In zijn column TWIJFEL (1) rekent Hans van Maanen af met met het bedrijf Reprogenetics ('Experts in Preimplantation Diagnosis'). Maar niet alleen het bedrijf wordt ontmaskerd als oplichters, de hele diagnostiek van erfelijke ziektes in het preïmplantatie embryo wordt impliciet zwart gemaakt. Met als klap op de vuurpijl: "In Nederland is PGS niet toegestaan - mede dankzij de [proefschriften van] Mastenbroek en Twisk". (PGS = Preïmplantatie Genetic Screening).De eerste fout die van Maanen volgens mij maakt dat hij de activiteiten van een Amerikaans bedrijf gelijk stelt aan pre-implantatie genetische screening (of: diagnostiek) in het algemeen. En omdat het Amerikaanse Reprogenetics fout zou zijn, zou in Nederland PGS verboden zijn. De tweede fout is dat hij pogingen om de PGS techniek te verbeteren belachelijk maakt op basis van zijn oordeel over het bedrijf Reprogenetics.
Van Maanen baseert zijn oordeel op de proefschriften van 2 Nederlandse promovendi (2,3) waarin wordt aangetoond dat PGS de kans op zwangerschap niet vergroot. Dit is een opvallend resultaat en dat vraagt om een verklaring. Die krijgen we niet te horen van van Maanen (4). Nu maakt van Maanen een vreemde sprong van de proefschriften naar het bedrijf Reprogenetics. Wat heeft dat met de Nederlandse situatie te maken? Reprogenetics heeft geen vestigingen in Nederland (5). In Nederland wordt PGD (Preïmplantatie Genetisch Diagnostiek) gedaan in het academisch ziekenhuis Maastricht. Zij hebben in 2009 als enige ziekenhuis in Nederland van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, vergunningen verkregen voor IVF en PGD (zie website PGD Nederland). Die vergunning zou dan zeer recentelijk ingetrokken zijn? Maar dat is niet te vinden op de websites. Ook op de website van de Vereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen is niets te vinden over dit schokkende nieuws.
Op de website van PGD Nederland staan de jaarverslagen van 2009 en 2010. Hoe kan dat als PGD verboden is? Al in 2007 is het onthullende artikel van de twee promovendi in The New England Journal of Medicine (6) verschenen waarop het verbod gebaseerd zou zijn, maar dat heeft kennelijk geen effect gehad op de vergunning van PGD Nederland.
En als er in Maastricht gebruikt gemaakt zou worden van de Amerikaanse techniek, dan zou dat hoogstens de DNA diagnostiek zijn, niet de behandeling van het embryo zelf (de afname van een cel, de kweek en terugplaatsing, etc). En verder, als een bepaalde medische behandeling niet effectief blijkt, wordt die dan onmiddellijk verboden door de politiek, of wordt dat aan professionals overgelaten? Dat laatste lijkt me waarschijnlijker.
Verschroeide aarde
Eenmaal het commerciele bedrijf als zondebok aangewezen, gaat van Maanen helemaal uit zijn dak: de 'methode van de verschroeide aarde'; noemt hij het als onderzoekers hun methode aanpassen. Sinds wanneer is het fout om je methode aan te passen, als hij niet goed werkt? IVF is ooit een keer voor het eerst gedaan, en is aan de hand van ervaringen verbeterd. Wat is daar mis mee? PGD is ook voor het eerst gedaan, en die mag niet verbeterd worden? (7) Hier wreekt zich het door elkaar halen van een commercieel product en een medische techniek.
Van Maanen komt al helemaal niet op het idee dat PGD ook of mede gebruikt kan worden om erfelijke ziektes op te sporen, zoals de ziekte van Duchenne, CF, ziekte van Huntington, etc. Allemaal mutaties die niet de kans op zwangerschap na implantatie beïnvloeden (ziektes treden pas op latere leeftijd op, embryo heeft er geen last van). Die testen zouden dan in Nederland verboden zijn?
Er is hier uiteraard veel meer over zeggen. Van Maanen roept meer vragen op dan hij beantwoord. Hij had zich beter moeten laten informeren en zich niet zo laten meeslepen door zijn verontwaardiging en sarcasme.
Noten
- Ik kon de tekst Twijfel. Hoe meer geld, hoe minder argumenten niet op de Volkskrant website vinden, maar is hier te vinden. Met dank aan Nand Braam.
