Embryo's zijn mensen, die kweek je niet

Embryo’s zijn mensen. Die 'kweek' je niet (NOS, 29 mei)

De NOS kopte met het item Embryo's zijn mensen, die kweek je niet (vrijdag 29 mei):

Van der Staaij (SGP): “Embryo’s zijn mensen. Die 'kweek' je niet, en al helemaal niet om er experimenten mee uit te voeren."
Van der Staaij noemt de onderzoeken naar vruchtbaarheid met gekweekte embryo's "knutselen". Het maakt voor hem geen verschil dat de bedoelingen van de wetenschappers goed zijn.
Segers (ChristenUnie): "Het gaat voor ons verder dan een technische kwestie." Segers vindt dat embryo's kweken voor onderzoek niet getuigt van respect voor het leven. Hij vraagt om een "grondige ethische bezinning".

De uitspraak "Embryo’s zijn mensen" is een misleidende, ongearticuleerde, reflexmatige simplificatie die heel dapper en hoogstaand klinkt. Helaas: die uitspraak vertroebelt de discussie, in plaats van haar te verhelderen. Het is in feite een herdefinitie van het begrip 'mens' die tot vreemde paradoxen leidt. Tevens suggereert het een goed uitgewerkte ethische visie. Ik heb een bevriend filosoof gevraagd om een filosofische analyse, maar nog geen antwoord. Hier volgt mijn analyse met nadruk op de biologische aspecten.

De vaagheid van de uitdrukking: de uitdrukking "Embryo’s zijn mensen" is vaag. De christelijke woordvoerders bedoelen waarschijnlijk: "Menselijke embryo’s zijn mensen"! Immers, alle dieren en planten ontstaan uit embryo's. Zo heb je kippen embryo's. Als embryo's heilig zijn mag je geen kippe-eieren eten. Tenzij uitsluitend menselijke embryo's heilig zijn. Dit lijkt een kleine slordigheid, maar brengt de uitzonderingspositie van mensen weer eens in de schijnwerpers.

Nu mijn belangrijkste bezwaar: de uitspraak 'Embryo’s zijn mensen' gaat voorbij aan het meest kenmerkende van de ontwikkeling van bevruchte eicel naar volwassen mens: er ontstaat iets nieuws. Iets nieuws dat er niet was in vorige stadia van de ontwikkeling. Er zit geen mini-mensje met mini-handjes en mini-voetjes en mini-hersentjes in een bevruchte eicel. Dat dacht Aristoteles ruim 2000 jaar geleden. De essentie van de ontwikkeling van alle meercellige planten en dieren op aarde is het ontstaan van weefsels en organen die niet aanwezig waren in het begin. Hoe dat kan heeft biologen de afgelopen eeuwen in toenemende mate beziggehouden. Feit is en blijft dat er nieuwe 'onderdelen' ontstaan die er te voren niet waren. Als je dat over het hoofd ziet, maak je een grove fout, een giga blunder. Dan ben je gezakt voor je tentamen biologie.

ontwikkeling van een embryo is niet hetzelfde
als montage van een IKEA kast.

 

Het grote verschil van de embryologische ontwikkeling is dat het géén montage is van kant-en-klare onderdelen zoals bij een IKEA boekenkast. Nee, de onderdelen ontstaan ter plekke en groeien in de loop van de tijd. Geen enkel door mensen geproduceerd voorwerp groeit en ontwikkelt zich zoals een embryo. Een embryo wordt niet gemonteerd met een kant-en-klaar hoofd, armen, handen, voeten, hart, longen, hersenen, nieren, lever, vagina, penis. Extreem uitgedrukt: een bevruchte eicel is een speciale verzameling moleculen.

Wat maakt een willekeurig embryo tot een menselijk embryo?

1. een embryo dat ontstaat uit de samensmelting van de geslachtscellen van een man en een vrouw van de menselijke soort is een menselijke embryo
2. een embryo dat zich bevindt in de baarmoeder van een vrouw van de menselijke soort is een menselijk embryo
3. maar dit zijn uitwendige omstandigheden. Als je alleen een onbekend embryo voor je hebt liggen, dan kun je alleen aan de hand van het DNA bepalen of je met een menselijk embryo te maken hebt
4. een bevruchte eicel bevat niet méér genetische informatie (DNA) dan de optelsom van sperma en eicel. De DNA-inhoud van sperma en eicel samen bepaalt dat die ene cel een mens gaat worden.
5. De bevruchte menselijke eicel, het embryo, is een recept om een mens te maken, niet een mens. (bereidingstijd: plm. negen maanden).

