Zeer gevaarlijke vergelijking mens-dier van Chris Rutenfrans in de Volkskrant

Een zéér gevaarlijke mens-dier vergelijking door Chris Rutenfrans in de Volkskrant:

"Het is misschien flauw om te zeggen, maar het feit dat mensen wel dierentuinen hebben maar geen enkele diersoort een mensentuin heeft weten in te richten, laat zien dat de verschillen tussen mens en dier niet gradueel, maar essentieel zijn."

Bewijst Rutenfrans hiermee dat verschillen tussen mens en dier essentieel zijn? 

Als dát een geldige redenering is, dan is deze het ook:

"Het feit dat mensen een grootschalige bioindustrie hebben ingericht waarin ze op industriële schaal varkens, koeien en kippen produceren, maar dat geen enkel dier dat ooit met mensen heeft gedaan, bewijst dat het verschil tussen dieren en mensen niet gradueel maar essentieel is."

Volgens de redenering van Chris Rutenfrans is dit ook geldig:

"Het feit dat Europeanen negers als slaven hielden, maar negers nooit Europeanen als slaaf, laat zien dat de verschillen tussen blanken en negers niet gradueel maar essentieel zijn."
 
En deze zou dan ook geldig moeten zijn:

"Het feit dat Duitsers Joden in concentratiekampen hebben opgesloten, en –het is misschien flauw om te zeggen– de Joden niet Duitsers in concentratiekampen hebben opgesloten, bewijst dat de verschillen tussen Joden en Duitsers niet gradueel maar essentieel zijn."

Méér voorbeelden zijn mogelijk, maar deze voorbeelden zijn voldoende om zichtbaar te maken dat de vergelijking van Chris Rutenfrans vreselijk fout is. Hij bewijst géén essentiële verschillen, maar machtsverschillen. Mensen oefenen macht uit over dieren. Mensen oefenen macht uit over mensen. Het gemeenschappelijke is steeds: vrijheidsberoving en beroving van het leven. Voor het accepteren van die machtsverschillen moeten we ons schamen. Die machtsverschillen zijn zeker niet iets om trots op te zijn. Chris Rutenfrans moet zich schamen. 

 

Bronnen

Chris Rutenfrans Er is geen moraal zonder God  Volkskrant 6 juli 2013


Dit is het laatste blog van deze zomer. September vervolg ik mijn serie over mensen en dieren. (Comments blijven nog eventjes mogelijk)

Carel ter Linden: Wat doe ik hier in godsnaam?

Carel ter Linden (2013)
Wat doe ik hier in GODSNAAM?
Een zoektocht. [6]

In het EO programma Knevel en van der Brink, 27 juni, vertelde theoloog, dominee, dichter en 'hofpredikant' Carel ter Linden dat hij evolutie accepteerde. Dat maakte mij nieuwsgierig.

En inderdaad vind je dat terug in zijn boek: Wat doe ik hier in GODSNAAM? (zeer geslaagde titel overigens): geloof mag niet strijdig zijn met geldende wetenschappelijke inzichten (p.30). Een zeer verfrissende en moderne opvatting! Hij geeft een beschrijving van moderne inzichten in de evolutie van de kosmos en het leven. Hij heeft dit niet zelf uit de literatuur gehaald maar van drs. J. C. van Veen, dierecoloog Universiteit Wageningen [1]. Hij erkent dat geologie en biologie niet zijn metier zijn. Dus hij laat biologie over aan de biologen en geologie aan de geologen. Hij neemt de leeftijd van het heelal over van de wetenschap. Dus geen moeilijk gedoe over jonge aarde creationisme of Intelligent Design! Zijn eigen mening voegt hij daar aan toe: "Daarbij wordt het moeilijk om zich een scheppend wezen te denken dat buiten dit [evolutie]proces opereert."

In de EO uitzending zegt hij "ik ben nogal geschrokken van gesprekken met biologen (...) de evolutie leer vertelt dat het een proces is van miljoenen jaren en dat is een ongericht proces, kent geen bedoeling, geen richting, het is één en al toeval. (...) Het verschijnen van de mens was een toevalstreffer." (44e min) [7]. Dit heeft grote invloed op zijn geloof gehad.

