De Tiendesprongen van Kees Boeke

Jos Heuer, Henk Willems (2021)
Tiendesprongen, Walburgpers

Kees Boeke: Wij in het heelal, Een heelal in ons.
heruitgave 2021, Walburgpers

De Tiendesprongen van Kees Boeke (1884-1966) zijn wereldberoemd geworden, maar weinigen weten dat ze van Kees Boeke afkomstig zijn. Robbert Dijkgraaf en Vincent Icke, beide natuurkundigen, hebben hun enthousiasme uitgesproken. Kees Boeke was een leraar, onderwijshervormer, pedagoog, activist, Quacker-pacifist en revolutionair denker. 

De Engelse titel van zijn boek dat alles in gang zette is Cosmic View, The Universe in 40 Jumps (1957), de Nederlandse titel Wij in het heelal, Een heelal in ons (1959). Recent is er een heruitgave verschenen van Wij in het heelal (2021) (foto boven). Het is interessant om te zien hoe Boeke te werk ging. Twee oud-docenten zijn in diverse archieven gedoken om een reconstructie te maken van hoe het idee ontstond en zich ontwikkeld heeft (Tiendesprongen, zie afbeelding boven).

Er is een film gebaseerd op het idee verschenen: 'Powers of Ten' (1977) die in 2010 op youtube (9 min) is gepubliceerd onder dezelfde naam. Nu: meer dan 7 miljoen hits! Het werd een klassieker. Als je die bekijkt krijg je de beste visuele indruk van het idee. Uiteraard kon Boeke toen hij zijn idee publiceerde niet beschikken over moderne animatietechnieken. De eerste scene in de film is de bekende picknick scene van een man en een vrouw met afmetingen van 1x1m. 1 meter = 10⁰ of: 10 tot macht 0. In het Engels is macht power, vandaar de titel Powers. De film zoomt uit met niet minder dan 24 stappen van 10. Bij de laatste stap ben gekomen tot: 10²⁴ x 10²⁴ meter. Dat is de werkelijke afmeting van wat je op de foto ziet (lengte x breedte). Daarna zoomt het weer in met grote snelheid naar de picknick scene en daarna verder inzoomen met 16 stappen van 10. Uiteindelijk heeft het vierkant een onvoorstelbare kleine afmeting van 10^-16 meter. Technisch is de film zeer knap gedaan. Misschien zijn we tegenwoordig te veel verwend met Google Earth en animatietechnieken. Maar dat bestond in die tijd nog niet!

Helaas zie ik in de beschrijving van Powers of Ten op youtube geen vermelding dat het originele idee van Kees Boeke was! Echt een misser. Wel staat op de allerlaatste seconde van de aftiteling "With much gratitude to Kees Boeke". Dat dan weer wel. Maar wie ziet dat nu?

• Tiendesprongen - Boekpresentatie 9 september 2021 samenvatting van 4 min 31 op youtube.
• Boekpresentatie Tiendesprongen 9 september 2021 IISG (complete versie)  1 uur op youtube

 

I heb geprobeerd deze post te publiceren op 10-10 10:10:10 maar Blogger laat het tijdstip niet (meer) zien :-(

PS 19 Okt: met dank aan Jos Heuer voor correcties in de tekst! 

PS 16 mrt 22:  nu zie ik onderaan het blog staan:   10/10/2021 10:10:00 AM

 

Kees Boeke in de Werkplaats Kindergemeenschap,
Bilthoven