Leve de Koningin! God op de euro (2)

Oranje boven

God als randfiguur

"De Koningin op de bovenkant,

God op de zijkant.

Zo waren de rollen verdeeld"

Dit is een uitspraak van Nico Dijkshoorn (dichter en muzikant) gisteren woensdag 30 januari in het tv programma De Wereld Draait Door. De tekst boven de euro is van onszelf en is een variatie op die van Nico Dijkshoorn. Vandaag, 31-1-13 is de verjaardag van de koningin.

Nico Dijkshoorn vergeet één ding: dat de koningin regeert 

bij de gratie Gods!

maar God moet wel zijn plaats kennen, daar heeft hij gelijk in!

Gott mit uns

 

De soldaten van de Wehrmacht droegen 

koppelriemen met de tekst 'Gott Mit uns'.

"During the Second World War Wehrmacht soldiers 

wore this slogan on their belt buckles" (wiki)

(toegevoegd 9 feb)

Deel 1 God in mijn portemonnee verscheen op 22 nov 2011

Indrukwekkend optreden van Franca Treur in programma Adieu God? van Tijs van den Brink

Tijs van den Brink (EO) interviewt schrijfster Franca Treur
in Adieu God?

Ik zag Franca Treur in een aflevering van het programma Adieu God? van Tijs van den Brink. In dat programma interviewt hij mensen die hun geloof de rug toegekeerd hebben. Ik weet niet waarom de EO dit doet, maar het is in ieder geval een vernieuwend idee. Ik kende Franca Treur niet, maar ze komt op mij over als een zelfbewuste, intelligente, sympathieke jonge vrouw, die geen blad voor de mond neemt, maar tegelijkertijd respectvol en empathisch is ten opzichte van haar gesprekspartner.

De formule van het programma is dat Tijs van den Brink een gast interviewt, maar door haar verbale en intellectuele kracht, welbespraaktheid, haar ad rem optreden en weldoordachte antwoorden, maar vooral door haar tegenvragen aan Tijs van Brink, kun je gerust stellen dat Franca Treur ook haar interviewer interviewde. Zij probeerde door feiten en inzichten hem tot nadenken en twijfelen aan te zetten. Tijs van de Brink laat zich niet verleiden tot twijfel aan voor hem essentiële geloofszaken, maar tegelijk beweert dat hij aan alles kan twijfelen wat hij wil. Franca doorziet dat dit ongeloofwaardige beweringen zijn: zolang hij presentator is bij de EO mag hij niet openlijk aan alles twijfelen. Dat hij in zo'n geval gewoon een andere baan zoekt, is wel erg luchtige houding, merkt Franca in de nabeschouwing op. Voor haar is twijfel een groot voorrecht. Dat is de winst sinds ze gestopt is met geloven.

"Je hebt altijd de verantwoordelijkheid voor je eigen keuzes en je kunt je nooit
verschuilen achter iets of iemand zoals de bijbel of de dominee. Mijn
verantwoordelijkheid is groter geworden nu ik gestopt ben met geloven."

"Ik heb nu een authentieker leven. Het past meer bij mij.
Beter dan regels volgen die andere hebben bedacht."

Franca twijfelt aan zaken die ze vroeger als vanzelfsprekend aannam. Zijn al die verhalen over Jezus waar? We projecteren veel op Jezus. Hoe weet jij zeker dat het God is waarmee je contact hebt?
Tijs: "Ben je iets kwijtgeraakt toen je stopte met geloven?"
Franca: "Ja, een vast vertrouwen dat er over mij gewaakt wordt!"

"Iedereen heeft er moeite mee dat het leven zinloos is.
Je maakt een eigen verhaal van je leven.
Je maakt bepaalde dingen belangrijk in je leven.
Dat is de zin van het leven."

Ze analyseert hoe het geloof psychologisch functioneert (ze heeft korte tijd ook psychologie gestudeerd). Ze analyseert de functie van het geloof: 

"De wereld is te groot voor mij. Er is iemand die over alles gaat. Nu zou ik dat een verschrikkelijk idee vinden als er iemand was die over alles gaat en alles kan besturen zoals Hij wil. Dat is een verschrikkelijke gedachte. Ik heb het geloof ontmaskerd voor mijn gevoel. Maar ik kan niet aantonen dat het onjuist is".

