GOD ZIJ MET ONS ook op de nieuwste Euro munt (4)

GOD ZIJ MET ONS. foto©GK
op rand twee Euro munt 2014

 

twee Euro munt 2014 foto©GK
De Koning staat op de voorgrond
(beide naar rechts kijkend)

Ook op het nieuwe twee Euro muntstuk 2014 staat weer: 

GOD * ZIJ * MET * ONS *

Ik erger mij daar ontzettend aan. Ik zou wel eens een goede reden willen horen waarom dit nog steeds nodig is. Als je geen steekhoudende redenen kunt geven voor een gebruik, moet je er mee stoppen. Vooral als er bezwaren bestaan.

Er zijn goede redenen om dit eeuwenoude gebruik te stoppen. Ten eerste is het een overduidelijke schending van het principe van scheiding van kerk en staat. De overheid behoort niet in het openbaar religie te promoten. Zo'n tekst is prima bij gelovigen thuis aan de muur. Zet het boven je voordeur of op de deurmat. Ideaal als stikkertekst achterop je auto. Ik zie dat nooit. Of nog beter: boven de ingang van de kerk. Als het ergens thuis hoort, dan daar wel. Nu, als de spreuk zo weinig leeft onder gelovigen, dan behoort het al helemaal niet op een openbaar betaalmiddel. De Euro is voor en van iedereen. Als er toch iets op de rand moet staan, wat dacht U van: "Oranje boven!", "Je maintiendrai", "Luctor et Emergo". Of voor Nederlanders met een moslim achtergrond: "ALLAHU AKBAR."

Een betaalmiddel is niet het geschikte medium om je levensovertuiging tot uiting te brengen. Psychologisch gezien komt die tekst over als het opdringen van religieuze waarden en normen aan bevolkingsgroepen die daar helemaal niet mee geconfronteerd willen worden. Net zo als het opdringen van 'zondagsrust', zondagswinkelsluiting en de kerkklokken luiden op zondagochtend. Is het gek dat ik kritiek heb als God in mijn eigen portemonnee zit? Hoe zouden christenen het vinden als er (vanuit democratisch oogpunt gezien ook) Allah op de rand van de Euro stond?

Rouvoet: God en Geld gaan goed samen

 

Materialistisch

Ten tweede is het hele idee om zo'n vrome religieuze tekst GOD ZIJ MET ONS op een betaalmiddel te zetten pervers. Bedenk daarbij dat atheïsten door gelovigen routinematig materialistisch genoemd noemen [3]. Hoe hypocriet is dat als God op de Euro staat. Of is geld een religieus symbool? Behoort geld tot de christelijke normen en waarden? [4] Voor christenen is het des te meer hypocriet gezien Jezus uitspraken tegen geldzucht (zie hier beneden).
 

GOD ZIJ MET ONS is een roep om bescherming van God of een strijdkreet. Het is tegenwoordig een achterhaald bijgeloof. Vroeger probeerde men zich te beschermen tegen slechte oogsten, rampen en oorlogen. Maar het werkt niet. Denk aan MH17: God was niet met ons. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven, waaronder 193 Nederlanders. Denk ook aan de tweede wereldoorlog: God was niet met ons. 

Volgens de theoloog Harry Kuitert bestaat God in de gedachten van mensen. In seculariserend Nederland met leeglopende kerken is het fijn voor christenen dat God niet alleen in gedachten of verhalen bestaat, maar ook in materiële vorm aanwezig is op harde klinkende munt. God bestaat niet als een appeltaart schreef de atheïstische dominee Klaas Hendrikse. Maar hij staat wel mooi op de Euro.

 

Andere landen

Nederland en Letland zijn de enige twee EURO landen die GOD op de rand van het 2 euro muntstuk hebben staan. Heel grappig is de tekst op de Letlandse 2 euro munt: DIEVS * SVĒTĪ * LATVIJU (God zegene Letland). Vaticaanstad heeft ook een eigen EURO munt. Nota bene: God staat niet op de rand! In plaats daarvan het saaie '2*', zes maal herhaald, afwisselend rechtop en ondersteboven. De meeste andere EURO landen hebben dat ook [6].

vergelijk met twee euro uit 2013:
Beatrix op de voorgrond
(beide naar links kijkend) ©GK

Wat zegt Jezus?