- Sebastiaan Mastenbroek: Preimplantation Genetic Screening. A reappraisal
- Moniek Twisk: Current value of preimplantation genetic screening (beide afgelopen woensdag 26 okt gepromoveerd).
- o.a.: mozaïcisme: niet alle cellen van het vroege embryo zijn gelijk.
- Reprogenetics heeft 2 vestigingen in Amerika, en in Peru, UK, Duitsland, Spanje, Japan.
- Sebastiaan Mastenbroek, Moniek Twisk et al (2007) In Vitro Fertilization with Preimplantation Genetic Screening, The New England Journal of Medicine July 2007.
- Het proefschrift komt Nota Bene tot de aanbeveling: "Toekomstig onderzoek op het gebied van PGS moet zich richten op het biopteren op een ander moment van de embryonale ontwikkeling en op het toepassen van technieken waarmee het mogelijk wordt te screenen op alle chromosomen". Dit noemt van Maanen 'de techniek van de verschroeide aarde'!
Het zou interessant zijn, denk ik, om het weerwoord van Hans van Maanen op dit weblog te lezen.
ReplyDeleteLeest van Maanen dit blog? Zo nee, wie attendeert hem op deze kritiek? Als hij deze kritiek wel leest of gelezen heeft, is hij natuurlijk niet verplicht om te reageren. Maar het zou voor ons de duidelijkheid wel vergroten, denk ik.
Gert, je bent zelf al tot het inzicht gekomen dat het geen artikel was dat van Maanen schreef maar een column, en je weet ook wel dat dat een groot verschil is. Met journalistiek heeft dit inderdaad niets te maken en als het waar is wat je zegt had deze man zich beter moeten informeren. De crux in de column draait naar mijn idee echter over het vermarkten van de wetenschap en dat is iets wat mij aan het hart gaat, je leest daar zelden iets over en het heeft de hele wetenschap verlamd en verdacht gemaakt. Het is mij een raadsel dat er juist vanuit de wetenschap niet veel nadrukkelijker tegen wordt geageerd. Wat vind jij daar eigenlijk van?
ReplyDeleteNand, nogmaals bedankt voor de tekst.
ReplyDeleteJe mag van mij Hans een berichtje sturen.
Lucas, ben jij zelf overtuigd door het stukje van HvM? Het is mij niet eens duidelijk wat de relatie is tussen (1) de proefschriften, (2) PGD in Nederland en (3) Reprogenetics. Is jou dat duidelijk geworden uit het stukje? Het onderwerp belangenverstrengeling is belangrijk, maar verdomd complex, dus dat ga je niet boven water krijgen door te gaan brullen. Het is verdomme een journalist! Laat hij zijn werk doen! en ons informeren!
ReplyDelete@Lucas:
ReplyDeleteVermarkten van de wetenschap heet met een mooi woord 'valorisatie', en het is volgens de regering een officiele taak van de universiteiten. De regering heeft NWO opgedragen bij alle aanvragen een paragraaf over 'impact' verplicht te stellen.
Gerdien, bedoel je dat wat de regering entameert, goed is? Ik denk daar anders over. Maar bovendien is valorisatie in mijn ogen iets anders (maatschappelijk gericht wil niet per definitie zeggen winstgericht).
ReplyDeleteAls onderzoek wordt betaald door een multinational en die multinational legt bij voorbaat een zware druk op de onderzoekers voor wat wat betreft de gewenste uitslag, dan is er iets erg mis. Die dingen gebeuren. Sterker; vaak is onderzoek alleen mogelijk met geld van bedrijven. Er zijn ongetwijfeld heel veel onderzoekers die de druk kunnen weerstaan maar ze zouden niet eens in de verleiding moeten mogen komen om hun resultaten naar de wensen van de geldschieters toe te praten.
Gert, dat stukkie van HvM is een slecht stukkie, daar zijn we het over eens. Of het feitelijk klopt kan ik niet beoordelen, dat is jouw vak. Maar zijn punt van de vermarkting vind ik erg relevant.
Gerdien, Lucas,
ReplyDeleteik heb ondertussen een paar publicaties gevonden (via de website van Reprogenetics) in wetenschappelijke tijdschrijften (ik neem aan peer-reviewed) waar onder de auteurs 'Reprogenetics' stond. Dus dat is duidelijk herkenbaar. Het wordt moeilijker als er auteurs zijn die geen medewerker zijn, maar betaald worden door Reprogenetics. Maar in dat geval zou 'Competing financial interests': (meestal: The authors declare no competing financial interests.)' vermeld moeten worden (hangt van eisen tijdschrift af).
