geoloog-uitvinder van olivijn toepassingen te zijn. Ongebruikelijk voor een academicus/geoloog. Het praktische gedeelte bevat aardige, vaak verrassende wetenswaardigheden, en hoogtepunten en dieptepunten in zijn levenslang gevecht om gehoor te vinden voor zijn ideeën.

Het vertrekpunt van zijn boek is dat vulkanen in de loop van de geschiedenis van de aarde miljoenen tonnen CO2 hebben uitgestoten. Wel 300 miljoen ton [1]. Als dat 4,5 miljard jaar (de leeftijd van de aarde) zo is door gegaan, dan is de CO2 concentratie (een broeikasgas!) dermate hoog dat de temperatuur van de atmosfeer opgelopen zou zijn tot 500 graden Celsius! En zoals we allemaal kunnen constateren is dat niet het geval? Dus moet die CO2 op de een of andere manier 'verdwenen' zijn. De verklaring: olivijn neemt de CO2 op. CO2 wordt stabiel vastgelegd. Olivijn is het meest voorkomende mineraal op aarde (p.31, wist ik niet). We zouden de aarde nu een handje kunnen helpen door vermalen olivijn uit te strooien bijvoorbeeld langs stranden om het verweringsproces te versnellen. Dit is in het kort zijn idee. Zoals gezegd gaat het grootste gedeelte van het boek over praktische toepassingen. Niet alle toepassingen hebben iets met het klimaat te maken. 


Nieuw perspectief

Voor mij geeft de benadering van prof. Schuiling een andere kijk op het oude vraagstuk waarom de aarde een leefbare planeet is (Planetary habitability). Die leefbaarheid wordt o.a.  bepaald door de temperatuur. En die temperatuur wordt mede door het CO2 gehalte van de atmosfeer bepaald. Weliswaar heeft de aarde door middel van vulkanen een onophoudelijke hoeveelheid CO2 in de atmosfeer gestoten, maar gesteenten (o.a. olivijn) hebben altijd die CO2 afgevangen en opgeslagen. Dat er zo gigantisch veel CO2 door vulkanen is uitgestoten en weer door gesteenten is opgeslagen wist ik niet. (Planten hebben ook altijd een handje geholpen door CO2 op te nemen. Maar de mens produceert nu zoveel CO2 dat natuurlijke processen het niet meer bij kunnen houden. Dus moeten we de natuur een handje helpen. Schuilings motto 'Laat de aarde helpen om de aarde te redden' is verwant aan het idee van zelf-regulatie van het systeem aarde (James Lovelock [5]).
Door zijn kijk op de zaak realiseerde ik mij dat het in de atmosfeer pompen van grote hoeveelheden CO2 op zich niets nieuws is in de geschiedenis van de aarde. Het zijn de hoeveelheden en de snelheid waarmee de mensheid CO2 in de atmosfeer pompt die ongekend zijn.

Uitvinder

Iedere uitvinder krijgt er mee te maken. Ook Olaf Schuiling vecht tegen de bureaucratie om zijn low-tech olivijn oplossing toegepast te krijgen in Nederland of daarbuiten. Zijn projecten zijn in principe allemaal grootschalige projecten buiten het laboratorium waar je dus medewerking nodig hebt van ambtenaren en ministeries. Politici zijn meer geïnteresseerd in high-tech oplossingen, zo lijkt het en vinden zijn methode verdacht simpel. Zelfs sommige kleinere lokale projecten stranden door gebrek aan medewerking van bestuurders.
"Mensen die geen flauw benul hebben van hoe de aarde in elkaar zit en door welke processen wij (nu nog) een een leefbare omgeving hebben, zouden niet op een plaats moeten zitten waar ze absurde schadelijke regels voor de natuur kunnen opstellen." (p.60)
Geweldig! Wat een uitspraak! Maar er zijn ook wetenschappelijke bezwaren:
"According to one estimate, you would need to spread 5 gigatonnes of olivine on beaches annually to offset 30% of global CO2 emissions." [2]
De Zaaier van Vincent van Gogh wordt door Schuiling
enigszins humoristisch voorgesteld als low-tech
methode om olivijn ui te strooien over de aarde.