"Jezus keek hem liefdevol aan en zei tegen hem: ‘Eén ding ontbreekt u: ga naar huis, verkoop alles wat u hebt en geef het geld aan de armen, dan zult u een schat in de hemel bezitten; kom dan terug en volg mij.’ 22 Maar de man werd somber toen hij dit hoorde en ging terneergeslagen weg; hij had namelijk veel bezittingen. Marcus 10. Zie ook: Lukas 18:20.

"Verzamel voor jezelf geen schatten op aarde" (Matteüs 6:19-29)

"Hij gooide de tafels van de geldwisselaars en de stoelen van de duivenverkopers omver," Marcus 11:15-19

"Want de wortel van alle kwaad is geldzucht". 1 Tim 6,10.

"Want de geldgierigheid is een wortel van alle kwaad, tot welke sommigen lust hebbende zijn afgedwaald van het geloof, en hebben zichzelven met vele smarten doorstoken." (concordantie statenvertaling)

"Wederom zeg Ik u, het is gemakkelijker, dat een kameel gaat door het oog van een naald dan dat een rijke het Koninkrijk Gods binnengaat."(Matteüs 19:24)

"Niemand kan twee heren dienen: hij zal de eerste haten en de tweede liefhebben, of hij zal juist toegewijd zijn aan de ene en de andere verachten. Jullie kunnen niet God dienen én de mammon." Matteüs 6:24

Dus, een ieder die GOD op een muntstuk zet pleegt verraad aan Jezus.

 

GOTT MIT UNS

GOTT MIT UNS en deze (let op hakenkruis!)

Noten

1. Bij de aanname van de Muntwet van 28 september 1816 werd 'God zij met ons' als het officiële randschrift voor de Nederlandse gulden in gebruik genomen. In deze muntwet staat: "Gemelde stukken zullen gemunt worden in den ring met een rand van ingedrukte letters, bevattende de woorden: God zij met ons"
2. God Zij Met Ons (wikipedia) 
3. Taede Smedes in een blog
4. Dit artikel CAPITALISM AND CHRISTIANITY bevat vele bijbelcitaten allemaal ten gunste van de armen en armoede en ten nadele van de rijken. Overigens levert googelen op 'Christianity and capitalism' vele interessante hits op. Dat kunt U zelf wel.
5. "Aartsbisschop Romero was te links om zalig te worden verklaard. Toen Romero nog leefde, vond Rome al dat hij te dicht bij de zogenaamde bevrijdingstheologie stond. Dat was een beweging binnen het Latijns-Amerikaans katholicisme die vond dat de kerk van Jezus radicaal voor de armen moest moest kiezen." Trouw 23 mei 2015
6. Europese  Centrale Bank. Opschriften, randschriften van alle Europese EURO munten. [21 Sep 2022 toegevoegd]

 

Postscript 10 okt 2022

Over God, geld en Jezus wordt al eeuwen gediscussieerd. Zie:

Funding Jesus: Who bankrolled Christ’s ministry? (hoe kwam Jezus aan geld?)

Vorige blogs over dit onderwerp

1. God op de euro  22 november 2011
2. Leve de Koningin! God op de euro.  31 januari 2013
3. God op de nieuwe Euro: Jullie kunnen niet God én de Mammon dienen, 21 mei 2013

De empathische schildpad

 
   Postscript: reactie Frans de Waal 25 dec 2014

Een verbazingwkkend filmpje dat volgens mij aantoont dat zelfs schildpadden empathie kunnen hebben (Amazing!!!The tortoise turning over, smart companion has saved it...).

Voor empathie zijn er tenminste 3 voorwaarden: 1) begrijpen van een situatie 2) willen helpen, 3) kunnen helpen.

Kennelijk begrijpt het helpend schildpadje dat zijn kameraad in de problemen is. Hij herkent de situatie (misschien omdat hij zelf ooit in zo'n benarde  situatie heeft gezeten). Kennelijk wil hij helpen, want hij loopt niet door, en hij blijft niet kijken. Tenslotte kan hij het. Dat laatste is nodig om evolutionair effect te hebben. Als empathie geen concreet positief resultaat heeft, kan er niet op geselecteerd worden. Om een schildpad overeind te krijgen is wel enige handigheid vereist. Het lukt niet direct. Knap gedaan. Ik denk dat het begrip empathie, dat is: je kunnen verplaatsen in andersmans situatie, meevoelen en willen helpen, hier dus volledig op zijn plaats is. Dat verandert mijn kijk op schildpadden zeker. Dit is nieuw voor mij.

