Brainwash Talks: Johan Norberg: Beter dan ooit. Zo kan ik ook een optimist zijn!

Brainwash Talks: Johan Norberg (15 min)

Als je je beter wilt voelen is het over het algemeen handig om je geen zorgen te maken over slecht nieuws. Daar wordt je niet vrolijk van. Nee, dan kun je beter alles van de positieve kant bekijken. Dat hebben we altijd al geweten. Dat heet optimisme. Maar historicus Johan Norberg [1] bracht het als een nieuwe ontdekking. Hij gaf een lezing –beter: peptalk– over optimisme en vooruitgang die hier terug te zien is. Hij besloot met: 

"Vooruitgang is iets geweldigs. Daar moeten we voor vechten. Bedankt."

Vooruitgang? Welke vooruitgang? Vooruitgang is veel te vaag. Ja, het terugdringen van analfabetisme lijkt me een goed voorbeeld van vooruitgang zonder nadelen. Maar alle andere vooruitgang heeft zijn schaduwkanten.

Gezondheid? Vooruitgang in gezondheid en levensverwachting heeft duidelijk nadelen op oudere leeftijd zoals dementie, toenemende kans op kanker, terechtkomen in verzorgingstehuizen met personeelstekort, eenzaamheid en het gevoel dat je er niet meer toe doet.

Honger? Ja, misschien zijn er nu absoluut of procentueel meer mensen zonder honger. Ja, ons voedsel wordt nu efficiënter en grootschaliger geproduceerd. Maar, tegen welke kosten? Je hoeft alleen maar te kijken naar de recente documentaire Dead donkeys fear no hyenas (17 januari 2018) om te begrijpen wat ik bedoel met de vraag tegen welke kosten. Buitenlandse investeerders kopen grote stukken grond in Afrika om voedsel te verbouwen dat bestemd is voor de export terwijl de plaatselijke bevolking geen middelen van bestaan heeft en honger lijdt. Corrupte regeringen werken daar graag aan mee en verdrijven lokale boeren van hun grond, geven toestemming om landbouwgronden midden in natuurparken te beginnen en laten kritische journalisten 'verdwijnen'.

Inderdaad, het is een schokkende documentaire, die je niet moet zien vlak voor het slapen gaan. Maar dat is ook de reden waarom het soort optimisme van Johan Norberg gevaarlijk is. Je wordt er wel vrolijk van, maar ten koste van de waarheid. Johan Norberg roept om data. OK, wees dan niet selectief! Als je optimistisch wilt zijn kun je passende data selecteren. Als je pessimistisch wilt zijn kun je ook passende data selecteren. Maar dat heeft allemaal niets met de feiten te maken. Zowel optimisten als pessimisten hebben een probleem met de waarheid.
Mijn advies: als je je vrolijk wilt voelen, kijk naar Komt een man bij de dokter. Maar blijf van de feiten af.

PS 24/25 januari

Ik zou mezelf een opti-pessimist willen noemen. Want een optimist en een pessimist willen maar een deel van de werkelijkheid zien. Er is nauwelijks een ontwikkeling te bedenken die geen nadelen heeft [2]. De optimist negeert de schaduwkanten van 'de vooruitgang' en doet ten dele de vooruitgang weer teniet. De pessimist negeert de positieve kanten van 'de vooruitgang' en blokkeert daarmee echte vooruitgang.
Ik zou in principe optimistisch kunnen zijn als de wereldbevolking maar niet eindeloos bleef groeien. Want de mensheid claimt steeds meer ruimte op een eindig aardoppervlak voor al haar activiteiten zoals wonen, landbouw, veeteelt, verkeer, industrie, handel, energie, defensie, recreatie [3]. Daardoor gaat natuur verloren en sterven er continu soorten uit. Denk alleen maar aan de bedreigde status van de 4 mensapen. Door die bevolkingsgroei komen veel verworvenheden onder druk te staan: er is een eeuwig tekort aan woningen, wegen, banen, en voedsel.

Noten

1. Johan Norberg schreef het boek Progress: Ten Reasons to Look Forward to the Future. Omroep Human zond de Brainwash talk uit.
2. Zelfs de bestrijding van analfabetisme die ik hierboven noemde, dus leren lezen, heeft nadelen. Mensen gaan [Mein Kampf] en andere haatzaaiende literatuur lezen. Of mensen lezen de Bijbel letterlijk en verwerpen daardoor wetenschap (evolutie, klimaat).
3. Er zijn ook positieve berichten:  Iceland Is Growing New Forests for the First Time in 1,000 Years (youtube). Maar, in Nederland worden er jaarlijks nog steeds netto 55.000 woningen bij gebouwd. Daartegenover staat dat Nederland nieuwe natuur schept: Marker Wadden. (toegevoegd 26 jan 2018).

 

Vorige blogs over dit onderwerp

• Levensverwachting en kindersterfte (10 dec 2011) naar aanleiding van Hans Rosling die een optimist is maar dan in de positieve zin. Rosling grijpt vooruitgang niet aan om problemen onder het tapijt te vegen. Ik heb het idee dat Norberg dat wel doet. Norberg lijkt mij een optimist met een verborgen agenda. Hij valt volgens mij in dezelfde categorie als Matt Ridley's The Rational Optimist. Maar dat kan ik niet aantonen zonder zijn boek gelezen te hebben.