Verklaart Stanley Milgram's schok experiment het geloof in God?

experiment Stanley Milgram

Gisteravond zag ik op CANVAS in de serie 'De herontdekking van de wereld' de aflevering over de sociaal psycholoog Stanley Milgram gepresenteerd door filosoof Johan Braeckman. Het waren experimenten om uit te zoeken in hoeverre mensen bereid waren om te gehoorzamen. Ze moesten schokken in oplopende sterkte uitdelen aan proefpersonen wanneer ze foute antwoorden gaven op triviale vragen. 

61% van de proefpersonen ging door tot schokken met dodelijke sterkte onder 'dwang' van de supervisor. De supervisor vertelde steeds dat ze door moesten gaan met het experiment ondanks de heftige kreten en protesten van de proefpersoon die in een aangrenzende kamer zat. De schokken waren niet echt, en de proefpersonen die de schokken kregen waren toneelspelers die deden alsof ze schokken kregen. De echte proefpersonen wisten dit allemaal niet. De experimenten brachten indertijd 'een schok' te weeg zowel bij wetenschappelijke collega's als het grote publiek.

Wat mij opviel is hoe zorgvuldig Milgram de experimenten voorbereidde en uitvoerde. Een levensgroot verschil met oplichter Diederik Stapel die ook in de sociale psychologie werkte (en nog steeds op vrije voeten rondloopt)! Milgram had de proefopzet en alle instructies minutieus uitgeschreven en gestandaardiseerd (die zijn in het archief terug te vinden zoals Braeckman liet zien in de documentaire), en geanticipeerd op mogelijke kritiek. En hij filmde een aantal experimenten. Zo had hij de proefpersonen eerst een klein schokje gegeven om te ervaren wat het is om een schok te krijgen; kennis laten maken met de zgn. proefpersoon (een sympathieke oudere heer!) en had een follow-up na afloop gegeven waarin hij uitlegde dat de schokken niet echt waren, en wat de ware bedoeling van het experiment was. Later deed Milgram nog allerlei variaties op de experimenten om te kijken welke variabelen van invloed waren. Een serieus onderzoek. Wetenschap zoals het hoort te zijn. Hij had geen vooropgezet idee, hij wilde de waarheid over menselijk gedrag weten: hoe ver gaan mensen met het uitdelen van schokken aan medemensen als ze dat opgedragen worden door iemand die ze zien als autoriteit.

Stanley Milgram: Obedience to Authority

Autoriteit

"Another explanation [25] of Milgram's results invokes belief perseverance as the underlying cause. What "people cannot be counted on is to realize that a seemingly benevolent authority is in fact malevolent, even when they are faced with overwhelming evidence which suggests that this authority is indeed malevolent."

Dus:  mensen blijven volharden in een eenmaal aangenomen geloof. Ze geloofden dat een integere wetenschapper van de Yale universiteit geen kwade (onethische) bedoelingen zou kunnen hebben, ondanks overweldigend bewijs van het tegendeel (ze hoorden pijnkreten uit de aangrenzende kamer komen!). Ze zagen de proefleider als autoriteit, en gehoorzaamden hem. Hij vertegenwoordigt de Wetenschap, een prestigieuze en nuttige acitiviteit waar de hele samenleving van profiteert en die door de overheid betaald wordt [1].

Volgens Milgram:

"the essence of obedience consists in the fact that a person comes to view themselves as the instrument for carrying out another person's wishes, and they therefore no longer see themselves as responsible for their actions. Once this critical shift of viewpoint has occurred in the person, all of the essential features of obedience follow."

De proefpersonen schorten hun eigen oordeel op vaak na enige twijfel en stress. Ze ontkennen hun eigen verantwoordelijkheid en leggen die bij de proefleider neer. Die weet wat hij doet. Hij heeft tenslotte de verantwoordelijkheid. Het is zijn experiment. Zij zelf hebben geen inzicht in het hoe en waarom van het experiment. Zij zijn geen wetenschapper, hij wel.

In de AAA-God geloven

De volgende woorden suggereren onmiddellijk een parallel met het theodicee probleem:

"... to realize that a seemingly benevolent authority is in fact malevolent, even when they are faced with overwhelming evidence which suggests that this authority is indeed malevolent." 

Dat is precies het theodicee probleem: hoe kan een Algoede God zoveel ellende laten passeren?

Milgrams experimenten bieden een mogelijke verklaring waarom Christenen (alle monotheïsten) accepteren dat hun God zoveel ellende, moord, oorlog, ziekte en natuurrampen laat passeren zonder in te grijpen. M.a.w.: 'het probleem van het kwaad'. Christenen zitten in een overeenkomstige situatie als de ongelukkige proefpersonen van Milgram. Immers, God is de hoogste autoriteit. God is immers de schepper van hemel en aarde (tegenwoordig: het universum). God is Almachtig, Alwetend, Algoed. Omdat God per definitie goed is, onstaat de neiging om niet te twijfelen aan Gods goedheid ondanks de overweldigende bewijs dat hij niet algoed is.

Bezwaar: maar God vraagt gelovigen toch niet om medemensen te martelen of te doden? Nee, het gaat hier om het soort dingen dat christenen willen geloven. Christenen geloven dat God een goede reden heeft om niet in te grijpen wanneer mensen elkaar vermoorden, oorlog voeren, vrouwen verkrachten, abortus en euthanasie plegen. Hoe kunnen christenen geloven dat dezelfde God die het gebod uitvaardigde 'Gij zult niet doodslaan', tegelijk miljoenen moorden 'door de vingers ziet'? In ieder geval niet ingrijpt. De experimenten van Milgram kunnen een verklaring geven: God is een autoriteit [2]. Bovendien een autoriteit die ze vertrouwen. Een autoriteit die per definitie Algoed is. God is een autoriteit die moreel integer is ondanks het overweldigende bewijs van het tegendeel.

Nogmaals: de overeenkomst van gelovigen in de AAA-God en de ongelukkige proefpersonen van Milgram is niet dat gelovigen anderen pijn doen in naam van God, maar dat gelovigen blijven geloven in de goedheid van God ondanks het overweldigend bewijs van het tegendeel. Immers, ze zien zoveel ellende op tv. Nog een overeenkomst: gehoorzaamheid. Hét thema van Milgram. Gehoorzaamheid aan God. Dat hoef ik hier niet uitgebreid aan te tonen [3],[4].

Gedwongen?

Bezwaar: Waarom blijven ze geloven in de goedheid van hun God? Ze worden toch niet gedwongen? Ik denk van wel. Op een bepaalde manier. Ze worden aangezet 1) door hun ontzag voor de hoogste autoriteit en het vertrouwen dat God weet wat hij doet, en 2) door angst voor eeuwige straf in het hiernamaals, 3) Gelovigen weten dat ze gered zullen worden en beloond worden met het eeuwige leven. Dus het geloof in God opgeven betekent je eigen ondergang. Uit het geloof stappen is net zo moeilijk als voor de proefpersonen van Milgram om gewoon weg te lopen. Niemand stapte eruit. Sommigen protesteerden wel, en sommigen stopten met schokken uitdelen, maar niemand liep de kamer uit. Het dwingende van het geloof is dat gelovigen hun eigen hachje willen redden. Ze zijn bang voor wat er na hun dood met hen zal gebeuren.