Nota bene: let ook op de empathie van het publiek met beide schildpadjes! Ze juichen als het gelukt is. Ook zij begrijpen wat er gebeurt!

Ik vond nog andere filmpjes van empathische schildpadden:

https://www.youtube.com/watch?v=o8UgTTiFrco
https://www.youtube.com/watch?v=QK9Xj7eY0UU 
https://www.youtube.com/watch?v=Zr1GfR8wceE  (is gecompliceerder gedrag)

Hier is nog een filmpje van (Rhesus macaque) aap die een kameraad tot leven probeert te krijgen na een electroshock t.g.v. het lopen over een hoogspanningsdraad (India):
Watch Hero Monkey Revives Electrocuted Friend At Train Station in India
Het bewusteloze aapje lijkt het overleefd te hebben. Opmerkelijk zijn de aanhoudende pogingen van de aap om zijn soortgenoot tot leven te wekken. Waarschijnlijk had 'de redder' vaker electrocutie gezien, en begreep dat hulp geboden was. Misschien had hij zelf ooit electrocutie meegemaakt.

Postscript 

24 Dec 2014
Do animals have morals and show empathy?, The Independent, 23 December 2014, met commenaren van Frans de Waal over empathie bij zoogdieren en vogels. Kennelijk is hij niet op de hoogte van de videos van de schildpadden.

Postscript 

25 dec 2014

Reactie van Frans de Waal per email:

"In de meeste gevallen is het niet duidelijk wat we moeten denken. Herpetologen hebben voorgesteld dat een van de schildpadden mogelijk wil paren en dus de ander in positie brengt. We hebben duidelijk experimenten nodig. Groeten.

-- Frans de Waal."

Mijn commentaar: We hebben inderdaad, zoals ik al eerder zei, experimenten nodig en die zijn niet zo ingewikkeld: schildpadjes op hun rug leggen en kijken of ze overeind geholpen worden. Als er daarna geen sex plaats vindt, is het argument voor empathie onderbouwd. Variabelen: zelfde/verschillende geslacht, leeftijd, ervaring, bekenden/onbekenden. Om zomaar te stellen dat die helpende schildpadjes op sex uit vind ik nogal een oversexte interpretatie die door niets ondersteund wordt. Maar, zelfs als de 'sex-interpretatie' waar is, getuigt het van inzicht in de situatie en het vermogen doelgericht in te grijpen.

Vorig blog over dit onderwerp

• En dan andermaal: is empathie met dieren geen onzinnig idee? (2) 16 mei 2013

Wilde dieren in het circus in 2015 verboden

steretypic behaviour elephant in circus (youtube)

Zaterdag 13 dec meldde het 8 uur NOS Journaal: Wilde dieren in het circus binnenkort verboden. Het verbod moet op 15 september 2015 ingaan.

Volgens staatssecretaris Dijksma is het "niet meer van deze tijd dat wilde dieren optreden in een circus. De aantasting van het dierenwelzijn weegt niet op tegen het gebruik van deze dieren voor vermaak en instandhouding van een traditie".
Lees verder het bericht op de NOS website (geeft goede informatie over de zaak). De zaak loopt al jaren, en ik ben verrast door dit bericht, maar opgelucht dat het nu verboden wordt. Eindelijk goed nieuws te melden op het gebied van dierenwelzijn.

Dit bericht vormt een goede gelegenheid om mijn video getiteld 'Steretypic behaviour elephant in circus', die ik twee maanden geleden op youtube gepost heb, te vertonen. Het toont het stereotype gedrag van twee olifanten van circus Renz.  Stereotype gedrag is een dwangmatig, neurotisch, eindeloos herhaalde, zinloze beweging die dieren in het wild nooit vertonen. Dit filmpje toont goed aan dat olifanten niet in circussen thuishoren, hoe goed ze daar ook te eten krijgen en hoe leuk sommige mensen circus-olifanten ook vinden. De olifanten van circus Renz krijgen de gelegenheid wanneer de omstandigheden het toestaan buiten te staan zonder vastgeketend te worden, maar wel tussen schrikdraad [1]. Dat is aardig. Desondanks onthult hun stereotype gedrag dat ze neurotisch zijn. Wilde dieren kunstjes laten doen, hun hele leven in gevangenschap laten leven, soms vastgeketend, en een groot deel van het jaar op transport door heel Europa, zonder zich af te vragen of die olifanten dat zelf leuk vinden, is nogal egoïstisch.

