 |
| Sonia Shah (2016) Pandemic. |
Sonia Shah (2016) Pandemic. Tracking contagions from cholera to ebola and beyond. In augustus 2020 verschijnt er een nieuwe paperback editie met de aangepaste titel: Pandemic. Tracking Contagions, from Cholera to Coronaviruses and Beyond. Behalve de titel is ook de inleidende tekst op de website aangepast (covid-19 wordt genoemd), maar ik weet niet of er nog iets is toegevoegd aan het boek (voorwoord? nawoord? nieuw hoofdstuk?). Hoe dan ook het Engelstalige boek uit 2016 is zonder meer de moeite waard omdat het inzicht geeft in het ontstaan van pandemieën. Shah is onderzoeksjournalist.
Een belangrijk hoofdstuk is The Logic of Pandemics. Daarin schetst Shah het verband tussen pandemieën en evolutie. Ik wist dat virussen snel evolueren, en er daardoor een wapenwedloop ontstaat tussen immuunsysteem en virus. Ik wist dat je van virussen ook een evolutionaire stamboom kunt opstellen. Maar Shah bespreekt ook fundamentele zaken zoals de Red Queen Hypothesis; waarom er seksuele voortplanting bestaat; de sporen die historische pandemieën in het menselijk genoom hebben achtergelaten; onze opvattingen over schoonheid en nog veel meer. In feite allemaal onderwerpen die je in een goed evolutiehandboek tegen komt. En dat legt ze allemaal heel goed uit.
Toen ik begon te lezen over corona dacht ik niet meteen: dit is evolutie in actie! Maar het is een feit: pathogene organismen hebben de loop van de evolutie van dieren bepaald. Ze hebben een stempel op de evolutie van dieren gedrukt. Zeer nuttig om aan herinnerd te worden. Het hoofdstuk had beter: The Evolutionary Logic of Pandemics kunnen heten! Maar dat zou bepaalde Amerikaanse lezers kunnen afschrikken [1]. In een apart blog zal ik uitzoeken wat evolutiehandboeken zeggen over virussen en pandemieën.
Omdat het boek in 2016 verscheen, staat er uiteraard niets in over de huidige corona crisis. Wel over SARS en MERS. In het laatste hoofdstuk speculeert ze over de volgende epidemie. Het zou een virus uit het oerwoud kunnen zijn zoals Ebola. Het zou een pathogeen uit de zee kunnen zijn zoals cholera. Het zou ook totaal iets anders kunnen zijn. Ze voorspelt niet een nieuwe SARS epidemie. Eigenlijk een beetje vreemd want ze heeft een 'wet market' in China bezocht. Ze beschrijft zelf hoe een nieuw corona virus van hoefijzervleermuizen (horseshoe bats) oversprong naar raccoon dogs, ferret badgers, slangen en palm civets die op dezelfde markt levend in kooien werden gehouden. Chinese autoriteiten sloten de markten (dat is een erkenning dat die de bron waren), maar na een paar jaar waren ze weer open, vaak op geheime plekken. Die heeft ze ook bezocht. De oorzaak van een nieuwe uitbraak is dat wilde diersoorten met elkaar in direct contact gebracht worden die in de natuur nooit met elkaar in contact komen [2]. Dus, als je twee soorten hebt die allebei corona virussen herbergen en niet direct doodziek worden of doodgaan, dan kan het virus overspringen. Door de spectaculaire economische groei in China is de vraag naar duur exotisch vlees enorm toegenomen (yuppies). Daardoor namen de 'wilde dieren markten' ook enorm toe. Dat betekent niet automatisch een nieuwe uitbraak, maar de kansen nemen toe. Je krijgt van roken ook niet de volgende dag longkanker.
Sonia Shah beschrijft de oorsprong van de cholera bacterie uit zee. Een verhaal mij totaal onbekend. Een leerzaam verhaal over hoe menselijk ingrijpen in het ecosysteem mensen in direct contact brengt met wilde dieren die virussen herbergen met pandemic potential zoals dat heet. Cholera is niet uitgestorven. Er is een nieuwe variant opgedoken.
Het Ebola virus is van vleermuizen overgesprongen naar de mens nadat het ecosysteem van de vleermuizen verstoord werd door ontbossing en landbouw. Ook worden vleermuizen bejaagd en gegeten.