Debriefing

Milgram's proefpersonen kregen na afloop van het experiment te horen, dat de schokken niet echt waren. AAA-gelovigen blijven hun hele leven zitten met een akelig gevoel, twijfel en stress. Ze zien met eigen ogen de ellende in de wereld. Dat is niet te ontkennen. Maar, ze krijgen geen debriefing. Het experiment duurt levenslang. Gelovigen wordt nooit verteld dat de ellende niet echt is. Gelovigen wordt wel verteld dat God niet bestaat. Maar dat zeggen atheïsten. Die kun je niet vertrouwen. Dus ze blijven in de AAA-God geloven, en zonder enige debriefing veroorzaakt dat stress. Om die stress (cognitieve dissonantie) te verminderen hebben ze een theodicee (theodicy) bedacht. Dat is geen gemakkelijke opgave. In de loop der eeuwen zijn er vele bedacht. Om precies te zijn: 12. Welke is waar? Of zijn ze allemaal waar? Het frappante is dat God zelf geen uitsluitsel geeft. Het antwoord staat niet in Gods Woord. Alléén al het aantal suggereert dat geen enkele theodicee afdoende is. Dat geeft weer extra stress.

Obedience to Authority

Het 'voordeel' van de gelovige ten opzichte van de Milgram-proefpersoon is dat gelovigen zelf anderen niet actief hoeven te pijnigen. Dat neemt niet weg dat gelovigen moeten toezien en accepteren dat er ontzettend veel onrecht heerst en dat mensen dagelijks onder erbarmelijke omstandigheden sterven. Alle goede doelen ten spijt. Zelfs ziekenhuizen van Artsen Zonder Grenzen worden gebombardeerd. Mensen die hun medemensen willen helpen moeten dat met hun leven bekopen. En God kijkt toe. 
Het nadeel voor gelovigen ten opzichte van de Milgram-proefpersonen is dat gelovigen er niet echt 'uit kunnen stappen'. Ze kunnen bijvoorbeeld niet naar een Godloos universum vluchten. En iedereen gaat dood. En zal dus onvermijdelijk geconfronteerd worden met Gods oordeel. Zelfmoord is verboden. Ze zitten gevangen in Gods universum. Misschien volgt na de dood een debriefing waarin alles wordt uitgelegd?

Verklaart Stanley Milgram's schok experiment het geloof in God? Ja, in zoverre dat God de Allerhoogste autoriteit is die gelovigen blijven vertrouwen ondanks overvloedig bewijs van het tegendeel. En omdat God vraagt Hem te gehoorzamen [3]. In die zin handelen gelovigen 'onder dwang'. Het leven van een gelovige is één groot experiment in Obedience to Authority.

Postscript

21 mrt 2018 (met dank aan Kees J): In de Newscientist van 17 maart 2018 verscheen een zeer kritisch artikel over de experimenten van Milgram met de titel: Fifty shades of obey, geschreven door Gina Perry. Volgens haar deugde de experimenten niet, en ging hij slordig om met de resultaten en conclusies. Dit zou waar kunnen zijn maar dat moet ze gedetailleerder onderbouwen. Hoe dan ook, het feit dat christenen God ondanks alles willen en moeten gehoorzamen staat als een paal boven water [4].

Noten

1. "The influence is ideological. It's about what they believe science to be, that science is a positive product, it produces beneficial findings and knowledge to society that are helpful for society. So there's that sense of science is providing some kind of system for good." (hier)
2. De machtigste man van het heelal. Niemand is machtiger dan Hij. Per definitie: Almachtig. Wie zou daar niet van onder de indruk zijn? Wie zou bovendien niet bang zijn, gezien God in het verleden heeft bewezen dat hij pittige straffen kan uitdelen: door middel van zondvloed roeide God de hele wereldbevolking van die tijd uit. Op een handjevol mensen na. Wie zou God ongehoorzaam durven zijn? Wie zou hem durven kritiseren? Wie zou hem ter verantwoording durven roepen? Dat doe je niet, als je goed bij je verstand bent.
3. "Besef goed, vandaag stel ik u voor de keuze tussen zegen en vloek. Zegen, als u gehoorzaam bent aan de geboden van de HEER, uw God, zoals ik ze u vandaag voorhoud. Vloek, als u zijn geboden niet gehoorzaamt en afwijkt van de weg die ik u vandaag wijs..." (Deuteronomium 11:26-28, NBV2004) (hier). Ten overvloede: 41 Bijbelteksten over Gehoorzaamheid. 
4. Toegevoegd 21 mrt 2018: Gehoorzaamheid: "Uw Koninkrijk kome; uw wil geschiede, gelijk in de hemel alzo ook op de aarde". (Matteüs 6:10). Hoe duidelijk wil je het hebben? Denk ook aan Abraham die van God zijn zoon moest offeren! Hoe wreed wil je het hebben? Je zoon de keel doorsnijden omdat God het van je vraagt. Tegen God zeg je geen nee.

Analyse van een kleine theodicee

Met een streling

De Filosoof [1] heeft een kleine theodicee beschreven. Hier een korte analyse. Waar een belangrijk knelpunt zit, blijkt uit het antwoord aan een lezer:

"Hij [God] is uitsluitend moreel laakbaar als het moreel slecht was om toe te staan dat de mens een moreel(-religieus) wezen werd." (hier). (mijn bold)

Hier zit de fout: 'de mens' is om meerdere redenen een onjuiste weergave van de werkelijkheid. Het is een abstractie. De werkelijkheid is dat er volgens de WHO 450 miljoen mensen zijn met mentale en psychiatrische problemen. Een minimale voorwaarde om als moreel mens te kunnen functioneren is dat je psychisch gezond bent. Die 450 miljoen mensen vallen dus buiten de boot. Er wordt geen rekening mee gehouden in het scenario. Maar ze zijn er wel. Er wordt een vals dilemma gecreëerd: óf je vind het goed om een 'morele mensheid' (een mensheid met het vermogen morele oordelen te vellen) te laten ontstaan, óf je vindt het slecht. 
Om te beginnen lijkt de huidige situatie meer op een primaat laten evolueren [6] tot een diersoort waarvan een groot deel weliswaar een gearticuleerd en redelijk goed functionerend moreel besef heeft, maar ook nog steeds dierlijke instincten, emoties, gevoelens en karaktereigenschappen zoals liefde, verliefdheid, paringsdrift, honger, dorst, angst, depressie, vrolijkheid, woede, agressie, empathie, wraakzucht, eerzucht, egoïsme, machtswellust, sadisme, nieuwsgierigheid, loyaliteit aan de eigen familie en groep, vreemdelingenhaat, hoogmoed, afgunst, ijdelheid, nederigheid, vrijgevigheid. Die dierlijke instincten staan een goed functionerend moreel leven behoorlijk in de weg.

