Olaf Schuiling: Olivijn, de steen der wijzen?

Olaf Schuiling (2017)
Olivijn, de steen der wijzen.
Uitgeverij Elmar, paperback, 128 pp,
Literatuur- en begrippenlijst
bevat 41 kleurenfoto's en
een heel klein zakje olivijn

 

Olaf Schuiling, emeritus hoogleraar in de geologie van de Universiteit Utrecht is 85 maar nog steeds actief in het promoten van olivijn tegen klimaat opwarming. Op 11 augustus hield hij een lezing bij Bouwman Boeken in de Bilt naar aanleiding van het verschijnen van zijn boek Olivijn, de steen der wijzen. Met ondertitel: 'De groene en revolutionaire bron tegen klimaatverandering. Praktische toepassingen'.

Theorie beslaat maar een klein deel van het boekje. Het grootste deel bestaat uit praktische toepassingen van olivijn op zeer diverse terreinen. Olaf Schuiling blijkt een geoloog-uitvinder van olivijn toepassingen te zijn. Ongebruikelijk voor een academicus/geoloog. Het praktische gedeelte bevat aardige, vaak verrassende wetenswaardigheden, en hoogtepunten en dieptepunten in zijn levenslang gevecht om gehoor te vinden voor zijn ideeën.

Het vertrekpunt van zijn boek is dat vulkanen in de loop van de geschiedenis van de aarde miljoenen tonnen CO2 hebben uitgestoten. Wel 300 miljoen ton [1]. Als dat 4,5 miljard jaar (de leeftijd van de aarde) zo is door gegaan, dan is de CO2 concentratie (een broeikasgas!) dermate hoog dat de temperatuur van de atmosfeer opgelopen zou zijn tot 500 graden Celsius! En zoals we allemaal kunnen constateren is dat niet het geval? Dus moet die CO2 op de een of andere manier 'verdwenen' zijn. De verklaring: olivijn neemt de CO2 op. CO2 wordt stabiel vastgelegd. Olivijn is het meest voorkomende mineraal op aarde (p.31, wist ik niet). We zouden de aarde nu een handje kunnen helpen door vermalen olivijn uit te strooien bijvoorbeeld langs stranden om het verweringsproces te versnellen. Dit is in het kort zijn idee. Zoals gezegd gaat het grootste gedeelte van het boek over praktische toepassingen. Niet alle toepassingen hebben iets met het klimaat te maken. 

Nieuw perspectief

Voor mij geeft de benadering van prof. Schuiling een andere kijk op het oude vraagstuk waarom de aarde een leefbare planeet is (Planetary habitability). Die leefbaarheid wordt o.a.  bepaald door de temperatuur. En die temperatuur wordt mede door het CO2 gehalte van de atmosfeer bepaald. Weliswaar heeft de aarde door middel van vulkanen een onophoudelijke hoeveelheid CO2 in de atmosfeer gestoten, maar gesteenten (o.a. olivijn) hebben altijd die CO2 afgevangen en opgeslagen. Dat er zo gigantisch veel CO2 door vulkanen is uitgestoten en weer door gesteenten is opgeslagen wist ik niet. (Planten hebben ook altijd een handje geholpen door CO2 op te nemen. Maar de mens produceert nu zoveel CO2 dat natuurlijke processen het niet meer bij kunnen houden. Dus moeten we de natuur een handje helpen. Schuilings motto 'Laat de aarde helpen om de aarde te redden' is verwant aan het idee van zelf-regulatie van het systeem aarde (James Lovelock [5]).
Door zijn kijk op de zaak realiseerde ik mij dat het in de atmosfeer pompen van grote hoeveelheden CO2 op zich niets nieuws is in de geschiedenis van de aarde. Het zijn de hoeveelheden en de snelheid waarmee de mensheid CO2 in de atmosfeer pompt die ongekend zijn.

Uitvinder

Iedere uitvinder krijgt er mee te maken. Ook Olaf Schuiling vecht tegen de bureaucratie om zijn low-tech olivijn oplossing toegepast te krijgen in Nederland of daarbuiten. Zijn projecten zijn in principe allemaal grootschalige projecten buiten het laboratorium waar je dus medewerking nodig hebt van ambtenaren en ministeries. Politici zijn meer geïnteresseerd in high-tech oplossingen, zo lijkt het en vinden zijn methode verdacht simpel. Zelfs sommige kleinere lokale projecten stranden door gebrek aan medewerking van bestuurders.