"Ik heb het geloof ontmaskerd, voor mijn gevoel."

Dat laatste is heel eerlijk, maar ze had kunnen tegenwerpen dat het onvermogen aan te tonen dat iets niet waar is, bepaald geen positieve reden is om iets te geloven.
Ze heeft een goed inzicht in de zwakke kanten van het geloof. Het is alsof iedere gelovige zich gedraagt als een helderziend medium die contact heeft met God of Jezus. Een onkritisch geloof, dus. Dit laatste zijn mijn bewoordingen, maar zij kan het veel beter en mooier onder woorden brengen.

Franca Treur heeft bewondering voor Tijs van den Brink als goed journalist die nooit zomaar iets aanneemt op gezag van een autoriteit. Dat is inderdaad de basis voor een zinnig gesprek. Maar ze wist kennelijk niet dat Tijs van den Brink in 2009 in het programma DWDD vertelde:

"Ik heb de laatste tijd ook wel eens gehoord [!] dat de aarde miljoenen jaren oud is, maar als we dat accepteren wordt Genesis een gedicht, en dan wordt de rest van de bijbel ook een gedicht. En ik ben er heilig van overtuigd dat Jezus is opgestaan. Dat is de kern van mijn geloof. Ik ben opgegroeid in die traditie. Als je dat niet gelooft wordt je ontslagen bij de EO". (evolutie.blog.com 27 feb 2009)

Daar had ze hem aan kunnen herinneren.

Franca Treur voegt iets toe aan de Nederlandse 'godsdienstkritiek' (als je het zo mag noemen). Ze heeft originele inzichten, kent het geloof van binnenuit en kan het mooi onder woorden brengen. We hebben in Nederland natuurlijk auteurs als Herman Philipse, Paul Cliteur, Maarten 't Hart, maar zij voegt daar iets aan toe. Tenminste in dit interview. Ik weet niet of er 'godsdienstkritiek' voorkomt in haar boek Dorsvloer vol confetti. Het zou interessant zijn als ze de inzichten die in het interview aan de oppervlakte komen in een non-fictie boek wat meer systematischer zou uitwerken. Ik denk dat ze daartoe de capaciteiten heeft als ik af mag gaan op dit interview.

Nawoord

Zij schitterde in dit gesprek extra omdat Tijs van den Brink zo naïef is in zijn geloof. Dat maakt het contrast tussen Tijs en Franca alleen maar groter. Dat gebrek aan nieuwsgierigheid en kritische zin maakt hem overigens tot een slecht journalist, en Franca schitterde daardoor weer extra omdat zij respect had voor zijn journalistiek vakmanschap, d.w.z. hem het voordeel van de twijfel gunde.

Franca Treur

Franca Treur schreef Dorsvloer vol confetti (2009, nu 26e druk!) + vertalingen, gaf vele interviews en lezingen. Ze studeerde psychologie en Nederlands en literatuurwetenschap .

Rijst met zout en peper (had ik eerst als blogtitel).
Toen ze was verhuisd ontdekte dat ze geen eten in huis had.  Ze durfde niet naar de supermarkt omdat het zondag was! Toen at ze een restje opgewarmde rijst, op smaak gebracht met zout en peper. Tegenwoordig heeft ze er geen enkele moeite meer mee om, indien nodig, om op zondag naar de supermarkt te gaan!

Vorige blogs

EO-presentator Tijs van den Brink: als je begint met Genesis een gedicht te noemen, dan eindig je met de aantasting van de kern van het geloof. evolutie.blog.com February 27, 2009.

Hier een blog door een theoloog over hetzelfde interview.

De twee zijdes van dezelfde medaille: creationisme en minachting voor dieren

(klik op plaatje voor vergroting)

I am not descended of monkeys
Though you may be fooled at first glance.
I'm the work of God my Creator,
I am not a product of chance.
I did not evolve from a tadpole,
Who got lost and wandered ashore;
But by God's hand, His will and plan,
I am and nothing more.