De Zeven hoofdzonden [7]

Volgens een oude traditie heeft de Schepper ons gezegend met 7 hoofdzonden:

1. hebzucht
2. afgunst
3. hoogmoed
4. luiheid
5. woede
6. wellust
7. vraatzucht

Dus om te zeggen dat de Schepper ons een moreel besef heeft geschonken, is niet het hele verhaal!

Een voorbeeld: Els Borst werd vermoord door een man die volgens de rechtbank een geestelijke stoornis had en de man werd daarom volledig ontoerekeningsvatbaar verklaard en kreeg tbs. Zo iemand is structureel niet in staat tot een morele ontwikkeling. Het zijn o.a. deze mensen die misdaden begaan. Els Borst is op gruwelijke en gewetenloze wijze om het leven gebracht zoals nu bekend is geworden.

Nog een voorbeeld: Nicole van den Hurk werd verkracht en vermoord door een geestelijk gestoorde man. Als ieder mens geschapen is om een morele ontwikkeling te kunnen doormaken, wat kon Nicole van den Hurk hiervan leren? Ze is dood. Ook de verkrachter en moordenaar is niet in staat om iets te leren. Maar deze geestelijk gestoorde mensen behoren ook tot de mensheid. [2], [3]

Nog een voorbeeld: Twee Rode Khmer-leiders zijn in hoger beroep veroordeeld tot levenslang door het internationale tribunaal in Cambodja. Het schrikbewind van de Rode Khmer staat bekend als een van de ergste genocideplegers van de 20e eeuw. Tussen 1975 en 1979 kwamen naar schatting 1,7 miljoen mensen om het leven door marteling, honger, uitputting en massa-executies (NOS). Hier zien we dat een moreel inzicht kan falen, dat er onbeschrijfelijk veel leed ontstaat en dat het niet van pas komt om te beweren dat slachtoffers hier iets van kunnen leren. Zeker de dodelijke slachtoffers.

Eerlijker beschrijving

Een eerlijker beschrijving van de huidige situatie (en daarmee het dilemma) is: laat ik een diersoort evolueren waarvan uiteindelijk een kleine elite van gezonde en intelligente mensen in staat is om morele oordelen te ontwikkelen; maar tegelijk miljoenen daartoe niet in staat zijn; de hele mensheid is gezegend met de 7 hoofdzonden, een kleine groep het vermogen heeft wapens en martelwerktuigen uit te vinden om medemensen te vermoorden en te martelen; en tegelijk iedereen het vermogen geven pijn te lijden. Dat is zeker een meer realistische beschrijving van de situatie waarin de mensheid nu verkeert. Als er iemand is die dat had kunnen weten, is het wel de Alwetende.

Vergelijk: geef een kolonie chimpansees automatische wapens die 100 kogels per minuut kunnen vuren, is het voorspelbaar wat er gebeurt?

Vergelijk: zet in de grondwet dat iedere burger wapens mag bezitten om zichzelf te verdedigen, en wacht af wat er gebeurt [5].

Ik heb hier aangetoond dat de keuze opties in de 'kleine theodicee' onjuist beschreven zijn. Een valse voorstelling van zaken. Het is belangrijk om de keuzes juist weer te geven. De rest van de theodicee hangt daar van af.

Maar zelfs als de mensheid uitsluitend uit gezonde en redelijk intelligente mensen met een vrije wil zou bestaan, dan nóg kunnen ze beoordelingsfouten maken (een piloot, een treinmachinist, een buschauffeur, een politieagent, een politicus, een arts, een wetenschapper) en vallen er slachtoffers. Voorspelbaar. Onvermijdelijk. Zo lang mensen geen perfecte wezens zijn. Het is bijna niet te doen. Leren impliceert fouten maken, fouten maken impliceert dat er slachtoffers vallen. Als je de keuze hebt zo'n wereld wel of niet te laten ontstaan en je laat het ontstaan, dan kun je geen Algoede God meer zijn en ben je moreel laakbaar. Als je dan bovendien het resultaat ziet en niet ingrijpt, ben je dubbel moreel laakbaar. Je kunt er ook van afzien om zo'n wereld te laten ontstaan. Je bent niet gedwongen om een wereld te laten ontstaan. Niets of niemand kan de Almachtige dwingen een wereld te laten ontstaan.

Samenvatting 

(24 Nov 2016)

 

Als God een plan had om een wereld te creëren waarin moord en doodslag onvermijdelijk zullen optreden, dan is dat strijdig met de achterliggende gedachte van zijn eigen gebod 'Gij zult niet doden' en strijdig met 'de Heiligheid van het Leven'.
Als God bovendien met die wereld de bedoeling had: 'laat ze maar moorden want daar leren ze van' oftewel: 'moord is leerzaam', wordt dit plan nóg immoreler. Want dan is het 'met voorbedachte rade'. Het plan is strijdig met een God die Algoed genoemd wordt. Een Algoede God zou zo'n wereld niet kúnnen willen maken. Duidelijker kan ik het niet zeggen [4].

Vorig blog over dit onderwerp

• Het probleem van het kwaad bij Rik Peels en Stefan Paas 03 maart 2014

Noten

1. Een moreel-religieus mens (theodicee) zondag 20 november 2016
2. Een Zweedse politicus, Anna Lindh, werd vermoord door een man: "tests concluded he was mentally ill at the time of the murder" [24 nov 16]
3. Een Brits parlementslid, Jo Cox, werd vermoord door een man die door zijn broer werd omschreven als iemand met een geschiedenis van 'mental illness'.
4. Detailvragen zoals de volgende doen er dan niet meer toe: hoelang moet dit experiment duren? Komt er ooit een eind aan? Wanneer is de eind-evaluatie? Hoeveel oorlogen moeten er nog gevoerd worden en hoeveel moorden moeten er nog gepleegd worden? Houdt dit nooit op?
5. "Odessa Gun and Pawn [een wapenwinkel] has agreed to pay $2.2 million to settle a lawsuit that alleged it negligently sold a weapon to a mentally ill woman who used the gun to kill her father." Een geestezieke vrouw schoot haar vader dood met een pistool dat ze in de wapenwinkel had gekocht. [24 nov 16]
6. Probleem: als je evolutie betrekt in je theodicee wordt het een stuk gecompliceerder: het wordt 'theïstische evolutie'. Dit is problematisch omdat evolutie als methode van schepping inherent vol zit met pijn, ellende, en dood. [toegevoegd: 27 nov 2016]
7. zie: Fernando Savater (2005) De zeven hoofdzonden. Handleiding voor de 21e eeuw. en: Margriet Sitskoorn (2010) Passies van het brein. Waarom zondigen zo verleidelijk is. [toegevoegd 25 november 2016] Als je denkt in termen van 'hoofdzonden' moet je goed onderscheid maken tussen theïsme en theïstische evolutie. Waar komen die zonden vandaan? Bovendien moet je een scherp onderscheid maken tussen theologie en filosofie. Maar, in beide gevallen komt Alwetendheid te hulp: alles was voorzienbaar door de Alwetende. [toegevoegd: 27 nov 2016]