Zoals David MacKay meesterlijk heeft uitgelegd in zijn Sustainable Energy - without the hot air heb je voor grote effecten grote oppervlaktes nodig en dat is het probleem. Olivijn kan dan wel een low-tech oplossing zijn, maar je hebt er wel grote oppervlaktes voor nodig wil het een meetbaar effect hebben op het klimaat van de aarde [3],[4].


Positieve reacties

Er zijn ook positieve reacties op zijn voorstellen: "Ik heb de universiteit nog nooit zo snel zien reageren. Diezelfde middag hadden ze al een patent ingediend  voor deze manier om industriële afvalzuren onschadelijk te maken". (p.109). En voor een experiment kwam er steun van de STW (Stichting Technische Wetenschappen) (p.112).

Onverwacht neveneffect

In de ogen van Schuiling hebben duurzame energie als zon en wind helemaal geen prioriteit als het gaat om de bestrijding van klimaat opwarming. Fossiele brandstoffen zijn helemaal niet zo erg. We kunnen immers alle CO2 dat we met zijn allen produceren gewoon afvangen met olivijn! India mag nieuwe steenkoolcentrales bouwen, als ze maar olivijn uitstrooien (p. 24). Ik vrees dat Schuiling hier meegesleept wordt door zijn enthousiame voor olivijn. Hier gaat hij te ver. Hij vergeet dat CO niet het enige nadeel van het verbranden van fossiele brandstoffen is. Ze verorozaken ook luchtverontreiniging (zwaveldioxide bijvoorbeeld), de voorraad fossiele brandstoffen is eindig, enz. We moeten alle methodes aanwenden om de klimaatopwarming tegen te gaan.

Conclusie: een aardig boekje, dat je in een paar dagen uit hebt, en wat mij nieuwe inzichten gaf op het gebied van geologie, klimaat en de geschiedenis van de aarde.

 

PS:
ik heb wat olivijn op oude sierklinkers in mijn tuin gestrooid, het lijkt er op dat ze 'schoner' zijn geworden (als het in contact komt met water). Dat zou kunnen omdat olivijn ook voor zandstralen van gebouwen wordt gebruikt.

PS 10 sep:
In het fraaie boek De ontdekking van de aarde. het grote verhaal van een kleine planeet (2012) van de geoloog Peter Westbroek komt het woord 'olivijn' niet voor in de index, terwijl het boek een geïntegreerde behandeling van de geologische en biologische geschiedenis van de aarde geeft. Merkwaardig!

 

Update 11 April 2022

Paragraaf 'Onverwacht neveneffect' verbeterd.  

 

Update17 mei 2022

 

 

Noten

  1. Volgens de meest recente schattingen zou het zelfs 600 miljoen ton CO2 per jaar zijn. Bron: Robin Wylie (2013) Long Invisible, Research Shows Volcanic CO2 Levels Are Staggering.
  2. Rock’s power to mop up carbon revisited, Nature, 21 Jan 2014 (free content)
  3. Op pag. 28 geeft Schuiling toe dat we ieder jaar een oppervlakte ter grootte van Nederland onder een 16 cm dikke laag olivijn moeten bedekken. Zijn verweer: Nederland hoeft dat niet in zijn eentje te doen! En: op de oceanen uitstrooien kan ook (p 59).
  4. Volgens Schuiling is er 25 miljard ton olivijn per jaar nodig, dat is een volume van 7 km3 (kubieke kilometer). Daar heb je grootschalige mijnbouw voor nodig, erkent Schuiling. Met 4 ton olivijn kun je 5 ton CO2 vastleggen.
  5. James Lovelock The Ages of Gaia, paperback, 1988, 1995 pp126-127 geeft aandacht aan de rol van planten bij de opname van CO2 in de grond.

8 comments:

  1. Mooie beschrijving.
    Maar laten we eerlijk zijn, we moeten niet alléén olivijn toepassen.
    Natuurlijk ook CO2 reductie, CO2 hergebruik en dan ook verwijderen.
    Dus én energie besparing, zon, wind etc. En ook in die portfolio Olivijn.

    CO2 reduce, re-use and remove.

    ReplyDelete
  2. Dank Pol Knops. Ik ben gaan googelen en kwam een interessant artikel van je tegen:
    help hergebruik co2 uit de kinderschoenen. Het ligt in het verlengde van het denken van Schuiling, maar gaat verder.