De mens is in Gods beeld en gelijkenis geschapen, en de minachting voor dieren, zijn twee zijden van dezelfde medaille. Dit had ik me nooit eerder zo duidelijk gerealiseerd.  Dit is wat de Bijbel zegt:

"God created man in His own image, in the image of God He created him; male and female He created them. God blessed them; and God said to them, "Be fruitful and multiply, and fill the earth, and subdue it; and rule over the fish of the sea and over the birds of the sky and over every living thing that moves on the earth." Genesis 1:28

Als de mens naar Gods beeld en gelijkenis is geschapen, en God is volmaakt in alle opzichten, dan kan het niet anders dat dat zijn afstraling heeft op de mens. De mens lijkt op God. De mens heeft een onsterfelijke ziel [20]. En als dieren niet in Gods beeld en gelijkenis zijn geschapen [19], dan kan het niet anders dat dieren minder zijn dan de mens [1]. Het volgt bijna automatisch dat de mens zich verheven voelt boven de dieren. Ik ken geen enkele gelovige, orthodox of vrijzinnig, die zegt dat het dier in Gods beeld en gelijkenis is geschapen. In tegendeel! Nergens zegt de Heilige Schrift dat andere vormen van leven (planten en dieren) in Gods beeld zijn geschapen [2]. 
Onmiddellijk volgend op de bijbelpassage waarin de mens in Gods beeld wordt geschapen, volgt de opdracht de aarde te onderwerpen en de baas te spelen over alle vissen, vogels en dieren op aarde (citaat hierboven). En als dat nog niet duidelijk is, wordt er voor de zekerheid aan toegevoegd:

“All wild animals and birds and fish will be afraid of you,” God told him; “for I have placed them in your power, and they are yours to use for food, in addition to grain and vegetables." Genesis 9:2-3

A cartoon of Darwin showing how the status of humankind
was the real problem and fear. Ruse, [12]

 

Dat is ook de reden dat Darwins evolutietheorie zo afschrikwekkend was voor orthodox gelovigen toen Darwin hem voor het eerst verkondigde [4],[12]. En nog steeds [5],[6],[7],[8],[9],[10],[11],[13],[16]. De evolutietheorie houdt immers in dat 'de mens van de aap afstamt'. Descended from the apes! Hoe kan dat idee afschrikwekkend zijn, als dieren zélf niet afschrikwekkend zijn? Als dieren zelf niet minderwaardig zouden zijn? Dat idee is nog springlevend. Het staat voor U uitgeschreven op een christelijke website [1-3]. Niet toevallig is die auteur tegen de evolutietheorie. Dieren hebben géén moraal (They live by the “tooth and claw” [2]), géén zelfbewustzijn, géén ziel, géén esthetische vermogens [17], etc. De mens heeft dat alles wèl. Er is een onoverbrugbare kloof tussen mens en dier [3], [14]. Die kloof voedt anti-evolutie sentimenten. Het is echt geen toeval dat orthodox gelovigen tegen evolutie zijn.
Gezien in een bredere context: welk mens wil er gereduceerd worden tot een dier? Nog erger: wie wil er gereduceerd worden tot atomen en moleculen? (''Nothing but atomes and molecules?", 18)

Dit zijn de twee zijdes van dezelfde medaille: creationisme en dieronvriendelijkheid. Dieronvriendelijkheid: dat dieren in de belangrijkste opzichten minder zijn dan mensen. De medaille: de letterlijke lezing van het scheppingsverhaal in de Bijbel, oftewel: het geloof dat de mens in Gods beeld geschapen is. Nu kun je daar tegen in brengen, dat die opvatting 'alleen maar' voorkomt bij fundamentalisten en orthodoxe gelovigen. Ten eerste: wat als die groep nu een aanzienlijk deel uit maakt van de bevolking? Dan heb je een groot probleem. Ten tweede: ik heb zelfs een vrijzinnig gelovige nooit horen zeggen dat dieren ook in Gods beeld en gelijkenis zijn geschapen. Zelfs een vrijzinnige krijgt dat niet over zijn lippen. Daarom is dat Bijbels mensbeeld een groot obstakel dat diervriendelijkheid in de weg staat.

Wat nu?