Een overheids theodicee: waarom de overheid niet ingreep bij Q-koorts

© Robin van Lonkhuijsen/ANP

„Waarom”, zei Brunninkhuis maandagmorgen aan het begin van de rechtszitting in Den Haag, waar 297 Q-koortspatiënten de staat aanklaagden wegens nalatigheid, „hoor ik wel dagelijks over weercodes geel op Terschelling? Over gevaarlijke stoffen, wateroverlast, gifwolken?” Maar waarom kon de Staat der Nederlanden hem en tienduizenden anderen dan niet beschermen tegen wat een gevaarlijke, invaliderende en zelfs dodelijke ziekte bleek te zijn?" [1]

Het verweer was: "dat de overheid en haar wetenschappelijk adviseurs destijds essentiële zaken over Q-koorts niet wisten. Sterker, de overheid dacht dingen te weten die achteraf onjuist bleken. Bijvoorbeeld dat de ziekte vooral kon worden opgelopen door mensen die direct met dieren in aanraking kwamen" [1]. Later bleek dat Q-koorts via de lucht van dier op mens overdraagbaar.

In totaal zijn voor zover bekend 74 mensen overleden aan de ziekte en bijna vijfhonderd mensen chronisch ziek geworden." [2]

En toen de overheid wel over de juiste kennis beschikte, zijn onmiddellijk maatregelen genomen (zoals het vaccineren van tienduizenden geiten, etc).

Samenvatting: we wisten het niet, en toen we het wel wisten hebben we onmiddellijk maatregelen genomen. Dus de Overheid valt niets te verwijten.

Overheids-theodicee

Ik noem dit een 'overheids-theodicee' omdat de landsadvocaten de Overheid verdedigen ten opzichte van de slachtoffers en nabestaanden. Bij een 'echte' theodicee verdedigen theologen God tegenover de slachtoffers [3]. Ze geven redenen waarom God niet ingreep. In eerste instantie is het moeilijk te begrijpen waarom God niet ingreep. Want hij is ALWETEND (hij wist alles, dus "ik wist het niet" zoals de Overheid aanvoerde is voor de Alwetende geen excuus); hij is ALGOED (Gij zult niet doden, etc); en hij is ALMACHTIG (dus hij had hoe dan ook –desnoods op een voor mensen niet-detecteerbare manier via het onbewuste– kunnen ingrijpen).

Een moreel-religieus mens (theodicee)

Wat is de verdediging van Gods advocaten? "Het kwaad is God niet aan te rekenen" [3]. En waarom? Het is een enorm lang en gecompliceerd betoog, maar de eindconclusie is dat Q-koorts een verrijking is voor de samenleving, zodat geitenhouders, (overlevende) patiënten (?), journalisten, advocaten, ministers en ambtenaren zich kunnen ontwikkelen tot volwaardig moreel-religieuze wezens. Keuzevrijheid en vrije wil zijn hierbij de sleutelwoorden. Dat er hierbij slachtoffers vallen is een neveneffect. God heeft mensen een vrije wil gegeven, verstand, (maar beperkte kennis) en een basaal moreel besef [4], en tenslotte voorziet hij in meer dan voldoende rampen om hun morele capaciteiten 'te oefenen'.

Mijn bezwaar: op deze manier worden medemensen als middel gebruikt om een hoger doel na te streven. En dat is onethisch, omdat je mensen nooit als middel, maar uitsluitend als doel mag behandelen (Kant).

De advocaten van God vergeten daarbij nog een 'klein' detail: je moet wel levend en gezond zijn om je te kunnen ontwikkelen tot een 'moreel-religieuze' persoon. De doden kunnen zich nu eenmaal niet ontwikkelen tot moreel-religieuze personen (Anne Frank). Wat voor de één een fout is, is de ander zijn dood. En die doden waren te voorzien. Immers, mensen zijn niet alwetend, en maken fouten, zelfs als ze een juiste moraal hadden, dus het is voorspelbaar dat er veel doden zullen vallen. Het meest fatale argument is dat het hele plan van morele ontwikkeling, hoe goed bedoeld en hoe sympathiek, principieel onuitvoerbaar is als IEDEREEN mee moet kunnen doen. Doden (de slachtoffers) kunnen nu eenmaal niets leren. Het lijkt een plan voor een beperkt aantal mensen. Niet voor iedereen. Wat heeft Nicole van den Hurk er van kunnen leren (ze is dood)? Wat heeft de dader (verkrachter) er van kunnen leren? (hij leed aan een ziekelijke stoornis van de geestelijke vermogens). Wat kunnen die miljoenen mensen met een lichamelijke of geestelijke ontwikkelingsstoornis überhaupt leren? [4], [8], [9].

Er kleeft nog een verontrustend bezwaar aan deze theodicee: iets wat we niet van de overheid zouden accepteren, nl. ze had de kennis, ze had de macht en de juiste morele waarden, maar ze deed niets, zouden we wél van God accepteren? God is minder dan de Overheid? We stellen hogere eisen aan de Overheid dan aan God? En hogere eisen aan een gewoon mens dan aan God? [5]. Waarom doen theodicee-theologen dat toch? 

De enige uitweg: omdat God imaginair is, kan hij niet handelen. Hij moet echt bestaan om te kunnen handelen [5]. We stellen eisen aan de overheid omdat ze bestaat, onze morele waarden deelt en de kennis en de macht heeft om in te grijpen.
Moderne theologen [6] hebben er geen moeite meer mee om te erkennen dat God imaginair is. Vroeger dachten ze dat God écht bestond en écht ingreep [7]. Het zou wel zo duidelijk en zo eerlijk zijn als moderne theologen gewoon zouden erkennen dat een imaginaire God niet kan handelen, niet kan ingrijpen. 