Ik weet één geval van een publicatie in Nature:
Alan Handyside (2010) Let parents decide.
Declaration: Alan Handyside has a patent application for a method of analysing SNP data from single cells, and the clinic at the London Bridge Fertility, Gynaecology and Genetics Centre where he works has a private lab (Bridge Genoma) for PGD testing. He is also an unpaid consultant with Reprogenetics, a PGD-testing lab in West Orange, New Jersey, USA.
Dus voor Nature is dit acceptabel (Het was een Opnion artikel).
Ik heb Hans van Maanen inmiddels per e-mail kunnen bereiken en gevraagd of hij wil reageren. Hopelijk gaat hij op mijn verzoek in. Afwachten maar.
ReplyDeleteNand Braam vroeg mij te reageren, dat doe ik uiteraard graag.
ReplyDeleteMijn rubriek ging over de funeste invloed die financiële belangen kunnen hebben op de wetenschappelijke integriteit, en over de strategieën die worden gehanteerd om die belangen veilig te stellen. De proefschriften over PGS vormden aanleiding en illustratiemateriaal.
Gert Korthof bouwt zijn betoog op een misverstand, namelijk dat PGS hetzelfde is als PGD. Bij PGD wordt een embryo gecontroleerd op erfelijke afwijkingen om bijvoorbeeld down of duchenne te voorkomen, bij PGS wordt het embryo gecontroleerd op chromosoomaantallen om de kans op zwangerschap te verhogen. In mijn rubriek had ik ze niet expliciet tegenover elkaar gezet — de ruimte is beperkt — maar ik hoopte duidelijk genoeg te hebben uitgelegd waar het om ging.
Als dat misverstand uit de wereld is, lijkt mij verder weinig grond voor dispuut. Ik hou althans staande dat PGS nog steeds een onbewezen techniek is waarmee labs als Reprogenetics kwetsbare koppels veel geld uit de zak kloppen. PGD is een veelbelovende techniek waarmee koppels veel leed bespaard kan worden.
Nog een opmerking: het is tegenwoordig eenvoudig het werk van anderen te kopiëren en te publiceren op een website, maar het blijft een inbreuk op het auteursrecht. Het zou hoe dan ook wel zo aardig zijn geweest eerst mijn toestemming te vragen.
Helpt dit de discussie verder?
Hans, bedankt voor de snelle reactie. Ik heb nu alleen tijd voor de meest urgente vragen (want ik ben vanavond weg; als je tijd hebt om hier nog een keer langs te komen voor de rest, dan zou ik je dankbaar zijn):
ReplyDeleteJe schreef: "In Nederland is PGS niet toegestaan - mede dankzij Mastenbroek en Twisk". Wat bedoel je nu precies: PGS zelf of PGS met de techniek van Reprogenetics? Welke vorm van PGS is niet toegestaan? Wie verbiedt wat? Wordt er een Reprogenetics-chip gebruikt voor PGS in Nederland? Is die chip onbetrouwbaar? Het zijn toch de fertiliteits artsen die de methode toepassen, adviseren? Die zijn toch verantwoordelijk voor het inzetten van de techniek? En als een ander bedrijf nu een chip op de markt brengt? Het is toch niet zozeer de Reprogenetics-chip die niet deugt, het is toch veel eerder de biopsy van het jonge embryo wat het probleem geeft? (een cel afnmen in dat stadium). M.a.w. het is toch primair een biologisch probleem?
PS ik heb je VKtekst verwijderd.
De discussie over PGS is in 2006 gevoerd, naar aanleiding van een advies van de Gezondheidsraad: http://tinyurl.com/5vj7bf7
ReplyDeleteAls ik me goed herinner, heeft de overheid daarna, mede ingegeven door het onderzoek van het AMC, besloten labs geen toestemming te geven voor PGS (koppels kunnen natuurlijk altijd naar het buitenland uitwijken), en dat is nog steeds de stand van zaken. Voor welke methode dan ook.
Het is niet de 'beschadiging' van het embryo dat problemen geeft, maar vooral, zoals je zelf al schreef, het mozaïcisme: niet alle cellen zijn goed aangelegd, en als je er net die ene goede uithaalt, verminder je de overlevingskansen van de andere, als je er net de foute uithaalt, gooi je het embryo ten onrechte weg. De techniek doet het niet beter dan gewone morfologische inspectie. Bedrijven als Reprogenetics experimenteren met andere methoden en daar worden goede resultaten mee geclaimd, maar vooral door bedrijven als Reprogenetics. Zo kan de geschiedenis zich herhalen. Niet alle onderzoekers melden dat ze belangen in het bedrijf hebben.