Een embryo een mens noemen miskent het bijzondere en wonderlijke nl. dat de mens ontstaat in een proces vanuit een enkele cel met moleculen en die zich ontwikkelt zich tot een mens. Dat is het bijzondere van ieder meercellig wezen. En juist vanwege dat proces kunnen er onderweg dingen fout gaan.

Foutje bij de aanmaak van het embryo

Er gaan dingen fout omdat de onderdelen zelf gevormd moeten worden in tegenstelling tot een IKEA boekenkast. Een groot deel van de embryo's gaat in een vroeg stadium dood omdat ze niet levensvatbaar zijn (is natuurlijke selectie; spontane abortus of in het Engels: miscarriage). Oorzaken: vaak chromosomale afwijkingen (mijn eigen vakgebied). Als menselijke embryo's zo heilig zijn dat je ze niet mag 'kweken', waarom laat de Schepper ze zo vaak verloren gaan? Waarom experimenteert de Schepper met chromosoom variaties en andere mutaties met de dood van het embryo als gevolg? De mannen van de SGP en de CU willen niet dat wetenschappers experimenteren met menselijke embryo's? Ze zouden de Schepper moeten kritiseren vanwege zijn respectloze wijze van omgaan met het ongeboren menselijk leven. Afgezien van de theologie: een embryo is een voorstadium van een mens zonder enige garantie om tot een gezonde of zelfs maar levensvatbare baby uit te groeien.

Voorbeeld: Duchenne Spier Dystrofie

Bij een IKEA kast krijg je complete, onbeschadigde onderdelen van de juiste afmetingen, voorzien van boorgaten en schroefjes. Bij een embryo moeten de onderdelen ter plekke aangemaakt worden. Daarom kan er iets fout gaan. Een mutatie in het DNA kan een fout eiwit opleveren. Dat is het geval bij Duchenne Spier Dystrofie (zie dia). Duchenne patienten overlijden tussen hun 25e en 30e.

Dia uit Paradiso lezing van prof. Niels Geijsen (29 mei 2016)

Als de heren Kees van der Staaij en Gert-Jan Segers een "grondige ethische bezinning" willen, zou ik zeggen: begin eerst eens met de feiten! En kom niet met hersenloze reflexen als: "Embryo’s zijn mensen". Nee heren, een mens ontstaat geleidelijk gedurende een zwangerschap. Als alles goed gaat. Als een embryo in essentie een mens is, dan zijn die 9 maanden zwangerschap overbodig. Er wordt dan immers niets essentieels toegevoegd!


Een embryo is een mens, is dat niet hetzelfde als: een eikel is een eik; een kastanje is een kastanjeboom, een appel is een appelboom, of een kiemplantje is een boom; een kikkervisje is een kikker; een rups is een vlinder?

Postscript 7 juni:

Dit is het antwoord van filosoof Jan Riemersma:

"Gert, zeker: je kunt dat verdedigen (en dan is het een logische fout: want een eikel is geen eik, iedereen kan dat ogenblikkelijk zien).

Maar je kunt ook met essenties werken: een embryo is in essentie al een mens, een eikel is in essentie al een eik, enz.

Als je niet werkt met essenties, maar met een soort ijkpunt (bijvoorbeeld: je bent pas mens als je geboren bent, of: je bent pas mens als je herinneringen kunt opslaan, of: je bent pas mens als je volwassen bent), dan moet je kunnen zeggen op grond waarvan je dit arbitraire 'ogenblik' kiest.

Kortom, het blijft een lastige zaak: het is moeilijk om te zeggen wat de essentie is van de mens, maar het is ook moeilijk om precies een ijkpunt aan te wijzen waarop/in de mens volkomen mens is."

Als je het begrip 'essentie' gebruikt: wat houd je over van de menselijke essentie als zelfs een embryo het heeft? Dan zijn al de eigenschappen waarin mensen zich zouden onderscheiden van dieren (bewustzijn, moraal, denken, taal, gereedschapsgebruik,etc) vervallen als essentie van de mens. 

syllogisme:

1. je mag mensen niet doden
2. embryo's zijn mensen
3. dus: je mag embryo's niet doden  

 

Postscript 3 apr 2020

Zeer relevant is dit blog: 

Wat het Zika virus ons leert over de potenties van het embryo