Vorige blogs over dit onderwerp

• De Alwetende, Almachtige, Algoede en de vrijheid en verantwoordelijkheid van de mens, 10 nov 16
• De Alomtegenwoordige, Alwetende, Almachtige, Algoede hoeft niets te doen, 7 nov 16
• God en het mysterie van de 147 onopgeloste moorden, 2 nov 16
• Kijkt een filosoof wel eens uit het raam? 31 okt 16

Noten

1. Overheid greep ‘veel te laat’ in tegen Q-koorts nrc 17 oktober 2016 
2. Q-koortspatiënten verwijten Staat nalatigheid, NOS 17 okt 2016
3. Een moreel-religieus mens (theodicee) zondag 20 november 2016. Merk op dat de AAAA-God uit het verhaal is verdwenen, maar de AAAA-God is het vertrekpunt van iedere theodicee. Dus die denken we erbij.
4. verstandelijk gehandicapten (bijv.: 'Downers') en mensen met lichamelijke stoornissen zoals verlamming, (erfelijke) progressieve spierziektes, locked-in- en coma patiënten, en mensen met een psychische of psychiatrische stoornis (zoals Autism Spectrum Disorders) kunnen niet (ethisch) handelen. "More than 3.5 million Americans live with an autism spectrum disorder" (Autism society), wereldwijd een veelvoud daarvan. Wat is hun taak in het Grote Plan voor morele ontwikkeling?
5. Een moreel mens, is niet een mens die ethische multiple-choice vragen juist kan beantwoorden, maar handelt naar zijn kennis en inzichten. Peter Singer (1997) The Drowning Child and the Expanding Circle, New Internationalist, April, 1997. Zijn betoog vertrekt van de algemeen geaccepteerde morele waarde dat je een kind dat dreigt te verdrinken redt. Dat is een ingreep.
6. Janneke Stegeman, Theoloog van het jaar, vertelde dat de God van het Oude Testament een nationalistische God was, hij stond aan de kant van het volk Israël, en hielp de vijanden van Israël te verslaan. Vermoedelijk kun je zoiets alleen zeggen als God een door mensen bedacht idee is.
7. In de Bijbel greep God nog echt in: de zondvloed, de 7 plagen in Egypte, de bevrijding uit Egypte, hij zond zijn eniggeboren zoon naar de aarde, etc. Sommige gelovigen denken dat God nog steeds ingrijpt (Lourdes).
8. Die miljoenen zijn geen overdrijving: "Geneva, 4 October— One in four people in the world will be affected by mental or neurological disorders at some point in their lives. Around 450 million people currently suffer from such conditions, placing mental disorders among the leading causes of ill-health and disability worldwide." WHO rapport 2001 [22 nov 16] 
9. Els Borst was vermoord door een man die volgens de rechtbank een geestelijke stoornis had en werd volledig ontoerekeningsvatbaar verklaard en kreeg tbs. Zo iemand is niet in staat tot 'moreel-religieuze' ontwikkeling. [22 nov 16]

Bestaat de ethische consument en producent? De fairphone als testcase

Bestaat de ethische consument? Bestaat de ethische ondernemer? Een blog over een actueel thema naar aanleiding van de Tegenlicht uitzending over de Fairphone oprichter Bas van Abel.

Bas van Abel

Het thema ethisch consumeren is actueel: Ploumen wil met Turkse minister kinderarbeid uitbannen (gaat over kleding).

Wat is een ethisch geproduceerd product? Fairphone wijst 4 aspecten aan:

1. long-lasting design: ontworpen om makkelijk gerepareerd te kunnen worden door de gebruiker; onderdelen online te bestellen
2. fair materials: gebruik conflict-vrije mineralen, vrij van kinderarbeid, niet schadelijk voor mens en milieu (vooral Afrika)
3. good working conditions: verbeter de arbeidsomstandigheden in de fabrieken in China waar de telefoon in elkaar gezet wordt
4. reuse and recycling: oude telefoons inzamelen en zoveel mogelijk de materialen (goud, zilver, ijzer en koper) recyclen

De Fairphone is de enige smartphoneproducent die een start heeft gemaakt met het in de praktijk brengen van deze 4 punten. In 2014 kwam het eerste model uit. Dit jaar het tweede model dat nog beter voldoet aan de 4 eisen. Petje af voor Bas van Abel die het lef heeft een telefoon helemaal opnieuw te ontwerpen inclusief de hele keten van mijnbouw in Afrika tot assemblage in China. Een ethische ondernemer. Ik heb diep respect voor deze man. Vergelijk soortgelijke producten: fairtrade chocola en fairtrade koffie. Aangezien de fairphone tot nu toe de enige duurzame telefoon is, is dit de enige keuze voor de ethische consument. De rest is allemaal onethisch. By default.

Consumentenbond

Heeft het idee van de ethische smartphone algemeen ingang gevonden? In ieder geval niet bij een organisatie die 'consumentenbelangen' behartigt, nl. de Consumentenbond. 

pagina's uit blad Consumentenbond We lezen in het laatste nummer (november 2016) een interview met Wouter Rensink die verantwoordelijk is voor het testen van smartphones. Hij blijkt een smartphone-gekkie die "midden in de nacht naar Keulen rijdt om daar in te rij te staan voor een iPhone met vingerafdrukscanner" (1). "Rensink selecteert de waarden die we in Nederland belangrijk vinden, zoals verkrijgbaarheid en prijs" en "hoe de telefoon in de hand ligt". Echt waar: het staat er! Is dat belangrijker dan hoe het ding geproduceerd wordt? In welke tijd leeft Rensink? Marleen Bekker in de Consumentengidsokt 2016 als trotse eigenaresse van een Fairphone1 Weet Rensink niet van de Fairphone? Absoluut wel! In het oktober nummer staat een Test van mobiele telefoons met o.a. een interview met Marleen Bekker die een twee jaar oude fairphone heeft (2). Rensink weet dus van het bestaan. Op de pagina ernaast zijn maar liefst 30 (dertig!) telefoons getest, maar géén fairphone! Waarom niet? Welke testcriteria gebruikt de consumentenbond? Deze: richtprijs, mogelijkheden, gebruikersvriendelijkheid, bellen en sms-en, foto's, videos, internet, email, muziek, opslagruimte, schermgrootte. Een hele hoop, maar nergens is er iets zichtbaar van de 4 criteria van ethisch ondernemingschap.  Conclusie: de consumentenbond bevordert en is medeplichtig aan kinderarbeid, slechte arbeidsomstandigheden, grondstoffenverspilling en milieuverontreiniging door ethische criteria uit te sluiten. Zij is medeplichtig omdat zij op de hoogte is, maar zij negeert het ethische aspect. Derde partij Ik besefte dat er behalve consumenten en producenten een derde partij is: de directe en indirecte werknemers van het bedrijf dat een consumentenprodukt produceert. Het is niet alleen een zaak tussen consument en producent. De werknemers en het milieu zijn de derde (en vierde?) partij. Die moeten zichtbaar worden in consumententesten. Consumenten moeten het kunnen zien. Fairphone is kansloos met de gekozen testcriteria van de Consumentenbond. Als je de 4 duuraamheidscriteria neemt, vallen alle andere [3] telefoons door de mand, en komen onderaan op de lijst staan! De iPhone van Apple is berucht in dat opzicht [4]. Fairphone is een ideaal Fairphone is niet een kwestie van wel/niet fair. Het is geen zwart-wit zaak. "Een honderd procent eerlijke telefoon maken is onmogelijk, daarom moet je juist transparant zijn en de discussie op gang houden" zegt Bas van Abel. De Fairphone 2 is een aantal stappen dichter bij het ideaal dan de Fairphone 1. Uit de Tegenlicht uitzending De eerlijke onderneming van zondag 23 oktober blijkt dat Bas van Abel door de groei van zijn bedrijf (nu een omzet van twintig miljoen!) steeds meer verstrikt raakt in het gangbare economische systeem en verplichtingen aan zijn klanten. Hij maakte een burn-out mee, en een belangrijke medewerkster verliet het bedrijf vanwege compromissen die het bedrijf maakte.  Ik hoop dat het goed gaat met Bas en Fairphone en dat hij zoveel mogelijk trouw blijft aan zijn fairtrade idealen. En dat Fairphone3 nog beter voldoet aan het ideaal. En dat de Fairphone andere fabrikanten inspireert tot het 'fairer' maken van hun telefoon. Dankwoord Met dank aan Elizabeth ter Meulen die ons vlak voor het moment we een smartphone wilden kopen attent maakte op het bestaan van de fairphone! Noten uh? gaat hij zijn eigen vingerafdrukken scannen? Is dat een belangrijk criterium? Waar zijn de ethische normen en waarden? Marleen Bekker: "Het is geen geweldige telefoon". Dat staat als eerste zin in het interview! De Fairphone 2 is al op de markt maar de Consumentenbond publiceert een interview met iemand die een Fairphone 1 heeft. Is dat eerlijk? Een interview met een Fairphone2 gebruiker zou eerlijker zijn geweest. Ik heb ondertussen contact gehad met Marleen en zij bevestigt dat zij juist geciteerd is. Heel erg jammer dat een fairphone enthousiast van het eerste uur met zo'n openingszin wordt geciteerd. Dat is beslist geen reclame! Zij klaagt erover dat de nieuwe fairphone2 500 euro kost. Maar een telefoon van Apple of Samsung kost al gauw 800 tot 900 euro! In de test zijn 17 van de 30 modellen duurder dan 500 euro. Dus als U toch een groot bedrag uitgeeft aan een nieuwe telefoon koop dan in ieder geval een ethische. Achteraf gezien is 325 euro voor FP1 een veel te laag bedrag, daar kun je geen goede telefoon van maken die ook nog fairtrade is. Samsung zegt impact voor milieu Note 7 te beperken BBC filmt wantoestanden in Chinese Apple-fabriek . Dat er iets mis is met de productie van smartphones had de Consumentenbond en iedere consument al lang kunnen weten!

