Was de huidige corona pandemie voorspelbaar?

Was de corona pandemie  van 2020 voorspelbaar? Beter: is de corona uitbraak voorspeld? Columnisten die nu hun columns schrijven over corona hebben de wijsheid in pacht. Ze vertellen  ons precies wat er allemaal goed en fout gaat met het overheidsbeleid [1]. Dat is achteraf-wijsheid. Ik hecht meer waarde aan boeken over corona die vóór de corona uitbraak verschenen. En aan voorspellingen die op inzicht zijn gebaseerd.

Jaap Goudsmit (2003)
De Virus Invasie.
Over de overleving van virussen en de menselijke soort

 

Het eerste boek is van AIDS onderzoeker en viroloog Jaap Goudsmit. Het boek De Virus Invasie verscheen in 2003. Toeval of niet: dat is precies het jaar waarin SARS uitbrak. SARS en Corona komen er dus niet in voor, maar het boek legt op een bijzonder goede manier uit wat de verschillen zijn tussen de vele virus families, hoe ze zich gedragen, hoe en waarom virus epidemieën ontstaan en zich over de wereld verspreiden. Dit is een populair-wetenschappelijk boek geschreven door een wetenschapper. Veel anekdotes zul je niet in het boek vinden, maar wel inzicht in de biologie en ecologie van virussen. Je gaat begrijpen wat virussen wel en niet kunnen. Een voorspelling:

"Virusinfecties zullen de komende jaren alleen maar toenemen. ... Als de virussen van deze [wilde] dieren ook maar een kans hebben, zullen ze naar de mens overspringen. Dit zal dan vooral gaan om virussen die via de lucht of via consumptie van deze dieren kunnen worden overgebracht." (p.25-26). 

Virussen die zich via de lucht verspreiden: dat is de huidige corona pandemie. Goudsmit zou zeker een nieuwe druk moeten uitbrengen met een hoofdstuk over SARS en Corona. En over 10 jaar weer een nieuwe druk vanwege de volgende epidemie. Jaap Goudsmit geeft inzicht, geen drama. Het volgende boek bevat meer persoonlijk drama en reisverslagen:

 

David Quammen (2012)
Spillover: Animal Infections and the Next Human Pandemic.

 

In 2012 verscheen Spillover: Animal Infections and the Next Human Pandemic van wetenschapsjournalist David Quammen. (In het Nederlands: Van dier naar mens, 2013). Het verscheen 8 jaar geleden. Corona virussen komen in dit boek voor. De huidige corona pandemie lijkt een griezelige herhaling van de SARS epidemie die in februari 2003 begon. En dat is geen wonder want de officiële naam voor de huidige corona ziekte is: Severe Acute Respiratory Syndrome coronavirus 2, afgekort: SARS-CoV-2. We maken nu dus de tweede SARS epidemie mee. 
Quammen weet zijn verhaal zo te schrijven dat je het gevoel krijgt dat je er zelf bij bent als ooggetuige. En dat maakt het zo beklemmend. Hij interviewt betrokken onderzoekers en artsen waardoor je de verhalen uit de eerste hand krijgt. De artsen wisten snel dat het besmettelijk was, maar nog niet of het door een bacterie of virus veroorzaakt werd. De artsen die de eerste patiënten behandelden droegen geen mondkapjes omdat ze nog niets wisten van de besmettelijkheid en de dodelijkheid van de ziekte. De patiënten moesten vrij snel opgenomen worden op de Intensive Care afdeling, en vrij snel waren er niet genoeg IC bedden beschikbaar, er waren te weinig mondkapjes voor medisch personeel, de prijzen verviervoudigden, artsen en verpleegsters werden ziek en sommige stierven zelfs, corona patiënten met diabetes en hartproblemen werden binnengebracht. Komt het U allemaal bekend voor? We maken een tweede SARS epidemie mee, maar dan op veel grotere schaal.

Toeval of niet: in het jaar van verschijnen van Spillover, 2012, werd de eerste patiënt met wat later het Middle East Respiratory Syndrome (MERS) ging heten. Dat was ook een corona virus.

Het boek verscheen dus 8 jaar geleden [3], maar staan er echte voorspellingen in? Wat dacht U van deze:

"that the wet markets provide a venue for SARS-like coronaviruses "to amplify and to be transmitted to new hosts, including humans, and this is critically important from the point of view of public health" (569/1829)

('wet markets': markten in China van levende dieren die ter plaatse worden geslacht, allemaal zeer dieronvriendelijk en onhygiënisch)

"coronaviruses in particular should be considered as serious threats to human health." 1578/1829

"SARS-CoV wasn't gone, it was only hiding. It could return" (570/1829)

SARS-CoV was het eerste coronavirus waarvan aangetoond werd dat het mensen ernstig ziek kon maken. Dat was nog nooit eerder gebeurd. Een corona virus dat lijkt op SARS-CoV werd gevonden in vleermuizen. (578/1829). SARS gedraagt zich op dezelfde manier als corona. 