Hoe kun je nu het best opkomen voor de rechten van dieren, en dieren een dierwaardig bestaan geven? Het zal niet helpen op te merken dat er vele diervriendelijke christenen zijn. Het is mooi dat ze er zijn. Maar dáár ligt het probleem niet. Het probleem van het creationisme wordt immers ook niet opgelost door te wijzen op christenen die wèl in evolutie geloven. Als de bron van dieronvriendelijkheid bij het orthodox christelijk geloof ligt, dan moet je het ook dáár oplossen. Logisch. Het is echt geen toeval dat het CDA de grote tegenstander is van de PvdD. De diepste oorzaak is het mensbeeld in Genesis. Dát moet aangepakt worden. De lezing van Genesis moet op de helling. Dat ga ik niet in dit blog doen. Dat moeten uiteindelijk de christenen zelf doen.

De bedoeling van dit blog is erop te wijzen dat men het probleem moet aanpakken daar waar het ligt. Niet waar het niet ligt. Als het probleem opgelost is, dan hebben we twee vliegen in één klap: een diervriendelijke lezing van Genesis met als gevolg hopelijk diervriendelijker gedrag èn het probleem van het creationisme, dat wil zeggen ten minste het idee dat het helemaal niet erg is om 'van de apen af te stammen'.

Om dat laatste te bereiken zou je kunnen laten zien dat dieren helemaal niet zo 'dom', 'bruut', 'gewetenloos' zijn als men doorgaans denkt. Zodat je je helemaal niet hoeft te schamen dat je van dieren afstamt. Dat heb ik recentelijk nog laten zien aan de hand van de zogenaamd agressieve ijsbeer die met de sledehond speelt. En ik heb al, en ga in de toekomst interessante voorbeelden geven van de diepgaande overeenkomsten tussen dieren en mensen. Het mooie is dat het wegnemen van vooroordelen over dieren een positieve doelstelling is. En leuk. En tevens een lange termijn doelstelling van dit blog is dat tenslotte over evolutie gaat.

Bronnen:

1. "First, it makes precious little difference whether one believes the ape is his “father” or his “cousin”; either is equally degrading." bron: Is Man a “Naked Ape”?, Christian Courier.
2. "Nowhere do the Scriptures ever suggest that other forms of biological life (e.g., plants or animals) are constituted in the “image” of God." bron: In What Sense is Humanity in the “Image” of God? Christian Courier.
3. "The Bible separates humans from animals by a vast impassible gulf". bron: Created in the Image of God, Christian Courier.
4. Tijdens het beroemde debat tussen bisschop  Samuel Wilberforce en Thomas Henry Huxley in 1860 in Oxford vroeg de bisschop aan Huxley of hij via zijn grootmoeder of grootvader afstamde van de apen. ("whether it was through his grandfather or his grandmother that he claimed his descent from a monkey" wikipedia). (toegevoegd 23 jan.)
5. "Declaring an ape-like creature to be a “common ancestor” and saying “we are actually descended from a common ancestor, not from apes” is utterly humiliating. Harun Yahya). (toegevoegd 23 jan.)
6. "Bryan chastised evolution for teaching children that humans were but one of (precisely) 35,000 types of mammals and bemoaned the notion that human beings were descended "Not even from American monkeys, but from old world monkeys"." Scopes Trial. (toegevoegd 23 jan.)
7. "More revealing of genuine concern was the fundamentalist A. C. Dixon's confession to feeling "a repugnance to the idea that an ape or an orang outang was my ancestor." But even he promised not let the "humiliating fact" stand in the way of accepting human evolution, "if proved." (Ronald Numbers)
8. Michael Shermer (2006) Why Darwin Matters: "There are at least five specific reasons people resist the truth of evolutionary theory: ... (3) The fear that evolution degrades our humanity." (p. 30)
9. Francisco Ayala (2007) Darwin's Gift To Science and Religion : "Even independent of the biblical narrative, the Christian beliefs in the immortality of the soul and in humans as "created in the image of God" have appeared to many as contrary to the evolutionary origin of humans from nonhuman animals." (p. 163)
10. Denyse O'Leary (2004) By Design of by Chance? "the Tennessee legislature enacted a statue on March 21, 1925, that banned the teaching that human beings were descended from lower animals. The stature did not forbid the teaching of evolution in general" (p. 78) en: " ... creation scientsts have developed a series of basic beliefs: "... (4) Separate ancestry for man and apes." (p. 128).
11. Paleontoloog Niles Eldredge (2000) The Triumph of Evolution and the Failure of Creationism, "And it is indeed ironic that delineating humans as a basic created kind separated by profound and unbridgeable gaps from the living great apes ... is a task of Herculean properotions." (p. 127).
12. Michael Ruse (2000) The Evolution Wars. A Guide to the Debates, p. 55. De illustratie toont dat de status van de mens het echte probleem en angst was. 
13. Christelijk evolutiebioloog Joan Roughgarden (2006) 'Evolution and Christian faith. Reflections of an evolutionary biologist', maakt melding van het vernederend effect dat de evolutietheorie op gelovige mensen kan hebben: "One issue that may concern people is whether our sharing a family tree with other living creatures somehow demeans us." (p.16). demean = tast de menselijke waardigheid aan. Hijzelf vindt van niet! (toegevoegd 26 jan.)
14. Onoverbrugbare kloof: "With man, we find ourselves facing a different ontological order–an ontological leap, we could say." MESSAGE TO THE PONTIFICAL ACADEMY OF SCIENCES: ON EVOLUTION, Pope John Paul II 22 October 1996. Vooral paragraven 5 en 6 zijn in dit verband belangrijk. Enkele citaten: -"the conception of man, whom Revelation tells us is created in the image and likeness of God."; -"this doctrine, which is one of the essential elements of Christian thought."; -""man is the only creature on earth that God wanted for its own sake." In other words, the human person cannot be subordinated as a means to an end, or as an instrument of either the species or the society; he has a value of his own. He is a person.". (toegevoegd 27 Jan, met dank aan Bart Klink)
15. De website creation.com heeft een sectie over de vraag: What about animal rights? waarin dierenrechten, wreedheid t.o.v. dieren, vegetarisme en de bijbel behandeld worden. De stijl van discussie is zeer ideologisch, agressief! Toch informatief om een kijkje te nemen in de creationistische gedachtenwereld! (toegevoegd 3 feb.)
16. Reformatorisch Dagblad 2 Feb: "Als de mensheid een aapachtige als voorouder zou hebben, gaan op termijn alle christelijke normen en waarden op de helling. „Waarom mededogen met het zwakke? Survival of the fittest – alleen de best aangepaste overleeft. Waarom alleen seksuele gemeenschap binnen het huwelijk? Apen doen het toch ook met elk vrouwtje dat ze te pakken kunnen krijgen?” (Jan Rein de Wit)
17. De muziek van vogels en walvissen is toch iets anders dan Bach mijn blog 03 november 2014
18. Rodney D. Holder (1999) 'Nothing but atomes and molecules? Probing the limits of science'. (website)
19. Michael Ruse (2001) Can A Darwinian Be A Christian? : "humans are made in the image of God. ... although animals are living, they are not made in God's image as are we. ... We are spiriutal and moral beings. ... It is an essential part of Christian theology that it is this rational soul which makes us distinctively human: imago dei. " (p.74). Er zijn dus nogal wat wezenlijke verschillen tussen mens en dier die bepalen wat we zijn: we hebben een onsterfelijke ziel die onze lichamelijke dood overleeft en naar het hiernamaals verhuist.
20. Verrrassend feit: de onsterfelijke ziel (van de mens) komt helemaal niet voor in het OT! Zie het leerzame artikel:  What Does the Bible Say About the "Immortal Soul"? "We've seen in this brief look at the supposedly immortal soul that the Bible teaches no such concept. The idea filtered into Western thought through Greek philosophy. Its origins are older than Athens, in fact as old as man."
    

Met dank aan blogbezoekers voor hun eerdere commentaren. (Niet ieder commentaar is verwerkt.) 

Postscript 18 Sep 2014

Are We (Just) Animals? Is de titel van een lezing van Prof. Raymond Tallis.
Daar heb je het weer! Wat afschuwelijk denigrerend voor dieren! Hoe je jezelf gratis kunt verheffen door anderen te verlagen. Het is niet alleen maar een provocerende titel. Hij meent het. Hij is de auteur van Aping Mankind: Neuromania, Darwinitis and the Misrepresentation of Humanity. Hij noemt zich humanist op zijn website, maar hij geeft lezingen voor religieuze organisatie's ('Science and Religion' instituten en zo).

Dit blog is een vervolg op:
Is dieronvriendelijkheid intrinsiek aan het monotheïsme verbonden? 12 dec 2012

Het belangrijkste genetisch verschil tussen chimpansee en mens is HAR1, HAR2, FOXP2, AMY1, ASPM en LCT

Scientific American
Special Collector's edition, Winter 2013
What Makes Us Human?