De Alwetende, Almachtige, Algoede en de vrijheid en verantwoordelijkheid van de mens

Er wordt wel gezegd dat de Alomtegenwoordige, Alwetende, Almachtige, Algoede zoveel ellende op aarde toelaat omdat hij de mens een vrije wil en eigen verantwoordelijkheid wilde geven. De menselijke keuzevrijheid is inderdaad een groot goed. En door middel van wetgeving, zoals de Bijbelse Tien Geboden en seculiere wetgeving van de staat, geven we mensen verantwoordelijkheid zonder hun de vrijheid om die wetten te overtreden te ontnemen. 

Het principe komt in redelijke mate tot zijn recht in een democratisch land als het onze, maar niet in Noord-Korea, Turkije en Rusland. En daarmee komt er onmiddellijk al een probleem boven water met vrijheid en verantwoordelijkheid: 

als je mensen vrijheid van handelen geeft gaan ze vroeg of laat de vrijheid van anderen beperken. 

Denk aan het recente partijprogramma van de SGP om de bouw van moskeeën aan banden te leggen. Weg vrijheid! Weg vrijheid van Godsdienst!

De eerste moord

Als je mensen volledige vrijheid heeft, dan kan de één de ander vermoorden. En dat gebeurt. De vermoorde persoon verliest daarmee definitief zijn keuzevrijheid. De vrijheid van de één gaat niet samen met de vrijheid van de ander. Een goed voorbeeld is: bij de zonen van de allereerste mensen op aarde, Adam en Eva, ging het al fout: Kaïn doodde Abel (De Tien Geboden bestonden toen nog niet). De vrijheid van Kaïn werd de dood van Abel, en daarmee verloor Abel definitief zijn vrijheid. Als je dood bent kun je immers niet meer je vrijheid uitoefenen. Eerder heb ik al op de vrijheid van Hitler gewezen die de vrijheid van meer dan 6 miljoen mensen beëindigde.

Het Grote Plan van Vrijheid en Verantwoordelijkheid

Dus, al snel nadat de Almachtige de eerste mensen had geschapen, moet Hem duidelijk geworden zijn –als hij het al niet van te voren had bedacht– dat zijn Grote Plan van Vrijheid en Verantwoordelijk op zijn zachtst gezegd problematisch was. Het gaat hier niet om een neveneffect van het principe, maar om het feit dat de eerste moord de essentie van het principe van vrijheid en verantwoordelijkheid aantast. Je kunt principieel niet volledige vrijheid aan iedereen geven, omdat dan de één de ander kan doden. Of op honderd andere manieren de vrijheid van anderen kan beperken (SGP!). Wij kennen dat probleem. Daarom hebben we wetten, politie, justitie en gevangenissen uitgevonden. Als mensen dat kunnen bedenken, hoe kan het dat de Almachtige-Alwetende-Algoede dat niet van te voren heeft bedacht? Als het hem niet duidelijk was na de eerste moord, dan moet het hem na de tweede wereldoorlog toch zeker duidelijk geworden zijn. Een Plan met de beste intenties, zeker, maar het liep al stuk bij de tweede generatie mensen.

Darwiniaanse wereld

Het Plan voor Vrijheid en Verantwoordelijkheid heeft een inherent moreel probleem: het is in het voordeel van de sterkere. Als je de schepping uitrust met wezens die verschillen in sterkte en macht, en het vermogen elkaar te doden, dan krijg je een Darwiniaanse wereld van strijd om het bestaan! De macht van de sterkste! Het recht van de sterkste! Het Plan van de Almachtige resulteert onvermijdelijk in een Darwiniaanse wereld. Is een Darwiniaanse wereld werkelijk het beste wat de Almachtige heeft kunnen bedenken? Mag hij zichzelf nog steeds Algoed noemen? Het gevolg is dat de Almachtige ogenschijnlijk aan de kant staat van de onderdrukkers, de sterken, de machtigen, de rijken, vorsten, dictators, verkrachters, aanranders, slavenhouders, zeerovers, uitbuiters, pedofielen, de wapenlobby.

De Prijs van Vrijheid

Dat is een hoge prijs van vrijheid en verantwoordelijkheid. Is dat het werkelijk waard? Is vrijheid en verantwoordelijkheid het hoogste principe waarvoor alles moet wijken? Menselijke samenlevingen hebben ingezien dat die prijs te hoog is. Ze hebben wetten gemaakt en beroven wetsovertreders van hun vrijheid door ze in de gevangenis te stoppen of zelfs de doodstraf te geven. Dit alles om de maximale vrijheid aan zo veel mogelijk mensen te geven.