Behalve de rol van het toeval bestaat er enorm veel wreedheid in de natuur. Ter Linden: Er is geen liefdevolle God te ontdekken in de natuur (p.39). "Maar nu  kan ik  het  hele  [evolutie]proces nergens meer verbinden met die God" (p.75): te wreed! ziekte! toeval! "Ik bespeur ook  geen  enkele  zin, doel, of richting in dit  hele proces. Ik herken er de  hand van God niet in" (p.77).

Eerder blogde ik: 'Darwin was niet de eerste die de letterlijke waarheid van de Bijbel ondermijnde' [2]. Had ter Linden echt Darwin nodig om te twijfelen aan een goede God? Ik concludeer: ter Linden werd weliswaar wakker geschud door het verhaal van de biologen, maar in feite was Darwin daar niet voor nodig. Ter Linden spreekt over 'Het  bittere raadsel  van de ziekte' [3]. "God van  liefde en barmhartigheid?".

Ter Linden: De theoloog Marcion uit de tweede eeuw meende al dat er twéé goden zijn. De ene God, die wij kennen van  het Oude Testament, is even grillig en wreed en onvolmaakt  als zijn schepping. De andere God openbaart zich in Jezus als de  God van de liefde (p. 49). Ik concludeer: ook daar voor was Darwin niet nodig! Sommige theologen wisten al 2000 jaar geleden dat de natuur en God wreed waren. Gebruik die wreedheid dan ook niet als bezwaar tegen Darwin en de evolutietheorie, maar tegen God, zou ik zeggen.

Dit alles is bijzonder nuttig voor niet-twijfelaars zoals —om een actueel voorbeeld te noemen— de onvermoeibare fanatieke Darwin-bestrijder Henk Rijkers die bij het Katholiek Nieuwsblad carte blanche krijgt zijn persoonlijk hobby bot te vieren [4] in plaats van als goed journalist zijn lezers echt nieuws te brengen en misschien een beetje na te denken. Dit boek kan hem uit de droom helpen. Als hij wil.

Wat me een beetje teleurstelde is dat Carel ter Linden zélf geen onderzoek deed naar evolutie. Dat maakt al die evolutie introductieboeken en websites nutteloos! [5]. Daar doen we nu ons best voor! Het  enige natuurwetenschappelijk boek dat hijzelf gelezen heeft  is Peter Westbroek 'De  ontdekking  van de aarde' ("wij  recht moeten doen aan de diepe verbondenheid van aarde  en  mens"). Dat is inderdaad geen slechte keuze.
Wat me een beetje verbaasde is dat het voor ter Linden in 2013 nog nieuw is dat het evolutieproces ongericht is, geen lange termijn doel heeft.

Teleurstelling is niet een goed woord om af te sluiten: we hebben hier te maken met een theoloog die de wetenschap serieus neemt, die luistert naar wat biologen te vertellen hebben over het evolutieproces en het aandurft de theologische consequenties daarvan te doordenken en vergaande conclusies durft te trekken zoals het verwerpen van een persoonlijke God. Dit zou gelijk gesteld kunnen worden aan atheïsme. Maar dat doet hij zelf niet.

Interessant vond ik hoe hij ziekte in verband brengt met evolutie. Ziekte is niet bedoeld en niet gewild door God, maar is een onbedoeld bijproduct van het evolutieproces. Hiermee vermijdt hij de valstrik —om een actueel voorbeeld te noemen— van de streng-gelovigen in de Bible-belt die 'uit geloofsovertuiging' weigeren hun kinderen te laten inenten tegen de mazelen omdat God het zo gewild heeft.

Dit is geen bespreking van het boek. Dat laat ik aan theologen over. Ik heb hier uitsluitend gekeken naar de invloed van de wetenschap (biologie en medische wetenschap) op zijn geloof in een persoonlijke God.

