Professor Martijn Katan over vegetariërs, veganisten en vitamine B12

Prof. Martijn Katan
voedingswetenschapper

Eén van de belangrijkste voedingsstoffen die vegetariërs en vooral veganisten missen is vitamine B12 omdat dit voornamelijk in dierlijke producten voorkomt. Ze worden geacht dat te weten en ze moeten B12 dus uit andere bronnen halen. In dat geval hebben vegetariërs en veganisten een volwaardige voeding. Omdat B12 in vlees zit heb ik altijd aangenomen dat B12 door die dieren aangemaakt wordt. 

Zo lees je op de website van het Voedingscentrum:

"Vitamine B12 zit alleen in dierlijke producten, zoals melk, melkproducten, vlees, vleeswaren, vis en eieren."

"Bij mensen die helemaal geen dierlijke producten gebruiken, zoals veganisten, is er een grote kans op een tekort aan vitamine B12." (Voedingscentrum)

Ook dit lijkt te bevestigen dat B12 door dieren wordt geproduceerd. Maar niets is minder waar. Geen enkele schimmel, plant of dier kan B12 synthetiseren lees ik in dit wikipedia artikel. Dat was nogal een schokkende ontdekking. En het is nogal verbazingwekkend. Alleen bacteriëen kunnen het. Hoe komt B12 dan in vlees terecht? Dit moet ik nog verder uitzoeken [3]. Maar zo veel is nu al duidelijk: dat je vlees zou moeten eten om aan je B12 behoefte te voldoen is dus klinkklare nonsense. Waarom de nodige B12 via een omweg van het dier als het ook rechtstreeks uit bacteriële bron verkregen kan worden? Vegetariërs en veganisten kunnen dus met een goed geweten B12 pilletjes slikken want het is niet van dierlijke oorsprong [1].

Evolutionair gezien is het voor mij een raadsel waarom wijzelf geen gen voor B12 synthese hebben of darmbacteria die voldoende B12 produceren zodat we niet van B12 in ons voedsel afhankelijk zijn. Vermoedelijk is het een verliesmutatie die geen nadeel heeft omdat B12 toch in ons voedsel zit. Dus we komen er mee weg. Doordat vleeseten gangbaar werd in de menselijk evolutie was deze mutatie niet nadelig. Maar zou dat voor alle dieren gelden? En wat hebben bacteriën zelf voor voordeel aan het produceren van B12? Dit zijn nog openstaande vragen.

Volgens Prof Martijn Katan (audio fragment) krijgen vleeseters en melkdrinkers voldoende B12 binnen. Alleen sommige ouderen kunnen problemen hebben met het opnemen van B12. Die zouden B12 pillen moeten slikken omdat B12 daar in zuivere vorm aanwezig is. Baat het niet dan schaadt het niet. Dus voor de zekerheid.

Prof Katan hield een lezing in de boekhandel naar aanleiding van het verschijnen van zijn boek Voedingsmythes. De lezing ging over voeding en voedingswetenschap. Ik sprak hem voorafgaand aan de lezing. Hij is een open, eerlijk, nuchter, sympathiek, bescheiden, enthousiast en gedreven man en heeft een enorme feitenkennis. En hij beantwoordt graag vragen van lezers. Voor zijn lezing in de boekhandel vroeg hij mensen vragen in te sturen, die zet hij op een dia en beantwoordt ze stuk voor stuk. Zeer sympathiek. De lezersvragen liet hij vooraf gaan door een korte uiteenzetting van wat voedingswetenschap eigenlijk is en vooral de beperkingen. Geweldig: hoe vaak zie je dat gebeuren dat een wetenschapper de beperkingen van zijn eigen vakgebied aan het publiek vertelt? Deze werkwijze was ik nog niet eerder tegengekomen. Een goede methode om toehoorders bij je verhaal te betrekken en je verhaal af te stemmen op wat gebruikers willen weten. Een succesvolle en slimme methode.

De vraag of vegetariërs en veganisten een volwaardige voeding hebben als ze vleesvervangers en B12 gebruiken, beantwoorde hij met Ja, maar met kinderen is het oppassen geblazen. Ouders moeten goed opletten dat kinderen voldoende B12, etc binnen krijgen [2].
Voorafgaand aan de lezing sprak ik hem en ik moet zeggen, het is een goede luisteraar die je vragen serieus neemt. Er kwamen nog bekenden binnen die hij graag wilde spreken, maar hij maakte eerst zijn antwoord af. Zeer sympathiek.
Als Katan in uw buurt een lezing komt geven zou ik er zeker naar toe gaan.

Bronnen

homesite Prof Katan
(bevat een kleine 200 audio fragmenten! en zijn Volkskrant en NRC columns)

Vitamine B12 voor de zekerheid (gesproken column).

PS:

Er bestaat zelfs een Stichting vitamine B12 tekort. Uit discussie's op het internet blijkt de hele B12 problematiek uiterst ingewikkeld is en slaan mensen elkaar met mythes en misverstanden om de oren. De wetenschappelijke literatuur is vooralsnog zo specialistisch dat ik me daar niet aan waag (14 juni)

Er bestaat een website met een online boek B12 VOOR VEGANISTEN (14 juni)

Postscript

In een alarmerend artikel in Nature 16 juni wordt er voor gewaarschuwd dat bevolkingen die voor hun viatamines afhankelijk zijn van visvangst in de toekomst een tekort aan o.a. ... B12 zullen krijgen omdat visvangsten daar teruglopen! Voor Westerse veganisten een luxe probleem dat opgelost kan worden met B12-tabletten, maar voor arme mensen in de derde wereld een groot gezondheidsprobleem. [4] 16 juni 2016

Noten

1. Vroeger werd B12 nogal wel eens uit dierlijke bronnen vervaardigd zoals  koeienlevers. [ update 14 jun ]
2. In de boeken van filosoof en veganist Floris van de Berg komt het hele woord B12 niet voor. Ik maak me zorgen of hij en zijn kinderen wel een volwaardig dieet hebben. Hij kan dan wel filosoof zijn, maar hij zal zich zoals iedere vegetarier en veganist in zijn voeding moeten verdiepen.
3. Een bron meldt: "In de bio-industrie wordt B12 namelijk kunstmatig toegevoegd aan het voer". Mogelijk wordt B12 door bacteriën in de darm geproduceerd. zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Vitamin_B12#Sources
4.  "Considering nutrients found only in foods derived from animals, such as vitamin B₁₂, and DHA omega-3 fatty acids (almost exclusively derived from meat consumption, see Supplementary Information), we calculate that 1.39 billion people worldwide (19% of the global population) are vulnerable to deficiencies because fish make up more than 20% of their intake of these foods by weight."