Christelijke normen en waarden

Christenen zijn tegen abortus: ze willen vrouwen de vrijheid ontnemen om zelf voor abortus te kiezen. Christenen zijn tegen euthanasie: ze willen anderen het recht op een zelf gekozen dood ontnemen. Christenen vinden dat je niet zelf je eigen leven mag beëindigen (zelfmoord). Christenen vinden dat je geen sex mag hebben voor het huwelijk en proberen dat anderen op te leggen. Christenen zijn tegen het homohuwelijk: ze willen anderen de vrijheid ontnemen om te houden van en te trouwen met wie ze willen. Christenen zijn vóór zondagsrust: ze willen anderen de vrijheid ontnemen om op zondag te doen wat ze willen. Dit is niet in overeenstemming met het Plan van Vrijheid en Verantwoordelijkheid.

Inherent beperkte vrijheid

Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn inherent beperkt: kinderen die geboren zijn met een erfelijke progressieve spierziekte hebben niet de vrijheid om te gaan en te staan waar ze willen. Verstandelijk gehandicapten kunnen niet dezelfde verantwoordelikheid dragen als gezonde personen. Het ziet er niet naar uit dat de Almachtige werkelijk alles heeft gedaan om iedereen gelijke vrijheid te geven.

Conclusie

Als je dit allemaal bedenkt dan is het verweer van de gelovige dat de Almachtige moord en doodslag toestaat opdat mensen in vrijheid en verantwoordelijkheid kunnen leven, onhoudbaar. Het is een ondoordacht Plan. Er is niet goed over nagedacht. Het is onuitvoerbaar. Jan Riemersma heeft dit eerder in een andere context treffend onder woorden gebracht:

"Is God consistent? Vermoedelijk niet. Waarschijnlijk is God niet eens coherent!  Immers, als we willen dat God op de hand van alle mensen is en dat hij iedereen te allen tijde kan bijstaan, dan moeten we veronderstellen dat hij, waar onderlinge strijd is, zowel op de hand is van de ene partij als van de andere partij." (hier)

Dankwoord

Met dank aan Theo.

De Alomtegenwoordige, Alwetende, Almachtige, Algoede is met pensioen en hoeft niets te doen

Wat mij opvalt aan de standaard definitie van de christelijke God [1], is dat hij alomtegenwoordig, alwetend, almachtig en algoed is, maar niets hoeft te doen. Hij moet algoed zijn, maar hoeft geen goed te doen. Al die eigenschappen alomtegenwoordig, alwetend, almachtig en algoed geven een toestand aan, eigenschappen, géén actie.

 
Jezus hield toespraken (Bergrede), sprak aardige woorden tegen armen, zieken, hoeren, tollenaars en overspelige vrouwen, maar deed ook nog goede dingen op aarde: hij genas zieken, voorzag mensen van brood, vis, wijn, redde een vrouw van steniging, gooide tafeltjes van geldwisselaars omver, en een enkele keer bracht hij een dode tot leven 4 dagen na zijn dood (Lazarus). Dat zijn daden. Dat is actie.

In de Bijbel was God wel actief. Hij heeft de wereld geschapen, schreef de Tien Geboden, verdreef Adam en Eva uit het paradijs, bestrafte de mensheid hardhandig met een wereldwijde zondvloed, strafte Egypte met 10 plagen [2], etc. Kennelijk nam hij toen wel zijn verantwoordelijkheid. Waarom nu niet meer? Waarom alleen in Bijbelse tijden? Als God in de Bijbel zijn daadkracht bewees, maakt dat het probleem alleen maar groter: waarom niet nu?

Als het onderwerp Auschwitz en de holocaust ter sprake komt in gezelschap van christenen, dan moeten de gelovigen verklaren waarom God niet ingreep. In de uitzending Adieu God sprak Tijs van den Brink met journalist Frénk van der Linden. Van der Linden bracht het onderwerp Auschwitz tweemaal ter sprake, maar Tijs negeerde het onderwerp tot twee keer toe. Kennelijk heeft hij geen antwoord, of het interesseert hem niet [3]. Eén van de grootste misdaden in de recente geschiedenis van de westerse beschaving, en christenen hebben geen goed antwoord op de vraag waarom God niets deed.

Maarten Boudry schreef in 'Illusies voor gevorderden' (2015)

"Als iemand iets weet, dan verwachten we immers dat hij of zij ernaar handelt. Het beste excuus voor nalatigheid, als je je aan je morele verantwoordelijkheid wil onttrekken, is dat je onwetendheid vertoefde." (Hoofdstuk 4, 44/52 e-book).

Voorbeeld: als de Inspectie voor de Volksgezondheid IGZ misstanden in ziekenhuizen constateert, zoals de disfunctionerende neuroloog Jansen Steur, verwachten we dat ze haar verantwoordelijkheid neemt en adequaat optreedt. We verwachten van de universiteit Tilburg dat ze eenmaal kennisgenomen hebbende van de fraude van Diederik Stapel, hem ontslaat en een adequate straf oplegt. We verwachten van de Rooms-katholieke kerk, dat ze zodra ze weet heeft van misbruik in de kerk, ze onmiddellijk maatregelen neemt. Als er misstanden in de bejaardenzorg (plascontract!) en gehandicaptenzorg naar buiten komen, verwachten we dat de verantwoordelijke minister maatregelen neemt. Wanneer bekend wordt dat Q-koorts besmettelijk is voor mensen en ernstige blijvende medische klachten kan veroorzaken, dan verwachten we van de Overheid dat ze ingrijpt om de bevolking te beschermen. Wanneer er een lek zit in de beveiliging van online bankieren of de pinautomaat, verwachten we van de banken dat ze de beveiliging verbeteren. Als er een terroristische dreiging aanwezig is, verwachten we van de Overheid dat ze een Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid in het leven roept, etc. etc. etc.

Welnu, God kan het excuus van onwetendheid niet gebruiken, want hij is per definitie alwetend. Volgens dit ethisch principe heeft God zijn verantwoordelijkheid niet genomen. Hij is in gebreke gebleven. Hem kan verweten worden dat hij niet handelt naar zijn kennis. Hij weet wat er op aarde gebeurt, hij wist het in Bijbelse tijden, hij kent het goede en het kwade, maar hij handelt er niet (meer) naar. 
De daden van God die door een selecte groep van gelovigen worden genoemd, zoals wonderbaarlijke genezing in Lourdes, zijn controversieel en als het waar zou zijn, maakt dat de vraag alleen maar urgenter: zijn de zieken in Lourdes wel de moeite waard om in te grijpen en Auschwitz niet?

Zou het kunnen dat christenen hier al een beetje rekening mee hebben gehouden, door de definitie van hun God zó te maken dat hij niets hoeft te doen? Afgezien of dit wel of niet waar is, God blijft in gebreke volgens ethische normen die we van toepassing achten op mensen (zie Boudry citaat).