Een voorspelling die niet op inzicht gebaseerd is, is niet meer dan een bewering. Dat inzicht bestaat uit kennis van factoren die een nieuwe uitbraak bevorderen: 1) virussen die in (wilde) dieren voorkomen, 2) die in China in grote aantallen verhandeld worden op markten; 3) RNA virussen want die zijn variabeler dan DNA virussen; 4) die zich in de lucht kunnen verspreiden; 5) die van dier op mens overgedragen kunnen worden ('spillover'); 6) van mens tot mens overgedragen kunnen worden; 7) wat zeker bevorderlijk is voor de verspreiding is dat besmettelijkheid vooraf gaat aan merkbare symptomen bij de mens; 8) wat zeker helpt in de verspreiding naar andere continenten is dat besmette personen in een vliegtuig stappen [4].
Coronavirussen voldoen aan deze criteria. Het was en is onduidelijk in welke dieren coronavirussen zich schuil kunnen houden (reservoirs), maar geen nood, in Zuid-China wordt alles wat loopt, zwemt, vliegt en kruipt gegeten [5]. Dat vergroot de kansen aanzienlijk. Die markten zijn niet verboden sinds SARS. In tegendeel: ze zijn explosief toegenomen [5]. Het is dus geen wonder dat de 2020 epidemie in China is uitgebroken. Omdat je niet weet in welk dier het nieuwe pandemie-virus zich schuilhoudt kun je niet gericht te werk gaan. Het is evident dat het virus per vliegtuig naar alle continenten is vervoerd.

Voorspelling die nog niet is uitgekomen: een nieuwe dodelijke H5N1 griep epidemie (¶83). Dat kan de Next Big One worden (¶113). Ook is nog niet uitgekomen een nieuwe HIV-achtige, Hendra of Nipah epidemie (¶83,84). Als je meerdere voorspellingen doet heb je een grotere kans dat er één uitkomt.
Ook al heb je een epidemie voorspeld, het is voor de dienstdoend arts niet meteen duidelijk dat een virus de oorzaak is van een syndroom. Ik zou zeggen dat er een universele, programmeerbare virus diagnose kit op de markt gebracht moet worden, waarvan alleen de virus sequentie aangepast hoeft te worden. Wat ik begrepen heb is dat Chinese wetenschappers vrij snel de virus sequentie bekend hebben gemaakt. En dat helpt.

Tenslotte: virussen zijn letterlijk alomtegenwoordig en onuitroeibaar. Een pandemie ontstaat door menselijk handelen waardoor virussen de kans krijgen om zich tot een pandemie te ontwikkelen of niet.  

Leestips

Ik raad aan om het ebook van Quammen te kopen (is goedkoop, doorzoekbaar, geen papierverspilling, er staan sowieso geen foto's in het boek en je hoeft het niet in zijn geheel te lezen van a tot z). Lees hoofdstuk IV over SARS, ¶62 over The Next Big One (de volgende grote pandemie). In ¶65 wordt de formule besproken die o.a. het rivm gebruikt om te berekenen hoe snel de epidemie zich verspreidt. In ¶66 wordt het verschil tussen DNA- en RNA virussen uitgelegd (belangrijk verschil).

donderdag 9 april: kleine verbetering in de tekst.
 

Noten

1. Prinses Irene: nu betalen we de prijs voor de ongebreidelde groei, Volkskrant 7 april 2020 (is een voorbeeld). Ze geeft in zeer algemene termen een analyse wat er fout is aan onze westerse manier van leven en heeft dat ook eerder gedaan. Globaal ben ik het daar allemaal mee eens. Maar het helpt niet een volgende epidemie te voorkomen. Sluit alle markten in China en Afrika waar wilde dieren verhandeld worden. Dat zet zoden aan de dijk.
2. (vervallen)
3. Er verschijnt over 2 dagen een papieren herdruk met nieuw nawoord over de huidige pandemie: David Quammen (2020) Zoönose. Hoe dodelijke ziekten van dier naar mens overspringen, 10 april 2020. NB: er staat al een (zeer positieve) bespreking van het boek op bol.com. Hoe kan dat als het boek nog niet is uitgekomen?
4. Dit kunnen ook een aantal trekvogels (eenden, ganzen).
5. In de stad Guangzhou alleen al zijn er 2000 zgn. 'Wild Flavor' restaurants (as het maar wild en exotisch is).
6. Dit is niet overdreven, zie lijst hieronder: 

uit paragraaf 38 van het boek Spillover.