De Partij voor de Dieren drukt het op hun website zo uit: "Doorbraak: vermaak geen rechtvaardiging voor dierenleed". Op hun website wordt de gang van zaken en achtergronden in het kort uitgelegd. 

De website Voor Vermaak Zonder Dieren geeft o.a. een handig lijstje met de verschillende soorten afwijkend gedrag van dieren in gevangenschap.

De Vereniging Wilde Dieren de Tent Uit spreekt van een historische ontwikkeling in de welzijnswetgeving van circusdieren.

De Vereniging van Nederlandse Circus Ondernemingen is vooral boos op staatssecretaris Sharon Dijksma, maar geeft geen inhoudelijk commentaar op het verbod. 

Nagekomen bericht [17 dec 14] :

Het blijkt dat Engeland al in 2013 heeft aangekondigd het gebruik van wilde dieren in circussen te verbieden. The draft bill sets out a ban on the use of all wild animals in travelling circuses in England.  (Bron: www.gov.uk)

Nieuws 2 Jan 2015

Waar moet circusolifant Buba naartoe? Volkskrant 2 Jan 2015
Met o.a.a: Hans Hopster, onderzoeker aan de Universiteit Wageningen: "'Voor sommige dieren - leeuwen, tijgers - is er geen overtuigend bewijs dat verblijf in een circus schade toebrengt ... Leeuwen en tijgers blijken zich relatief goed aan te passen, ook doordat ze nakomelingen krijgen in het circus. Ze wennen van jongs af aan en worden minder 'wild'. ... Olifanten geven wel problemen. ... Bovendien worden olifanten niet in een circus geboren."

Nieuws 28 jan 2015

PvdD wil uitbreiding verbod circusdieren 21 Jan 2015

De Partij voor de Dieren is blij met het kabinetsbesluit voor een verbod op wilde zoogdieren olifanten, tijgers, leeuwen en giraffen in het circus. Het verbod gaat echter nog niet ver genoeg, daarom roept Esther Ouwehand het kabinet op om het verbod uit te breiden met andere grote zoogdieren, reptielen en vogels en zich daarnaast ook te bezinnen op het gebruik van zeezoogdieren in het dolfinarium. ---
De laatste circus aap, een resusaapje is op 30 augustus 2012 in beslag genomen. Sindsdien zijn er geen circusapen in Nederland meer. (bron). Ik had in 2012 een eenzame aap gezien in Circus Renz (is misschien dezelfde).

Nieuws 31 jan 2015
Er is een trend: de lijst met reisorganisaties die geen olifantenritten en shows meer aanbieden groeit en ook andere attracties met wilde dieren worden steeds vaker uit het reisaanbod gehaald. (World Animal Protection) 

Noten

1. Dankzij het open beleid van Renz, mag je op het terrein komen buiten voorstellingen om. Anders had ik de opname niet kunnen maken. Zouden ze niet beseffen dat hun olifanten neurotisch gedrag vertonen? Of het gewoon ontkennen? [16 dec]

Nederlandsche Vogelen (3) Zo mooi en zo lekker! Schoonheid en wreedheid.

Pieter van Vollenhove en Nico de Haan in DWDD

Matthijs van Nieuwkerk met
'De Nederlandsche Vogelen' in
zijn talkshow DWDD 9 okt 2014

 

Pieter van Vollenhove vertelde in DWDD dat er voor al die mooie illustraties in de Nederlandsche Vogelen 1770–1829 heel wat vogels zijn afgeschoten. Dat was een dissonant in de feestelijke en vrolijke presentatie van het boek. Maar van Vollenhove vertelt de halve waarheid.  Hier volgt de andere helft van het verhaal.