"Mensen die geen flauw benul hebben van hoe de aarde in elkaar zit en door welke processen wij (nu nog) een een leefbare omgeving hebben, zouden niet op een plaats moeten zitten waar ze absurde schadelijke regels voor de natuur kunnen opstellen." (p.60)

Geweldig! Wat een uitspraak! Maar er zijn ook wetenschappelijke bezwaren:

"According to one estimate, you would need to spread 5 gigatonnes of olivine on beaches annually to offset 30% of global CO₂ emissions." [2]

De Zaaier van Vincent van Gogh wordt door Schuiling
enigszins humoristisch voorgesteld als low-tech
methode om olivijn ui te strooien over de aarde.

Zoals David MacKay meesterlijk heeft uitgelegd in zijn Sustainable Energy - without the hot air heb je voor grote effecten grote oppervlaktes nodig en dat is het probleem. Olivijn kan dan wel een low-tech oplossing zijn, maar je hebt er wel grote oppervlaktes voor nodig wil het een meetbaar effect hebben op het klimaat van de aarde [3],[4].

Positieve reacties

Er zijn ook positieve reacties op zijn voorstellen: "Ik heb de universiteit nog nooit zo snel zien reageren. Diezelfde middag hadden ze al een patent ingediend  voor deze manier om industriële afvalzuren onschadelijk te maken". (p.109). En voor een experiment kwam er steun van de STW (Stichting Technische Wetenschappen) (p.112).

Onverwacht neveneffect

In de ogen van Schuiling hebben duurzame energie als zon en wind helemaal geen prioriteit als het gaat om de bestrijding van klimaat opwarming. Fossiele brandstoffen zijn helemaal niet zo erg. We kunnen immers alle CO2 dat we met zijn allen produceren gewoon afvangen met olivijn! India mag nieuwe steenkoolcentrales bouwen, als ze maar olivijn uitstrooien (p. 24). Ik vrees dat Schuiling hier meegesleept wordt door zijn enthousiame voor olivijn. Hier gaat hij te ver. Hij vergeet dat CO2  niet het enige nadeel van het verbranden van fossiele brandstoffen is. Ze verorozaken ook luchtverontreiniging (zwaveldioxide bijvoorbeeld), de voorraad fossiele brandstoffen is eindig, enz. We moeten alle methodes aanwenden om de klimaatopwarming tegen te gaan.

Conclusie: een aardig boekje, dat je in een paar dagen uit hebt, en wat mij nieuwe inzichten gaf op het gebied van geologie, klimaat en de geschiedenis van de aarde.

 

PS:
ik heb wat olivijn op oude sierklinkers in mijn tuin gestrooid, het lijkt er op dat ze 'schoner' zijn geworden (als het in contact komt met water). Dat zou kunnen omdat olivijn ook voor zandstralen van gebouwen wordt gebruikt.

PS 10 sep:
In het fraaie boek De ontdekking van de aarde. het grote verhaal van een kleine planeet (2012) van de geoloog Peter Westbroek komt het woord 'olivijn' niet voor in de index, terwijl het boek een geïntegreerde behandeling van de geologische en biologische geschiedenis van de aarde geeft. Merkwaardig!

 

Update 11 April 2022

Paragraaf 'Onverwacht neveneffect' verbeterd.  

 

Update17 mei 2022

• De KNAW lezing van 16 mei 2022 ging over Klimaat van alle kanten: olivijn, het wondermiddel tegen klimaatverandering? en begint hier over olivijn. En hier zegt de spreker dat Olaf Schuiling zich veel te eenzijdig vastpint op olivijn, en dat er nog vele andere goede oplossingen zijn om CO2 vast te leggen. Suzanne Hulscher ziet een toepassing van olivijn als kustbescherming waarbij tegelijk CO2 binding plaats vindt.
  

 

 

Noten

1. Volgens de meest recente schattingen zou het zelfs 600 miljoen ton CO2 per jaar zijn. Bron: Robin Wylie (2013) Long Invisible, Research Shows Volcanic CO2 Levels Are Staggering.
2. Rock’s power to mop up carbon revisited, Nature, 21 Jan 2014 (free content)
3. Op pag. 28 geeft Schuiling toe dat we ieder jaar een oppervlakte ter grootte van Nederland onder een 16 cm dikke laag olivijn moeten bedekken. Zijn verweer: Nederland hoeft dat niet in zijn eentje te doen! En: op de oceanen uitstrooien kan ook (p 59).
4. Volgens Schuiling is er 25 miljard ton olivijn per jaar nodig, dat is een volume van 7 km³ (kubieke kilometer). Daar heb je grootschalige mijnbouw voor nodig, erkent Schuiling. Met 4 ton olivijn kun je 5 ton CO2 vastleggen.
5. James Lovelock The Ages of Gaia, paperback, 1988, 1995 pp126-127 geeft aandacht aan de rol van planten bij de opname van CO2 in de grond.