 

Noten

1. Drs. J. C. van Veen schreef de paragraaf 'Grondbeginselen van de evolutie' (pp 34-38) is de rest van het hoofdstuk. En: Hoofdstuk IV 'Ziekte en dood in  het licht van de  wetenschap', is op verzoek van ter Linden door  door twee deskundigen geschreven: Dr.  ir. John  Hilkens, moleculair geneticus en wetenschappelijk  onderzoeker aan het Nederlands  Kanker Instituut (Antoni van  Leeuwenhoek Ziekenhuis te Amsterdam) en dr. ir. Piet van  de Putte, emeritus hoogleraar moleculaire genetica aan de Universiteit Leiden.
2. evolutie.blog : Darwin was niet de eerste die de letterlijke waarheid van de Bijbel ondermijnde. 19 april 2010 (evolutie.blog is een beetje traag, vandaar dat ik dat blogsysteem heb verlaten!).
3. "dna, evolutie en ziekte" heeft toch nog een verrassing: ziekte heeft 'zin' niet voor het individu maar wel voor het evolutieproces. Door dat evolutieproces zijn wij uiteindelijk ontstaan! (p.74).
4. Henk Rijkers: 'Darwin-kritisch boek bestormt Amerikaanse bestsellerlijsten' (KN, 2 juli 2013)
5. Mijn eigen Introduction to the Evolution Literature en Nederlandse evolutie literatuur. En niet te vergeten zijn collega theoloog Taede Smedes: God én Darwin.
6. Ik heb de ebook versie van bol gebruikt. Deze is op de PC te lezen, er is geen ebook reader noodzakelijk. Voordeel ebook: zoeken op woorden door de hele tekst!
7. Het uitspraak van ter Linden: "de evolutie leer vertelt dat het een proces is van miljoenen jaren en dat is een ongericht proces, kent geen bedoeling, geen richting, het is één en al toeval" is niet 100% correct. 'Ongericht' is wel wetenschappelijk verdedigbaar, maar 'geen bedoeling' lijkt mij géén wetenschappelijke uitspraak. Zie ook deze Open Letter waar wetenschappers uitleggen waarom ze de woorden "unsupervised" en "impersonal" uit de definitie van evolutie verwijderd hebben. Uiteindelijk zal dit voor ter Linden geen cruciaal verschil opleveren, denk ik. Het had hem alleen wat voorzichtiger gemaakt. [5 Sep 2013]

Postscript  8 Juli

Carel ter Linden schrijft "Er is geen liefdevolle God te ontdekken in de natuur". In feite roert hij hier zonder het te benoemen het eeuwenoude theologische probleem van het kwaad 'the problem of evil' aan. Om dat probleem te verklaren hebben theologen een verklaring gezocht waarom God zoveel ellende toelaat: een theodicee. Een bekende theodicee is The Free Will Defense. Ook die noemt ter Linden niet in zijn boek. Omdat hij de omvang van het kwaad in de wereld niet kan rijmen met een goede God, verwerpt hij zonder het te zeggen alle theodicees. Hij verwerpt het bestaan van een goede God. (een ander blog had al op het probleem van het kwaad bij ter Linden gewezen). 

Postscript  5 sep 13
Noot 7 toegevoegd. 

Postscript 7 okt 13
(1) Taede Smedes heeft ook over het boek geblogd op 4 okt 13, maar hij heeft kennelijk dit blog niet gezien.

(2) Carel ter Linden was zondag 7 Okt te gast in het EO programma Adieu God?
In dat gesprek komen vooral de theologische vragen die Tijs van den Brink op hem blijft afvuren aan bod, o.a. ook kort het probleem van het kwaad (ziekte, dood). Interessant is zijn uitspraak: "Het recht wordt ook steeds humaner. Wij hakken geen handen meer af -hier in het Westen- en dat deden ze vroeger wel.". Dit sluit wonderlijk goed aan bij de hoofdstelling van Steven Pinker dat het geweld in de menselijke samenlevingen in de loop der eeuwen afgenomen is. Zie mijn blogs over zijn boek.