Ook volgens de inleiders van het boek zou er in die tijd geen romatische houding ten opzichte van de natuur bestaan en zou de natuur geen intrinsieke waarde hebben. Men zou uitsluitend de natuur als gebruiksvoorwerp bezien en beoordelen in termen van nuttig of schadelijk (p.15). Het klopt dat je bij Sepp en Nozeman bijna bij iedere vogel wel opmerkingen vindt over nut of schadelijkheid. Het is waar dat bijna routinematig bij de platen mededelingen staan zoals bij de Groenpootruiter: "dit voorwerp is hier in 't Duin, buiten Haarlem, in deeze Voorwinter geschooten" (p.538). Nog een stapje verder gaan de auteurs door zelfs zeldzame dwaalgasten als de Ralreiger en de Zwarte Ooievaar neer te knallen om ze op te kunnen nemen in de Nederlandsche Vogelen! Maar kun je ze dat echt kwalijk nemen? Als je ze niet kunt fotograferen of geen verrekijker of telescoop hebt, en je wilt de vogels toch zo natuurgetrouw weergeven, wat voor alternatief heb je dan? De bedoeling van het hele project was om alle in Nederland voorkomende vogels te documenteren. Schieten of vangen is de enige methode om de vogels dood of levend in handen te krijgen. Anders kun je ze niet goed onderzoeken (bv: afmetingen, anatomie, aantal staartveren, maaginhoud). Bedenk dat ze maar enkele exemplaren per soort nodig hebben plus eieren en nest om een illustratie en beschrijving te kunnen maken. Vergeet niet dat een natuurhistorisch museum als 'Naturalis' in Leiden een zeer grote collectie opgezette vogels heeft. Hoe komen zij aan hun opgezette exemplaren? [1]. Menno Schilthuizen schrijft zonder blikken of blozen dat een Argentijnse stekelstaarteend werd geschoten [11]. Dat heet wetenschappelijk onderzoek. Maar dat deden Nozeman en Sepp ook.

Bewondering

Wat van Vollenhove en de inleiders over het hoofd zien is dat er ook bewondering voor vogels is. Die bewondering gaat niet over de smaak van gebraden houtsnippen, maar om de prachtige kleuren van bijvoorbeeld de pauw. En die bewondering wordt niet gefalsifieerd door het schieten van vogels. En ook dat vogels bijdragen aan 'de vervrolijking en verlevendiging van de natuur'. De roodborstjes zijn zeer tam en zeer lieve vogeltjens. Dat komt toch aardig in de buurt van een intrinsieke waarde van de natuur? Het feit dat men vogels doodde om ze te bestuderen en dat anderen op grote schaal vogels doden om ze op te eten, mag ons niet blind maken dat er tegelijkertijd bewondering voor de natuur bestond. Immers, hoe kun je je levenswerk (letterlijk!) maken van het systematisch beschrijven en het maken van uiterst nauwkeurige, ambachtelijk ingekleurde afbeeldingen van 250 Nederlandse vogels, als je vogels niet bewondert? "Het is een werk dat van precisie, vakmanschap en een grote liefde voor vogels getuigt" [2]. Waarschijnlijk werden de vogels vooral geselecteerd op hun esthetische waarde. Men vond ze mooi. Vogels waren het waard om tot kunstwerk verheven te worden. De fraaie illustraties zijn het meest in het oog springende onderdeel van het hele werk. Waarschijnlijk werden de kopergravures ook los verkocht, want tegenwoordig zijn nog vele originele platen te koop. Ze waren geschikt om aan de muur te hangen. Zelfs van een Huismus werd nog een kunstwerk gemaakt. Soms zelfs lijkt de bewondering wat overdreven zoals in het geval van de Rietgors: "Hy is onbetwistbaar zeker de allerfraeist gevederde van onze Vaderlandsche Musschen"! (hier)

Zang

Vaak wordt melding gemaakt van de zang. Van het Goudhaantje wordt gezegd: "zy maaken een niet onaangenaam geluid". Van andere vogels: "aangenaam tierelieren", of: "de zang is welluidend en aangenaam". Over de Roodborstjes: "zy hebben, vooral de Mannen, een zeer bevalligen zang". De bewondering gaat zo ver dat ze vanwege die zang de roodborstjes ook in kooitjes in de huiskamers hielden en 'in Italië worden van deze vogeltjes een lekkerny gemaakt'.