In Afrika (Congo) is het Monkeypox virus van knaagdieren naar de mens overgesprongen nadat de natuurlijke verblijfplaats van de dieren gedecimeerd was. Ook werden ze gegeten (bushmeat) omdat andere voedselbronnen zoals lokale visserij ingestort waren.
Nipah is een vleermuis virus dat via varkens naar de mens is overgesprongen. Dat werd mogelijk gemaakt doordat varkenshouderijen in het leefgebied van vleermuizen werden gevestigd.
Soms worden pathogene virussen overgedragen door trekvogels die grote afstanden kunnen afleggen. West Nile virus is een voorbeeld. Het virus wordt via een mug overgedragen naar de mens. Door een toename van virus-gevoelige roodborstjes en kraaien en een afname van virus-ongevoelige spechten en waterhoentjes in Amerika kon het virus zich uitbreiden en nam de kans toe dat het virus een keer zou overspringen op de mens. Dat gebeurde in 1999.
Ook de opkomst van Lyme heeft te maken met een verschuiving in aantallen in het bos levende dieren. De oorspronkelijk talrijke chipmunks, weasels en opossums verdwenen doordat stukken bos werden vervangen door woonwijken. Herten en white-footed mice namen in aantal toe en met hen de tekenpopulatie. Met de toename van de teken nam bacterie Borrelia burgdorferi toe. Er volgde een uitbraak in het dorpje Old Lyme. De ziekte werd Lyme disease genoemd. Het aantal gevallen name met een factor 25 toe. De toename van de tekenpopulatie gaf ook kansen aan Babesia microti. Het aantal gevallen nam met een factor 20x toe. De ziekte van Lyme komt ook in Nederland voor.
We kunnen niet concluderen dat iedere verstoring van een ecosysteem een pandemie tot gevolg heeft. Echter, terugkijkend naar de omstandigheden waaronder een epidemie/pandemie ontstaat, dan is een verstoring van het ecosysteem bijna altijd voorafgegaan.
De auteur geeft vele voorbeelden en feiten. Vele nieuw voor mij. Maar wat mij opvalt is dat ze niet alleen het hoe, wanneer en waar van oude en nieuwe pathogenen beschrijft, maar juist ook het waarom. Het is haar te doen om inzicht. Feiten blijven belangrijk ter ondersteuning, maar het boek is geen saaie opsomming van feiten. In het hoofdstuk The Jump waarom pathogenen overspringen van dier naar mens. In Locomotion waarom de internationale handel en toerisme bijdraagt aan het ontstaan van pandemieën (tegenwoordig veel efficiëntere verspreiding door vliegverkeer). In het hoofdstuk Crowds waarom bevolkingsdichtheid een stimulerende rol speelt in epidemieën (het maakt nogal wat uit of Ebola een stad van 100.000 inwoners treft of de tegenwoordige miljoenen steden met verpauperde wijken). In het hoofdstuk The Logic of Pandemics de lange-termijn evolutionaire context van de interactie van pathogeen met mens en dier.
Het boek leert hoe de natuur werkt èn hoe menselijk gedrag werkt. En dat laatste kan voor sommigen een inconvenient truth zijn. Ik geef de voorkeur aan inzicht boven geruststellende verhalen.
vleermuis >> varken >> mens
Postscript 14 mei 2020Naar aanleiding van een vraag van een lezer hier de passage:
"The growing size of pig farms in Malaysia had similarly allowed a bat virus called Nipah to spill over into people. As pig farms in Malaysia have grown, they've increasingly abutted the forests where bats roost. This allows bats and pigs to come into novel, intimate contact. The pigs' troughs are situated near the fruit trees where bats roost. When bat excreta drop into those troughs, the pigs are exposed to bat microbes. At one particular large pig farm, Nipah virus sickened so many pigs that it was able to spill over into the local farmers, killing 40% of those infected." [99/922 ebook]
Noten
- Ik bedoel natuurlijk het conservatief christelijk deel der bevolking! Het woord 'evolutionary' komt wel vaker voor.
- Is dit vergelijkbaar met ratten introduceren op oceanische eilanden die vervolgens een ravage aanrichten onder de inheemse dierenwereld?
