Klimaatontkennende Zwartkoppen en andere vogels

Gedurende de afgelopen vorstperiode van een week hadden we drie unieke vogelsoorten op bezoek die we nooit eerder in onze tuin hebben gezien: koperwiek, zanglijster en zwartkop.

vrouwtje zwartkop is gek op appel

Zwartkop en zanglijster kennen we heel goed, maar die hebben we nog nooit in onze tuin gezien. En dan ook nog in de winter! Normaal trekken alle zwartkoppen in de winter naar het Middellandse Zeegebied. Of verder. Deze niet. Dit vrouwtje behoort tot de kleine groep van klimaatontkenners! Ze negeren gewoon de hele winter en blijven hier. Dat scheelt een paar duizend kilometer heen en weer vliegen! Je moet dan wel bij mensen om voedsel bedelen, maar die vinden dat niet erg. Ik heb eens opgezocht hoeveel zwartkopklimaatontkenners er in Nederland zijn. In januari dit jaar waren dat 171 gevalideerde waarnemingen. Dat zijn waarnemingen op zicht, want in die maanden wordt er niet gezongen. Dat wordt weer gecompenseerd doordat ze in tuinen makkelijker waar te nemen zijn dan in het bos. Context: in april 2020 werd  er een record aantal van een kleine 10.000 gevalideerde zwartkop waarnemingen geregistreerd. In april zingt de zwartkop volop. En daardoor is hij (we nemen aan dat het een hij is) op afstand te herkennen. Voorzichtig zou je kunnen stellen dat er een trend is vanaf 2004 dat er meer zwartkoppen in Nederland overwinteren. Maar de data over die termijn bevatten een aantal onzekerheden.

Aantallen gevalideerde waarnemingen van zwartkoppen per maand in 2020.
Maximum in april, maar niet nul in dec, jan, feb.
Het gaat om de Waarnemingen en Individuen.
waarneming.nl

Het aantal overwinterende zwartkoppen is dus een relatief klein aantal. Maar, zou die groep een ondersoort in wording kunnen zijn? Dat is mogelijk als ze zich niet mengen met de groep van de echte trekvogels. En dat kan makkelijk, want ze zijn in de winter onder elkaar. Ze kunnen beginnen met paarvorming en broedterritorium afbakenen in maart zonder last te hebben van de anderen. Als het gemis aan trekinstinct erfelijk is, overwinteren de jongen ook in Nederland en -nog belangrijker- paren binnen de groep van niet-trekkers. Je hebt dan het begin van reproductieve isolatie (reproductive isolation). En dat is een voorwaarde voor soortvorming (speciation). Het begint als ondersoort. Maar, de reproductieve isolatie zal niet compleet zijn, want ze kunnen later in het seizoen nog een gemengd paar vormen. Tenminste als er geen uiterlijke kenmerken zijn waaraan de groepen elkaar zouden kunnen herkennen.

Over ondersoorten gesproken. En dit is voor de liefhebbers. In waarneming.nl tref je twee zwartkoppen aan: Sylvia atricapilla en de ondersoort Sylvia atricapilla atricapilla. Alles wat ik hierboven heb geschreven gaat over Sylvia atricapilla. Ik heb geen idee wat het verschil is tussen die twee en hoe mensen die ondersoort menen te herkennen. Waarneming.nl geeft geen hulp, geen details. Maar er zijn een klein aantal gevalideerde waarnemingen van de ondersoort. Soms met een foto of geluidsopname. Willekeur? Foutje? Ambtenarij? Geheimzinnig. Dit vereist nader onderzoek! [1]. Leuke vraag: kent ObsIdentify het verschil tussen soort en ondersoort?

De dorstige zanglijster: een stevige drinker!

tweede versie met muziek van Taede Smedes (4 maart 21)

zeer dorstige zanglijster (video 1min 30sec)

Zanglijster 16 februari 2021

Bij mijn youtube filmpje van de zanglijster heb ik al een commentaar geschreven. Ik denk dat het stevige drinken 's ochtends vroeg veroorzaakt wordt door: (1) lage luchtvochtigheid waardoor het beestje 's nachts uitdroogt. Hij kan nu eenmaal niet stoppen met ademhalen. En dat geeft vocht verlies. (2) er is door de aanhoudende vorst nergens stromend water te vinden. (3) water is toch iets gebruikersvriendlelijker dan sneeuw happen, dus drinkt hij in tuinen waar vers water aanwezig is. Ook ik zelf heb 's ochtends bij het wakker worden dorst. Dus ik snap het wel!

Koperwiek: een buitenlandse gast

Koperwiek 10 februari 2021

Koperwiek eet klimop bessen 11 februari 2021

De koperwiek is fraaie wintergast uit Scandinavië. Hij behoort tot het geslacht Turdus net als onze merel en zanglijster. Hij eet bessen van de klimop. Ik heb hem niet gezien bij het voer dat wij (geheel gratis) neergelegd hebben. Hij laat zich wegjagen door merels:

Merel man nadert koperwiek...

Koperwiek vertrekt geheel vrijwillig.
Hij begrijpt de suggestie: opdonderen!
Jij hoort hier niet! Dit is mijn tuin!

Noten

1. Individual variability and versatility in an eco-evolutionary model of avian migration is onderzoek naar migratie van de zwartkop Sylvia atricapilla. Zeer interessant!