Een paradoxale filosofische vraag van de laatste Downer

De Laatste Downer. [1] EO tv ©EO/Volkskrant

Sjoerd, een Downer, vraagt aan zijn moeder:

"Als je wist dat ik het syndroom van Down had in je buik, had je mij weg laten halen?"

Dit is een pijnlijke vraag. Pijnlijk, want als moeder ja zegt betekent dat zoiets als: ik wilde je niet hebben, je bent het niet waard te leven, het was beter dat je er niet was geweest.
De moeder wist het niet, ze kon geen antwoord geven.

Volgens mij is het enig juiste antwoord: 

"Ik had jou niet weg kunnen laten halen, want jij, zoals je nu bent, was er toen nog niet. Er was een embryo/foetus zonder naam, waarvan niemand wist wat voor een persoon het zou worden of hoe ernstig de handicap zou zijn [2]. Het was zeker niet een persoon die vragen kon stellen. Het was een individu zonder taal. Het was geen persoon die wist dat hij/zij in de buik van een moeder zat en ook maar iets af wist van wat er zich allemaal in de buitenwereld afspeelde. Of wist dat hij/zij een vader had, of van zichzelf wist dat het een jongen of meisje was. Het was geen individu die 'ik' kon zeggen. Het was geen persoon met zelfbewustzijn. Met andere woorden: het was niet Sjoerd. Abortus zou een daad tegen een foetus zijn geweest. Abortus had nooit een daad tegen Sjoerd kunnen zijn." Per definitie.

Als dat allemaal te moeilijk is, had de moeder simpel kunnen antwoorden:

"Het was niet jij, het was een foetus."

Dit antwoord zou hem zeker op weg geholpen hebben. Want de vraag is 'fout'. Zijn moeder had dat moeten uitleggen.

Het filosofische aspect

Volgens mij is de vraag een filosofische paradox. Het Down-kind kan die vraag stellen, omdat hij bestaat. Als de foetus geaborteerd zou zijn, dan was er geen kind geweest dat die vraag had kunnen stellen.

Deze vraag is volgens mij één van een familie van "Wat als" vragen (counter-factuals) waartoe ook behoren:

1. wat als mijn vader en moeder elkaar niet ontmoet hadden?
2. wat als ik ontstaan zou zijn uit een andere zaadcel/eicel van mijn vader/moeder, zou ik dan nog dezelfde persoon zijn?
3. is het erg voor alle potentieel duizenden kinderen die mijn vader had kunnen verwekken om niet geboren te zijn?
4. is het beter te bestaan dan niet te bestaan?
5. is het beter geboren te worden dan niet geboren te worden?
   

Het belangrijkste in eerste instantie: is de vraag van Sjoerd aan zijn moeder een correcte, betekenisvolle vraag of is het een filosofische paradox?

Postscript

Ik heb filosoof Pouwel Slurink om commentaar gevraagd. Zijn commentaar per email:

"Deel van het antwoord van de moeder kan ook zijn: ik was toen iemand anders dan ik nu ben en ik kon toen nog niet weten wat ik nu voor je voel. Of zoiets. Volgens mij behandel je het probleem heel adequaat. Ik heb er weinig aan toe te voegen. Er zijn inderdaad genoeg filosofen die bezig zijn met abstracte zaken als counterfactuals, maar ik behoor niet tot hen. Wel denk ik dat je voorbeelden goed laten zien hoe toevallig het menselijk bestaan is."

Ik ben zijn boek Aap zoekt zin aan het lezen.

Postscript

24 maart 2016
In de tweede uitzending zien we een zeer ernstige vorm van Down (kindje kan niets zelfstandig, zelfs niet eten, lopen, staan of zitten, laat staan praten).
Tevens haalt men een berekening aan uit NRC next: En kind met Down kost 1 tot 2 miljoen euro 6 okt 2015. Dat betekent levenslange verzorging (vooral medische kosten).

Noten

1. De laatste Downer EO 16 maart 2016
2. Het syndroom van Down bestaat in verschillende gradaties. Van alle Down personen heeft 20% een geringe verstandelijke beperking (waartoe Sjoerd waarschijnlijk behoort); 40% matige; 30% ernstig en 10% zeer ernstige handicap. Info: uit de EO uitzending.
    

Vorige blogs over dit onderwerp:

Er worden in Nederland geen kinderen met Down geaborteerd 7 maart 2016