Vorige posts over dit onderwerp
- Wordt de verspreiding van het Corona virus bepaald door de luchtvochtigheid? 2 apr 2020
- Was de huidige corona pandemie voorspelbaar? 8 apr 2020
- Is de corona pandemie voorspeld? (2) Ja! meerdere malen! Plus: een tijdbom! 15 apr 2020
- Is het corona virus uit een Chinees lab in Wuhan ontsnapt? 23 apr 2020
- Er is nog niets bewezen over de oorsprong van het SARS-CoV-2 virus. Zeker niet onweerlegbaar. 28 april 2020
Gert,
ReplyDeleteIk ben heel benieuwd naar je bevindingen over de behandeling van virussen door evolutionisten, en zie uit naar je waardeoordeel daarover. Ik begrijp van Marleen, en ook uit mijn handboek (Barton) dat ze niet in the tree of life zijn opgenomen en dat dat nog al dubieus wordt geacht. Als je de kranten en discussies volgt blijkt dit virus eigenschappen te bezitten die de levende mens niet vreemd zijn (slim, venijnig, eigen [vrije] wil etc.).
In dit blog lijk je toch gevoelig voor de schuldigheid van de mens aan allerlei ongenoegens die op ons neerdalen.
Ik zou zeggen: die evenals zegeningen op ons neerdalen. Die zegeningen noemen we niet voor niets zegeningen: ze zijn onverdiend - en zo gaat het denk ik ook met vloeken - eveneens onverdiend.
Je noemt varkensstallen en vleermuizen. Mijn vader had een varkensstal, en om ons huis heen zwermen vleermuizen. Nooit een virus gezien. Ik denk dat we iets te gemakkelijk de schuld leggen bij de mens.
De evolutie van de mens is niet alleen een fysieke, maar ook een intellectuele en een emotionele. En de behoeftes van de mens worden dus niet gestuurd door een simpel mechanisme: blijf bij de grond waar je geboren bent en eet van de beschikbare vruchten. Dieren vertonen trouwens precies hetzelfde gedrag.
Dat het samengaan van virussen en mensen een onontkoombare vloek is heeft Marleen al in haar voorlaatste blog mooi beschreven (prachtige tweede alinea).
Ik weet dat je Dawkins volgt in het afwijzen van het Godsbeeld, of het bestaan van een God. Volgens mij is het gevoel voor de schuldigheid van de Mens een voortvloeisel van het begin van ons Godsbesef: de idee dat wij, tegenover een God of tegenover de natuur, da’s om het even, ons slecht gedragen en altijd maar weer de verkeerde dingen doen. De zondeval dus!
Dat gevoel van schuldigheid kun je volgens mij als een artefact beschouwen, ook bij jou aanwijsbaar, waarin geloof in, en vooral angst tegenover een onbekende godheid nog immer af te lezen valt.
Gert,
ReplyDeleteDank, weer veel discussiestof. We hoorden veel over virussen door mensen als Craig Venter, die vertelde dat er miljarden virussen in een liter zeewater zitten en Patrick Forterre, die virussen wilde zien als levende organismen. Ook Leonardo, zie ik, verwijst naar dat belangrijke onderwerp. We hebben daar toen lange interessante discussies over gevoerd op mijn blog.
Patrick Forterre ziet virussen als deeltjes die bestaan uit RNA of DNA omhuld door eiwitten die een essentiële rol vervulden bij het ontstaan van het eerste leven. In enkele van zijn artikelen beschrijft hij hoe virussen er voor zorgden dat de eerste cellen hun RNA omzetten naar DNA. De wereld was toen een RNA wereld, waarbij ook eiwitten een belangrijke rol vervulden, maar DNA kwam pas later, als stabielere opslag voor erfelijk materiaal. Het is zo bezien niet vreemd dat zeewater vol zit met virussen en ook ons microbioom bevat vele virussen. Dat er af en toe een tussenzit die niet ‘spoort’ en ons lichaam aanvalt of er niet door geweerd wordt zou toch eigenlijk te verwachten moeten zijn. De theorie dat veel schadelijke virussen van dier op mens overspringen door verdrijving van de dieren uit hun habitat lijkt me niet zo’n goeie theorie. Daarbij komt nog dat wij een van de zovele dieren zijn waar de virussen tussen op en neer springen - wij zijn geen uitzondering, het virus springt ook naar ons over.