 

Het belangrijkste genetische verschil tussen chimpansee en mens zijn de genen HAR1, HAR2, FOXP2, AMY1, ASPM en LCT. Dit is de conclusie van Katherine Pollard na een vergelijking van het totale DNA van mens en chimpansee. 

Nadat de complete genomen van beide soorten bepaald waren, liet ze een supercomputer zoeken naar stukken gemeenschappelijk DNA dat een snelle evolutie had doorgemaakt sinds mens en chimpansee plm 6 miljoen jaar geleden uit elkaar gingen. Er kwam een lijst tevoorschijn van stukken DNA waarin HAR1  (Human Accelerated Region 1) bovenaan stond. Het heeft de meeste mutaties verzameld van al het DNA dat mens en chimpansee onderscheid. Het verschilt maar liefst 18 bases met dat van de chimpansee. Verder is het nauwelijks verandert in de gewervelde dieren. Dit stuk DNA komt ook voor in muis, rat, en kip. Het is actief in de ontwikkeling van de hersenen en daarmee is dit stukje van maar 118 basen een bijzonder interessant stukje DNA. Het codeert niet voor een eiwit. Het heeft vermoedelijk een regulerende functie: het stuurt andere genen aan. Mogelijk hebben die 18 bases iets te maken met het grote verschil in hersenvolume tussen mens en chimpansee. Of met een kwalitatief verschil. Hoe het precies werkt moet nog uitgezocht worden.

In het artikel behandelt Katherine Pollard nog 5 andere stukken DNA in de top-50 van de sterkst ge-evolueerde stukken DNA. Die ga ik niet bespreken in dit blog (zie het artikel in de Scientic American). Waar het me nu om gaat, heel algemeen gezegd, is dat er géén wezenlijke verschillen tussen mens en chimpansee zijn naast die verschillen in DNA. Er is geen extra mysterieuze eigenschap die de mens biologisch gezien uniek maakt.

Om de zaak in perspectief te zetten: het genoom van de menselijke man en vrouw verschilt bijna 60 miljoen bases (hier). Dat is de lengte van het Y-chromosoom (mannen: 46XY. vrouwen: 46XX). Alle orthodoxe geloofsgemeenschappen vinden dat verschil kennelijk voldoende om de vrouw fundamentele mensenrechten te ontzeggen die mannen wel genieten.

Mensen met het syndroom van Down (trisomi 21) hebben 47 chromosomen in plaats van de standaard 46 chromosomen in al hun lichaamscellen. Ze hebben daardoor 48 miljoen baseparen per cel extra (hier). Dat heeft een herkenbaar effect op uiterlijk en intelligentie. Wij vinden die grote wijziging in het aantal chromosomen niet groot genoeg om die individuen mensenrechten te ontzeggen.

Chimpansees hebben 48 chromosomen (hier). Ze zijn allemaal te herleiden tot de 46 van de mens. De belangrijkste verschillen met de mens zitten dus in een 50 tal stukken DNA (zie hierboven). Chimpansees worden in bepaalde delen van Afrika geschoten en gegeten. In de rest van de wereld worden ze 'gebruikt' voor wetenschappelijk onderzoek, worden ze in circussen en dierentuinen gehouden. En in Amerika als huisdier gehouden. Mensen mag je niet eten, niet in dierentuinen of circussen houden en je mag er niet hetzelfde wetenschappelijk onderzoek mee doen dat bij chimpansees wel mag. Als je een mens doodschiet heet het moord en is strafbaar. Schiet je een chimpansee dood, dan heet dat doodschieten en geen moord.

De uiterste consequentie is dit: vervang je alle chimpansee chromosomen in een pas bevruchte chimpansee eicel door menselijke chromosomen (bij in vitro fertilisatie), dan baart een chimpansee vrouwtje een mens. Maar die zou geen mensenrechten krijgen omdat het een kind is van een chimpansee? En omgekeerd: als een mensenvrouw een chimpansee baart, dan zou dat kind automatisch mensenrechten krijgen omdat het uit een mensenvrouw is geboren?