Mastenbroek houdt zaterdagavond, 5 november, een lezing over PGS bij Bijzondere Collecties van de UB in Amsterdam: http://tinyurl.com/3jkwljd
Hans, bedankt voor de 2 links, die geven nadere info.
ReplyDeleteMaar wat je prachtig beschrijft:
"als je er net die ene goede uithaalt, verminder je de overlevingskansen van de andere, als je er net de foute uithaalt, gooi je het embryo ten onrechte weg":
Dat betekent dat mozaicisme een natuurlijk verschijnsel is, dat alle testen frustreert.
Dat betekent ook dat als het embryo een mozaiek is, hij/zij het zelf het beste regelt, dus dmv zelfregulatie tot meer zwangerschappen in staat is dan de mens met ingreep + aneuploidie test.
Dat is op zich een wonderlijk verschijnsel, en zou nader onderzocht moeten worden. Inderdaad we moeten de waarheid daarover achterhalen zonder dat commericiele belangen deze waarheid vertroebelen.
Maar dat bewijst niet dat de Reprogenetics chip geen buitengewone knappe technische prestatie kan zijn: (an)euploidie aantonen met hoge betrouwbaarheid. Dat kan een zeer waardevol technisch hoogstandje zijn. Maar je zou het niet bij het pre-implantatie embryo moeten inzetten. Misschien zou de test later in de zwangerschap (preantale diagnostiek) uitstekende diensten kunnen verlenen. En dat sluit jij uit.
En je hebt het ook niet over de verantwoordelijkheid van de artsen gehad die de test uitvoeren of laten uitvoeren.
je schrijft "Niet alle onderzoekers melden dat ze belangen in het bedrijf hebben.":
heb je een voorbeeld? dat relevant is?
Hans van Maanen, hoe kan het dat de publicatie van Mastenbroek en Twisk in de New England Journal of Medicine in 2007 was en het verbod op PGS op 16 mei 2006 gedateerd is? De 2007 publicatie kan dus niet de oorzaak of aanleiding zijn van het PGS verbod.
ReplyDeleteLaatste reactie, hoor, anders overspeel ik mijn hand... Ik zou nogmaals adviseren van de gelegenheid gebruik te maken en zaterdag naar Mastenbroek zelf te gaan. Voor mijn rubriek heb ik ook met hem gesproken.
ReplyDeleteDe eerste tests van Reprogenetics telden slechts drie of vier chromosoomparen, dus in de andere aantallen kon nog steeds wat mis zijn. Nu zijn het er geloof ik meer. Maar het mozaïcisme- en vernielingsprobleem blijven bestaan, vandaar dat gezocht wordt naar andere methoden. Daar heb ik uiteraard geen bezwaar tegen, integendeel, maar ze moeten niet weer overhaast en zonder behoorlijke RCT worden aangeprezen en ingevoerd.
Of die test later in de zwangerschap zou kunnen worden gebruikt, is een heel andere kwestie, en voor de verantwoordelijkheid van artsen was al helemaal geen ruimte in de rubriek. Het ging mij om het patroon in de marktwetenschap; die PGS was een mooie aanleiding, en ik kon er het goede werk van Mastenbroek en Twisk mee in het zonnetje zetten.
Mastenbroek noemde Dagan Wells als een veelbelovende onderzoeker die in de fuik van het grote geld is gezwommen. Hij staat op de loonlijst van Reprogenetics (zie de website), maar meldt dit nooit bij zijn artikelen.
Op de chronologie van wetenschappelijke publicaties zou ik me niet blind staren: veel is al bekend voor het in vakbladen verschijnt. Aan PGS werd bovendien al langer getwijfeld; het artikel in NEJM trok internationaal de aandacht en leidde tot een bredere discussie en een (tijdelijke?) dip in de tests. Reprogenetics heeft zich er in ieder geval redelijk van hersteld — met de strategieën die ik in mijn rubriek noemde.
En nu moeten echte deskundigen het weer overnemen...
Hans van Maanen, hartelijk voor je reacties. Je hebt ons behoorlijk op weg geholpen! Wij zijn hier nog niet uitgediscussieerd. Tenminste, ik niet...
ReplyDelete