Zoals je schrijft zijn virussen essentieel geweest in de evolutie van belangrijke structuren bij hogere organismen, zoals die van de placenta las ik eens bij Carl Zimmer.
Ik vroeg me af hoever de stambomen van virussen eigenlijk teruggaan. Het genoom is relatief klein en muteert behoorlijk snel, dus dan is men vast snel het spoor naar de ascendenten bijster (als je dat zo mag noemen bij virussen)?
Overigens, ik zag tot mijn blijde verrassing in de kantlijn de verwijzing naar het webinar van 19 mei bij KNAW en heb me aangemeld. Wie weet treffen we elkaar daar?
dank voor de interessante stof
ReplyDeletewel eens gelezen:
-we leven niet zozeer in een biosfeer als wel in een virosfeer
-meer dan 10-15 % - of nóg meer, van ons DNA is van virale oorsprong
-virussen speelden een beslissende rol bij de evolutie van de placenta, dus zonder virussen waren wij er hoogstwaarschijnlijk niet geweest-
Zegt Sonia Shah iets over deze punten?
Leonardo, dank voor je interessante comment waar je veel aan de orde stelt. Ik kan niet op alles gedetailleerd ingaan.
ReplyDeleteWat goed dat je Barton et al leerboek hebt. In figuur 5.25 zie je een stamboom van virussen die zowel ssDNA, ssRNA en dsDNA virussen omvat. Maar de stamboom is niet volledig. Het is moeilijk, zo niet onmogelijk om een volledige stamboom van virussen op te stellen die teruggaat naar de eerste virussen, zoals Marleen al opmerkte. Ik doelde op de covid-19 stamboom vanaf de oorsprong eind december 2019 tot nu, zoals je die in diverse publicaties tegenkomt (zie ook mijn vorig blog). Virussen hebben een eigen genoom en ze evolueren dus je kunt een stamboom opstellen.
Je schrijft "In dit blog lijk je toch gevoelig voor de schuldigheid van de mens ...": de werkwijze van de Chinezen is de oorzaak van de huidige epidemie. Als ze vleermuizen en pangelins met rust hadden gelaten, dan zou er nu geen covid-19 pandemie geweest zijn. Net als de SARS-2003 pandemie die dezelfde oorzaak had. Helaas, zo liggen de feiten.
Je schrijft "Mijn vader had een varkensstal, en om ons huis heen zwermen vleermuizen. Nooit een virus gezien."
Ik heb het covid-19 virus ook nooit gezien!!! Toch veroorzaakt het een pandemie. (Trouwens ik ben jaloers dat er vleermuizen rond je huis vlogen). Die vleermuizen dragen zeer waarschijnlijk vele virussen bij zich zonder ziek te worden. Net als bij de mens. Het verhaal van het Nipah virus (eerste hoofdstuk): toen varkensboeren hun stallen gingen vestigen in het territorium van vleermuizen, kwamen er vleermuisuitwerpselen in de voerbakken van de varkens terecht, de varkens werden besmet, en de varkensboeren werden vervolgens weer door hun varkens besmet. Ik zal dat in een Postscript toelichten.
Je schreef over schuldbesef. Ik zou zelf zeggen: verantwoordelijkheidsgevoel. De mens is verandwoordelijk voor zijn daden (behalve babies en verstandelijk gehandicapten) en je moet wanneer dat in je macht ligt schade (aan anderen) zoveel mogelijk beperken. Dat is je morele verantwoordelijkheid. Schuldgevoel brengt niets positiefs teweeg. Ik neem aan dat je dat wel met me eens bent?
Marleen schreef "De theorie dat veel schadelijke virussen van dier op mens overspringen door verdrijving van de dieren uit hun habitat lijkt me niet zo’n goeie theorie....".