Hoeveel van de HAR1, HAR2, FOXP2, AMY1, ASPM en LCT genen moet een mens verliezen om géén mens meer te zijn? (dus: om mensenrechten te verliezen). Omgekeerd: hoeveel van die 6 genen moet een chimpansee hebben om van mensenrechten te mogen genieten? Wie wil er nu geen mensenrechten genieten? Wie wil er chimpansee zijn?

De manier van denken die ik hier zeer kort uiteen heb gezet, ondergraaft de traditionele visie op mens-dier verschillen. Alle verschillen mens - chimpansee zitten in DNA plus opvoeding. Zonder 10 - 20 jaar opvoeding zou een mens geen mens zijn. En die opvoeding zou niet mogelijk zijn zonder de accumulatie van culturele, technische en wetenschappelijke uitvindingen gedurende de laatste paar duizend jaar. Dat alles maakt de mens tot mens. Maar, het is allemaal met DNA mutaties begonnen.

Het punt is: een individu wordt met een bepaalde hoeveelheid en soort DNA geboren. Daar kun je niets aan doen! Het is geen eigen verdienste, of eigen schuld, om een bepaald soort DNA te bezitten. Zodra dit besef begint door te dringen, wordt het dan niet eens tijd om principieel anders tegen mens-dier verschillen, mensenrechten en dierenrechten aan te kijken?

In mijn vorige blog schreef ik over wereldbeeld veranderende waarnemingen. Ook de waarnemingen van Pollard over de verschillen mens-chimpansee zijn wereldbeeld veranderend.

Bronnen

• Katherine Pollard: 'What makes us different?' artikel opgenomen in: Special Collector's edition 'What Makes Us Human', Scientific American Vol 22 number 1 Winter 2013 p 31-35. (subtitel: 'How evolution, culture and serendipity shape who we are and who we will become'). Deze edition is (nog) niet op de website van Scientific American te vinden. Ik trof de papieren editie aan in de tijdschriftenwinkel. Het is een verzameling van 16 artikelen die eerder in de SA zijn verschenen. Het Pollard artikel is niet geupdate voor zover ik kan zien.
• Het artikel is 7 December 2012 online verschenen op de nature.com website. (Scientific American is eigendom van Nature)
• Het Pollard artikel is oorspronkelijk verschenen als What makes us human? in Scientific American May 2009. 

 

Vorige blogs

Een andere kijk op het verschil mens-chimpansee is mijn vorige blog: Typisch menselijke eigenschappen als hersenomvang en monogamie veroorzaakt door DNA verlies 10 maart 2011. Hierin wordt besproken dat wij stukken DNA verloren hebben ten opzichte van (bijv) de chimpansee en daardoor zelfs typisch menselijke eigenschappen hebben gekregen. Lijkt strijdig met dit blog, maar beide kunnen waar zijn.

Wereldbeeld veranderende waarneming: roofdier wordt knuffelbeer

Dit lijkt mij een mooi begin van het blogjaar 2013. Een wonderlijk verhaal dat je nooit zou geloven als het niet zo uitgebreid gedocumenteerd was. Een ijsbeer aan de rand van Hudson Bay die een aan de ketting liggende sledehond niet ziet als een makkelijke, weerloze prooi, maar in plaats daarvan als een speelkameraadje:

1

2

3

4

5

6

Ik zag de film van dit tafereel op de BBC. Een geinterviewde deskundige meende dat de ijsbeer op de eerste foto een agressieve houding heeft. Dat zou goed kunnen omdat de ijsberen op dat moment een hongerperiode achter de rug hadden en het zeehonden jachtseizoen nog moet beginnen. Een hongerige beer dus. Toch heb ik mijn twijfels over die interpretatie van foto 1, gezien wat er op volgt. Hoe dan ook: die ene sledehond gedraagt zich niet angstig of agressief zoals je zou verwachten. Hij heeft alle reden om bang te zijn: je kunt geen kant op als je vastzit aan een ketting! Maar wat er zich vervolgens afspeelt overtreft alle verwachtingen. Ze gaan spelen. Ze begrijpen elkaar over soortgrenzen heen. Soms is het spel wat ruw. Meestal is de beer actief en de hond enigszins passief. Bij foto 3 is de hond duidelijk actief en in 6 is de beer passief. 

