Bestaat de ethische consument en producent? De fairphone als testcase

Bestaat de ethische consument? Bestaat de ethische ondernemer? Een blog over een actueel thema naar aanleiding van de Tegenlicht uitzending over de Fairphone oprichter Bas van Abel.

Bas van Abel

Het thema ethisch consumeren is actueel: Ploumen wil met Turkse minister kinderarbeid uitbannen (gaat over kleding).

Wat is een ethisch geproduceerd product? Fairphone wijst 4 aspecten aan:

1. long-lasting design: ontworpen om makkelijk gerepareerd te kunnen worden door de gebruiker; onderdelen online te bestellen
2. fair materials: gebruik conflict-vrije mineralen, vrij van kinderarbeid, niet schadelijk voor mens en milieu (vooral Afrika)
3. good working conditions: verbeter de arbeidsomstandigheden in de fabrieken in China waar de telefoon in elkaar gezet wordt
4. reuse and recycling: oude telefoons inzamelen en zoveel mogelijk de materialen (goud, zilver, ijzer en koper) recyclen

De Fairphone is de enige smartphoneproducent die een start heeft gemaakt met het in de praktijk brengen van deze 4 punten. In 2014 kwam het eerste model uit. Dit jaar het tweede model dat nog beter voldoet aan de 4 eisen. Petje af voor Bas van Abel die het lef heeft een telefoon helemaal opnieuw te ontwerpen inclusief de hele keten van mijnbouw in Afrika tot assemblage in China. Een ethische ondernemer. Ik heb diep respect voor deze man. Vergelijk soortgelijke producten: fairtrade chocola en fairtrade koffie. Aangezien de fairphone tot nu toe de enige duurzame telefoon is, is dit de enige keuze voor de ethische consument. De rest is allemaal onethisch. By default.

Consumentenbond

Heeft het idee van de ethische smartphone algemeen ingang gevonden? In ieder geval niet bij een organisatie die 'consumentenbelangen' behartigt, nl. de Consumentenbond. 

pagina's uit blad Consumentenbond We lezen in het laatste nummer (november 2016) een interview met Wouter Rensink die verantwoordelijk is voor het testen van smartphones. Hij blijkt een smartphone-gekkie die "midden in de nacht naar Keulen rijdt om daar in te rij te staan voor een iPhone met vingerafdrukscanner" (1). "Rensink selecteert de waarden die we in Nederland belangrijk vinden, zoals verkrijgbaarheid en prijs" en "hoe de telefoon in de hand ligt". Echt waar: het staat er! Is dat belangrijker dan hoe het ding geproduceerd wordt? In welke tijd leeft Rensink? Marleen Bekker in de Consumentengidsokt 2016 als trotse eigenaresse van een Fairphone1 Weet Rensink niet van de Fairphone? Absoluut wel! In het oktober nummer staat een Test van mobiele telefoons met o.a. een interview met Marleen Bekker die een twee jaar oude fairphone heeft (2). Rensink weet dus van het bestaan. Op de pagina ernaast zijn maar liefst 30 (dertig!) telefoons getest, maar géén fairphone! Waarom niet? Welke testcriteria gebruikt de consumentenbond? Deze: richtprijs, mogelijkheden, gebruikersvriendelijkheid, bellen en sms-en, foto's, videos, internet, email, muziek, opslagruimte, schermgrootte. Een hele hoop, maar nergens is er iets zichtbaar van de 4 criteria van ethisch ondernemingschap.  Conclusie: de consumentenbond bevordert en is medeplichtig aan kinderarbeid, slechte arbeidsomstandigheden, grondstoffenverspilling en milieuverontreiniging door ethische criteria uit te sluiten. Zij is medeplichtig omdat zij op de hoogte is, maar zij negeert het ethische aspect. Derde partij Ik besefte dat er behalve consumenten en producenten een derde partij is: de directe en indirecte werknemers van het bedrijf dat een consumentenprodukt produceert. Het is niet alleen een zaak tussen consument en producent. De werknemers en het milieu zijn de derde (en vierde?) partij. Die moeten zichtbaar worden in consumententesten. Consumenten moeten het kunnen zien. Fairphone is kansloos met de gekozen testcriteria van de Consumentenbond. Als je de 4 duuraamheidscriteria neemt, vallen alle andere [3] telefoons door de mand, en komen onderaan op de lijst staan! De iPhone van Apple is berucht in dat opzicht [4]. Fairphone is een ideaal Fairphone is niet een kwestie van wel/niet fair. Het is geen zwart-wit zaak. "Een honderd procent eerlijke telefoon maken is onmogelijk, daarom moet je juist transparant zijn en de discussie op gang houden" zegt Bas van Abel. De Fairphone 2 is een aantal stappen dichter bij het ideaal dan de Fairphone 1. Uit de Tegenlicht uitzending De eerlijke onderneming van zondag 23 oktober blijkt dat Bas van Abel door de groei van zijn bedrijf (nu een omzet van twintig miljoen!) steeds meer verstrikt raakt in het gangbare economische systeem en verplichtingen aan zijn klanten. Hij maakte een burn-out mee, en een belangrijke medewerkster verliet het bedrijf vanwege compromissen die het bedrijf maakte.  Ik hoop dat het goed gaat met Bas en Fairphone en dat hij zoveel mogelijk trouw blijft aan zijn fairtrade idealen. En dat Fairphone3 nog beter voldoet aan het ideaal. En dat de Fairphone andere fabrikanten inspireert tot het 'fairer' maken van hun telefoon. Dankwoord Met dank aan Elizabeth ter Meulen die ons vlak voor het moment we een smartphone wilden kopen attent maakte op het bestaan van de fairphone! Noten uh? gaat hij zijn eigen vingerafdrukken scannen? Is dat een belangrijk criterium? Waar zijn de ethische normen en waarden? Marleen Bekker: "Het is geen geweldige telefoon". Dat staat als eerste zin in het interview! De Fairphone 2 is al op de markt maar de Consumentenbond publiceert een interview met iemand die een Fairphone 1 heeft. Is dat eerlijk? Een interview met een Fairphone2 gebruiker zou eerlijker zijn geweest. Ik heb ondertussen contact gehad met Marleen en zij bevestigt dat zij juist geciteerd is. Heel erg jammer dat een fairphone enthousiast van het eerste uur met zo'n openingszin wordt geciteerd. Dat is beslist geen reclame! Zij klaagt erover dat de nieuwe fairphone2 500 euro kost. Maar een telefoon van Apple of Samsung kost al gauw 800 tot 900 euro! In de test zijn 17 van de 30 modellen duurder dan 500 euro. Dus als U toch een groot bedrag uitgeeft aan een nieuwe telefoon koop dan in ieder geval een ethische. Achteraf gezien is 325 euro voor FP1 een veel te laag bedrag, daar kun je geen goede telefoon van maken die ook nog fairtrade is. Samsung zegt impact voor milieu Note 7 te beperken BBC filmt wantoestanden in Chinese Apple-fabriek . Dat er iets mis is met de productie van smartphones had de Consumentenbond en iedere consument al lang kunnen weten!