ReplyDeleteWaar het om draait is intensief contact tussen dier en mens, en dieren onderling die zonder tussenkomst van de mens nooit met elkaar in contact gekomen zouden zijn. In de natuur springen virussen ook over zonder menselijke tussenkomst, maar voor zover ik kan zien in het boek van Sonia Shah zijn de grote pandemieën die de mensheid hebben geteisterd steeds het gevolg van menselijk ingrijpen geweest. SARS en COVID-19 zijn beide ontstaan op de 'wet markets' in China: dat zijn typisch plaatsen waar levende dieren in kooien op elkaar gestapeld worden, die uit totaal verschillende windstreken en werelddelen bij elkaar gebracht worden en elkaar onderpoepen en piesen, niesen, braken, etc. Als je voorbeelden weet van menselijke pandemieën die een volledig natuurlijke oorzaak hebben gehad, dan hoor ik het graag.
Het KNAW webinar: goed dat je meteen hebt aangemeld, ik zag vanochtend dat het al vol was! Ik wist niet dat er een maximum was. Hopelijk wordt de hele uitzending gearchiveerd en later beschikbaar gesteld.
Anonymous dank voor je comment. Ja, ik ben bekend met 'virosfeer', het woord zelf komt niet voor in het boek. Het is strikt genomen geen boek over virussen maar over pandemieën, bacteriën (cholera) kunnen ook pandemieën veroorzaken. Die andere zaken die je noemt ken ik, en komen er ook niet in voor want het gaat immers over hoe ontstaan pandemieën en daar heeft ze al een heel boek voor nodig! In populaire boeken zoals Frank Ryan: 'Virolution' komt het wel voor. Dank.
ReplyDeletehartelijk dank voor de toelichting
ReplyDeleteje kunt inderdaad niet een boek over alles schrijven, maar die placenta nam uiteindelijk toch aardig pandemische vormen aan, zou ik zeggen!
Graag gedaan. Overigens, de placenta is meermalen onafhankelijk ontstaan in diverse takken van de zoogdieren. Behalve het virale 'syncytin' gen zijn er ook andere virale genen betrokken bij de ontwikkeling van het menselijke embryo (HERV-K, HERV-H).
ReplyDeleteGert,
ReplyDeleteInmiddels heb ik begrepen dat alle pandemieën zoönosen zijn en dat ze ontstaan zijn uit en sinds de domesticatie van dieren door de mens. Je hebt dus gelijk, ook al is het onmogelijk 100% zeker te zijn dat er niet ook pandemieën zijn geweest voorafgaand aan de domesticatie van dieren. Deze laatste pandemieën zou je dan ‘natuurlijk’ kunnen noemen.
Veel van deze pandemieën en zoönosen zijn door de ‘blanken’ naar Noord-Amerika en Zuid-Amerika gebracht. Ik heb daarom wel moeite met het wijzen naar de ‘wet markets’ als schuldigen van SARS en MERS ook omdat dat nog niet bewezen is. Er is veel geschreven over onderzoekers die in de grotten van Wuhan vleermuizen vingen op zoek naar virussen. Deze kunnen daarom net zo goed besmet zijn geraakt. Nog waarschijnlijker is de aanwezigheid van toeristen en wandelaars in die grotten die in tegenstelling tot de onderzoekers geen beschermende pakken dragen.
Nu ben ik niet bepaald blij met mijn plaatsje in het webinar dat ik dankzij jou bemachtigd heb, terwijl jij zonder zit. Hopelijk wordt mijn mail aan RIVM snel beantwoord.
Hoe daar RIVM terecht is gekomen...moet KNAW zijn uiteraard
ReplyDeleteMarleen, heel aardig van je, maar het is mijn eigen schuld, had ik het maar meteen moeten doen! En zoals gezegd, het webinar wordt vast ge-archiveerd en beschikbaar gesteld voor iedereen.
ReplyDeletehaha, nee Gert, ik zie ze niet vliegen hoor ... uh ... nog niet. Maar, laat ik je mijn jeugdomstandigheden schilderen.
ReplyDeleteMijn vader had ieder jaar zeven varkens en twintig kippen. Die kippen liepen in een ren. Als ze ontsnapten gingen ze graag even op de mestvaalt van de varkens pikken. Op de eieren die ze legden liet een volgende kip wel eens een strontje achter.
Zes varkens waren voor de slager. De laatste werd door mijn vader verwend, tot aan de huisslacht. Op ons binnenplaatsje. Het bloed stroomde over de steentjes, haar laatste drollen wentelden er rond. Na de voorslacht hing het varken daar op de ladder, wachtend op de keurmeester, in het weer wat er was en omringd door vliegen. Nadat de slacht voltooid was, stond daar een bekken met gehakt, en een ander bekken met lapjes vlees en zijden spek, die door mijn zussen binnen een etmaal klaargemaakt werden om in de winter iedere dag een beetje te kunnen eten.