Dit zijn in feite wereldbeeld-veranderende waarnemingen! Het vooroordeel dat een roofdier altijd een agressief, bloeddorstig dier is, is voorgoed onderuit gehaald. Ook roofdieren hebben behoefte aan spel, niet-agressief fysiek contact of misschien mag je het wel een vorm van genegenheid noemen. Spel, vriendelijkheid en soortgrenzen overstijgende empathie zijn dus niet voorbehouden aan de meest geciviliseerde en gedomestiseerde wezens (de mens).

Het kan een rol gespeeld hebben dat de sledehond een gedomesticeerd dier is, die generaties lang gefokt is en daardoor veel van zijn agressie of angst (tegen de mens) verloren heeft. De sledehonden zullen geen aanval van een ijsbeer hebben meegemaakt en dus geen slechte herinneringen hebben aan ijsberen. Het hoofdmenu van een ijsbeer zijn zeehonden en geen honden.

Nog een andere verklaring die geopperd is, dat de beer gedurende de winter lange tijd in isolatie heeft geleefd en behoefte heeft aan sociaal contact ('play deficit'). Maar dan nog moet de beer zijn agressie en hongergevoel onderdrukken.De speelse houding van die ene hond zal geholpen hebben.

De documentaire vertelt niet of het een mannetje of vrouwtje ijsbeer is. Ik gok op een vrouwtje omdat die ook dit soort spelgedrag met hun jongen vertonen. Ijsberen zijn sowieso speels en nieuwsgierig zoals ook bleek uit de documentaire van David Attenburough waarbij ijsberen gefilmd werden met robotcameras. 

Ik vind dit soort waarnemingen vele malen interessanter dan oeverloos gefilosofeer over het bestaan van God, Ziel, of je afvragen of het bewustzijn onstoffelijk kan zijn. Al was het alleen maar omdat het negatieve vooroordelen over dieren wegneemt. En het uitnodigt tot enige zelfreflectie.

Hier is het youtube fragment: polar bears and dogs playing (2:18 min) First Science.

Hier staat een goed achtergrond verhaal over spel bij dieren en mensen:
Fun and Play Are Key to Survival for Bears, Dogs, Humans, Birds and Maybe Even Ants
met belangrijke observaties over wat er gebeurt als een kind niet kan spelen of leert spelen in zijn jeugd.

Hier staat de originele foto serie  (about.com) en de beelden zag ik voor het eerst in de bijzonder interessante BBC serie Nature's weirdest events.

Polar Bear and Huskies at Play - Analysis verhaal.

Why Didn't the Wild Polar Bear eat the Husky? (over het belang van spel bij de mens).

Konrad Lorenz (etholoog en Nobelprijs winnaar): 'On Agression' (1966), (Over agressie bij mens en dier) heeft baanbrekend onderzoek gedaan naar het nut van agressie en mechanismen die agressie onderdrukken. Hij schrijft niet over spel bij dieren (ik kan het niet vinden) in dit boek, maar het is duidelijk dat bij ruwe spelletjes (Rough and Tumble Play) agressie onderdrukt moet worden, anders wordt het dodelijk.

Johan Huizinga: Homo Ludens (de spelende mens). Spel zou karakteristiek zijn voor de mens, maar is natuurlijk karakteristiek voor alle zoogdieren. Spel bij de mens: met spoelgoed, computerspelletjes? of met elkaar? (stoeien, fysiek contact). Let eens op hoe weinig (speels) fysiek contact volwassenen hebben in onze moderne samenleving. Het blijft beperkt tot een handgeven, een schouderklopje, soms een omhelzing, maar altijd geritualiseerd en in zeer specifieke omstandigheden met beperkt aantal mensen (begroeting, feliciteren, sport, verliefden, sex, carnaval, film). Dat is het dan. Fysiek contact is een taboe. Hond of kat op schoot is een substituut?

Zelfreflectie: arrogante zelfverheerlijking in heilige teksten die mensen superieur achten boven dieren zoals in mijn blog: Is dieronvriendelijkheid intrinsiek aan het monotheïsme verbonden? (over Jonathan Sacks) of Christelijk Amerika is niet in staat einde te maken aan schietpartijen. En Darwin is een sadist omdat hij van schieten hield (schietend Amerika dat in 'de God van Liefde' gelooft. Wapens in plaats van een partijtje vechten met de blote vuist?)