    Voor de geïnteresseerden is hier de website van Pol Knops:
    http://www.innovationconcepts.eu/

    Eigenlijk had Schuiling jullie werk moeten vermelden, want jullie doen in de praktijk (voor zover ik kan zien) waar hij over schrijft
    http://www.innovationconcepts.eu/Olivijn.htm

    ReplyDelete
  3. Aardig onderwerp!

    Er wordt al een tijdje over nagedacht (zie o.a https://nl.wikipedia.org/wiki/Olivijn)
    Het geeft ook wel aan hoe ongelooflijk veel fossiele brandstoffen we er doorheen jagen
    We hikken er wel tegen aan om zoveel Olivijn te delven , maar elke liter olivijn is dus ongeveer genoeg voor een liter fossiele brandstof.

    ReplyDelete
  4. Hoi Andre,
    Wat ik hoop dat er gebeurt, dat er eindelijk een hoge ambtenaar bij Rijkswaterstaat de moed heeft om een grootschalig olivijn project te starten. Waarom niet als onderdeel van de nieuwe eilanden in het Markermeer? Dat zal op zich een hoop geld kosten, maar combineer natuurwaarde met iets wat goed is voor het klimaat. Maak grote uitgestrekte olivijn stranden, aan ruimte geen gebrek. En wat wetenschappers zouden moeten doen: een betrouwbare makkelijk toepasbaar test om de verweringsgraad van olivijn in het veld te meten, zodat je kunt vast stellen hoeveel CO2 er is vastgelegd in de loop der jaren. Dan kun je zien wat het nut is geweest. Ik weet niet hoe Rijkswaterstaat de aanleg van nieuwe eilanden nu 'verkoopt' (wat levert het op?)... maar als het deels ten goede komt aan het klimaat daar zal toch niemand tegen zijn?

    ReplyDelete
  5. Gert

    Eilanden in het Markermeer lijkt nog wel wat kleinschalig, maar inderdaad misschien wel een goed begin als experiment.
    http://www.nature.com/news/rock-s-power-to-mop-up-carbon-revisited-1.14560
    gaat o.a over een experiment in Yerseke. Mogelijk probleem zware metalen in olivijn

    Een andere methode zijn schelpdiertjes zoals Coccolithophores , die kalkskeletjes produceren die dan weer naar de bodem zakken. Klinkt ook wel mooi en is mogelijk minder ingrijpend

    ReplyDelete
  6. Ja, dat Nature artikel kende ik. Daar staat inderdaad experimenten bij Yerseke in. Ze zijn daar zeer gewetensvol data aan het verzamelen over de verweringssnelheid van Olivijn. Precies waar ik om gevraagd had hierboven.
    Is het niet ironisch dat wetenschappers die iets willen doen tegen CO2 stijging enorm veel data moeten aanleveren om een relatief onschuldige maatregel tegen klimaatopwarming geaccepteerd te krijgen, terwijl diezelfde overheid met rechtzaken gedwongen moet worden om méér tegen klimaat opwarming te doen? (in 2013 spande Urgenda een rechtszaak aan tegen de Nederlandse Staat en won).

    Olivijn toxisch? Tsjonge wat is de overheid toch gewetensvol! Milieudefensie moet een rechtszaak om schonere lucht tegen de Nederlandse Staat aanspannen omdat wij burgers anders niet voldoende beschermd worden tegen luchtverontreiniging in de stad. Iedere Nederlandse burger heeft de vrijheid om een dieselauto aan te schaffen! etc. De overheid is zeer selectief gewetensvol!

    PS: wordt er actief iets met Coccolithophores gedaan? hoe?

    ReplyDelete
  7. Ik was van de zomer in Frankrijk in Rouwerque, er is daar en mooie rode steen soort te vinden.
    Ik scharrelde wat van dat rode steen bij elkaar en stampte het fijn, deed er wat olie bij en schilderde met mijn vingers een schilderij.
    Het werd een intens en bloedrig tafereel, het was mijn bijdrage aan de het leven op aard, een kleine mogelijkheid om wat bloed en woede aan de aarde te ontrekken, haar iets vrolijker te maken.

    ReplyDelete
  8. Olaf Schuiling, missionaris 2.0
    ten koste van het olivijn.

    ReplyDelete

Comments to posts >30 days old are being moderated.
Safari causes problems, please use Firefox or Chrome for adding comments.