Wij hadden geen stromend water - met een paar handdoeken per week voor het hele gezin, om je af te drogen. En een plee, die door degene die de emmer vol trof, geleegd werd op de mestvaalt waar de kippen op rondsnuffelden. Daarna veegde die zijn of haar handen af en ging verder met waar die mee bezig was.
Was er veel volk over de vloer?. Wel, mijn vader had dertien kinderen, de buurman had er meer dan tien, en dat krioelde door elkaar heen. Ook werd de liefde er wel bedreven, meen ik zeker te weten.
Aan de andere kant naast ons een bakker met wat kinderen, die tussen het bakken van brood en taarten door even zijn varkens ging voeren, en ze soms een aai over de kop gaf.
Our wet market. Zonder koelkast of diepvries. Katten en ratten liepen er rond. Oh ja, ook die vermaledijde vleermuizen.
Overigens, in het Openluchtmuseum kun je nog een boerderij zien, waar alles in één ruimte leefde. En als ik in Italia de ruïne van een oude boerenhoeve bezoek zie ik het hier geschetste beeld weer voor me.
Dus ik denk dat er meer te zeggen is dan “wet market”.
Leonardo, dat is een mooi 'wet market' verhaal! Dank daarvoor! Ik denk dat jullie in die tijd zonder stromend water en koelkast niet jaarlijks zoiets als een weekendje Gran Canaria of een rondreis Cambodja/Vietnam/China van 3 maanden deden. Dat is hoofdstuk 2: LOCOMOTION. Dus mocht er besmettelijke ziektes uitbreken dan bleef die lokaal en was de kans op een pandemie vrijwel nul. Toegegeven: 13 kinderen is heel veel! maar niet de crowd waar Sonia Shah het over heeft: Wuhan telt 10 miljoen inwoners! Dat is andere koek. zie: hoofdstuk 4: CROWDS. En dan hoofdstuk 1: THE JUMP: het overspringen van ziektekiemen: 7 varkens en 20 kippen zijn niets in vergelijking met de duizenden soms miljoenen die in de industriële varkens- en kippen industrie omgaan. Jullie bedrijf is een min of meer gesloten ecologie van landbouwhuisdieren die geen contact hebben met exotische dieren.
ReplyDeleteIk ben eigenlijk wel nieuwsgierig of en welke virussen de Nederlandse vleermuizen hebben. Lieten jullie de vleermuizen met rust? Of maakten jullie die dood? Aten jullie ze? Ik ben ook op het platteland opgegroeid en hoorde verhalen van buurjongetjes dat vleermuizen enge, gevaarlijke beesten waren en dat je die dood moest maken (of nog erger: martelen!) als je er een te pakken kreeg. Als jongentje geloofde je alles.
Die vraag stel ik mezelf nou ook: zijn onze vleermuizen misschien minder virusdrager? Ga jij dat nog nagaan?
ReplyDeleteDank overigens voor je heldere “instructie” Gert.
Jongens vingen wel vleermuizen: zakdoek met daaraan een kei gebonden omhoog gooien, zodat ie als een parachute naar beneden kwam. Volgens de overlevering kun je daarmee een vleermuis vangen. Ik heb het zelf nooit gedaan.
Op het platteland nagelden ze zo’n gevangen vleermuis aan de schuurdeuren, om te voorkomen dat het beest in vrijheid de schuur kon betoveren.
Leonardo: precies dat bedoelde ik met martelen: een onschuldig levend dier aan een boerenschuurdeur nagelen! :-( Wat waren mensen toen wreed! & onwetend! & bijgelovig! Ik heb het zelf ook nooit gezien. Het rabies virus (hondsdolheid) is het enige virus dat in Nederlandse vleermuizen is aangetoond, maar er is geen besmetting van vleermuis naar mens bekend. Er zijn 5 gevallen van transmissie (THE JUMP) in Euroa vastgesteld. Er moet meer onderzoek komen.
ReplyDeletebron:
https://ncoh.nl/news/zoonoses-in-the-night-which-viruses-do-dutch-bats-carry/