Een ander veel gehoord antwoord op het niet-ingrijpen van God is dat God de mens keuzevrijheid en verantwoordelijkheid heeft gegeven ('Free Will Defense'). De mens kan en moet daarom het moreel goede doen. Wat mij hier aan opvalt is dat God zélf kennelijk géén enkele verantwoordelijkheid wordt toegeschreven. Hij hoeft niets te doen. Dat is vreemd. God is de bron voor de moraal, maar verdient géén navolging als het gaat om je verantwoordelijkheid nemen. De mens moet zijn verantwoordelijkheid nemen en tot actie overgaan, God niet.

Wat mij tenslotte opvalt is dat een God die niets doet, net zo goed niet zou hoeven te bestaan. De definitie van God is zeer goed verenigbaar met zijn niet-bestaan. Als hij niets doet, maakt het ook niet meer uit of hij bestaat. Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn Verlichtings- en humanistische idealen van latere datum. Daar hebben we God niet voor nodig.

Conclusie

in de standaard definitie van de AAAA-God zit niet het ethische gegeven dat kennis verantwoordelijkheid impliceert en gelovigen schrijven in de praktijk God ook geen verantwoordelijkheid toe en verwachten ook geen actie van God. Zelfs bij de meest inhumane gebeurtenissen. Een minderheid van tegenwoordige gelovigen schrijft gebeurtenissen toe aan God, maar die zijn controversieel en problematisch.

Postscript

Jaren later kwam ik deze recensie tegen: Taede Smedes: De Aanwezige die niets doet, maar er toch toe doet, de Bezieling, 18 maart 2014. (we zien hier gegoochel met woorden zoals: "U handelt wellicht door niets te doen". De titel van de recensie is ook al een spel met woorden! [14 januari 2024]

Noten

1. Superconcept, blog van de 'Pseudo Theoloog', zondag 30 oktober 2016
2. Voor God was het ware doel van de plagen om de Israëlieten te doen geloven in de almacht van God. (wikipedia). De straffen van God waren nogal onethisch. Bijvoorbeeld: Gods zondvloed zondigde op grote schaal tegen het gebod Gij zult niet doden. 
3. Hij zei: sommigen zijn daardoor tot het geloof gekomen. Maar dat is geen antwoord op de vraag waarom God Auschwitz toeliet.

God en het mysterie van de 147 onopgeloste moorden

Opsporing Verzocht

Ik zag gisteravond in Opsporing Verzocht dat het onderzoek naar de Postbankmoord na 13 jaar weer heropend is. De moord is nooit opgelost, en een cold case team heeft zich nu op de zaak gestort. Er zijn nieuwe aanwijzingen. 

Misdaadverslaggever Peter R. de Vries: "Er moeten mensen zijn die iets hebben gezien of gemerkt. Als er iemand is die zijn mond open doet. Je kan en mag niet zwijgen als je wetenschap hebt over zo'n gruwelijke moord waar een volstrekt onschuldige man, vader van kinderen, slachtoffer is van geworden. En ik weet hoe de nabestaanden hieronder gebukt gaan. Die moeten de waarheid weten."

Volgens de Filosoof "God is een alomtegenwoordige, alwetende en almachtige (niet lichamelijke) persoon" [1]. Je mag hieruit concluderen dat God –gezien zijn alwetendheid– de moordenaars kent. Hij weet wie ze zijn, en waar ze zich ophouden. Maar Hij houdt zijn mond. Hij zwijgt. Kennelijk. Uit de rest van het stuk van de Filosoof volgt dat God ook 'Algoed' is.

Peter R. de Vries zegt in zijn oproep: Je kan en mag niet zwijgen als je wetenschap hebt over zo'n gruwelijke moord. 

Maar de Alomtegenwoordige, Almachtige, Alwetende, Algoede God is de persoon die weet wie de moordenaar is! En Hij zwijgt!

Hoe kun je in zo'n God geloven? Zo'n God die tevens de Tien Geboden heeft uitgevaardigd? De Tiengeboden: Gij zult niet moorden. De God die de basis is van de moraal? Hoe kun je tot zo'n God bidden? Persoonlijk contact met hem hebben? [2]

Ik mag hopen dat een gelovige zelf niet zijn mond houdt als hij getuige is van een moord. Hoe kan hij dan in een God geloven die alles weet en zijn mond houdt? Is hij dan beter dan God?

Is het kwaadaardig om zoiets te schrijven wat ik hier doe? Gemeen ten opzichte van gelovigen? Respectloos? Onsympathiek? Beledigend? Bemoeizuchtig? Eigenwijs? Arrogant? Dom? Nutteloos? 
Is het gemeen om een logische conclusie te trekken uit iemands woorden? Laat ze maar geloven wat ze willen? Ze doen niemand kwaad? Ze worden er gelukkig van? [3] Prima! Maar, dan kun je niet meer zeggen dat het geloof in God redelijk of rationeel is.

Het is onredelijk om terug te deinzen voor de conclusies uit je eigen woorden.

Iemand die gelooft in een Alomtegenwoordige, Alwetende, Almachtige, Algoede God, gelooft in iemand die weet wie de moord heeft gepleegd en zwijgt. Om die conclusie te trekken hoef je geen theologie of filosofie gestudeerd te hebben. De conclusie volgt direcht uit de definitie van God. [4]

Vanwaar 'God en het mysterie van de 147 onopgeloste moorden'? In Nederland zijn er 147 onopgeloste moorden sinds 1895. 

Naargeestig wereldbeeld

Gelovigen verwijten atheïsten wel eens dat ze een naargeestig wereldbeeld hebben: het universum bestaat uit niets anders dan atomen en lege ruimte, er bestaat geen moraal, etc. etc. Geloven in een God die de moordenaar kent, maar zijn mond houdt, is dat een prettig wereldbeeld? Atomen kunnen niets weten, een Alwetende God wel.

Vorig blog

• Kijkt een filosoof wel eens uit het raam?

 

Noten

1. Superconcept. zondag 30 oktober 2016. Verder in het blog is 'Algoed' aan de definitie van God toegevoegd. (AAAA-God).
2. Gelovigen zeggen wel eens dat bidden een gesprek hebben met God is, en dat ze Hem vragen wat te doen, Hem om advies vragen bij belangrijke beslissingen in hun leven, etc. Waarom zouden ze dan God niet vragen wie de moordenaar is? Bestaat er een goede reden om het niet te vragen?
3. Volgens Paas en Peels: "Geloof in God is nuttig en gezond; je wordt er gelukkiger van en het is goed voor de maatschappij." Hoe kan je gelukkig worden van geloven in een God die de moordenaar kent en zwijgt? Is een maatschappij met onopgeloste moorden beter? [13:42]
4. de laatste twee zinnen toegevoegd om 19:06