Het voorbeeld bij uitstek van schoonheid is natuurlijk de pauw:

Pauw (Pavo Cristatus mas) (p.788) amazon.co.uk

"Ofschoon alle dieren onze bewondering waardig zijn ...
Onder deze soorten munt bovenal uit, en mogen wij zeggen bekleedt
de eerste plaats de Paauw (p.787)

Maar tegelijk lezen we: "De paauwenjacht is op Java, Sumatra en Bengalen een groot en bijzonder vermaak" (p.789). Lieve help! Wat erg! Het is dan wel niet in Nederland, maar je leest ook nergens afkeuring van dit soort praktijken in het boek. En dat had toch wel gekund? En de auteurs schamen zich ook niet om te melden dat ze behalve graag door anderen geschoten vogels in ontvangst nemen, bijvoorbeeld de zeldzame Notekraker [7], ze zelf ook vogels hebben geschoten voor het boek. Dat zegt een hoop over de mentaliteit. Daar had Vollenhove wel gelijk in, maar er is méér aan de hand.

Vogels werden niet alleen geschoten. Men probeerde ook vogels uiteenlopend van Blaauwborstje tot Kraanvogel te vangen en in gevangenschap in leven te houden. Ook werden jonge Vlaamse Gaaien en Eksters uit het nest gehaald en in kooitjes gehouden om ze leren 'klappen' (praten)! Jonge merels werden uit het nest gehaald om ze deuntjes te leren fluiten en soms zelfs 'praten'.

Blaauwborstje (Sylvia suecica) (detail)
"...schoone hemelblaauwkleurige keel en borst..."
(The Prints Collector)

Bijvoorbeeld het Blaauwborstje (een niet algemene soort):

 "... in kooijen worden ze zeer tam." (!)
"Vlug en vrolijkheid is eene wezentlijke eigenschap van dit Vogeltje."
"Als schadelijk kan men vosltrekt deze diertjes niet houden, ... en in het gezellige leven aardige beestjes en indien men zulks zouden kunnen verkiezen, ook tot spijze zeer goed te gebruiken."

Notabene: ze zijn tam, aardig, vrolijk, en mooi! Hoe kun je zo'n vogeltje dood maken en eten!?! Hoe krijg je dat voor elkaar? Er moet gezegd worden dat de auteur zich voorzichtig uitdrukt: "indien men zulks zouden kunnen verkiezen". Hij zou ze zelf niet eten? Hier nog enkele opvallende voorbeelden:

Pestvogel, Ampelis, garrulus (Heritage prints)

De Pestvogel: "... sierlyken vogel ...".
"Geplukt en gebraden zyn zy niet minder smakelyk
dan de Lysters en Vinken"!

Phasianus, colchicus (ThePrintsCollector)

"... hunne uitstekende schoonheid ... Koninglyke lekkerny."!

Scolopax gallinago (bokje) (p.403-405)

Bokje: "... munten uit door fraaiheid van kleur."

"... en worden door Liefhebbers ruim zo

smakelyk geacht als anderen."

Bij het beoordelen van de houding ten opzichte van de natuur, moet men rekening houden met de omstandigheden van eind 18e – begin 19e eeuw: relatief veel ongerepte natuur, veel vogels, weinig mensen, geen wetgeving op dat gebied, en vogels zijn vlees. Wilde vogels werden toen met karrevrachten naar de markt gebracht (dat zal in de trektijd geweest zijn). Het kon niet op. Nergens in de tekst blijkt dat de auteurs zich zorgen maken over uitsterven, of dat ze de lezers waarschuwen om het wat rustiger aan te doen met de vogelvangst. Er waren toen wel zeldzame soorten maar dat kwam niet door bejaging voor zover ik kan vaststellen. De natuur leek onuitputtelijk [10]:

Kleine Strandloper:

"Bellonius verhaalt dat men van zynen Zee-Leeurik, vyf of zeshonderd dozynen, op eenen Saterdag, in de Winter, in Vrankryk, zag aanbrengen"! [dus ruim 6000 !]. (p.456)

Lijsters:

"Men vangt nu of dan op eene enkele Buitenplaats in Kennermerland wel eens 400 stuks Lysteren" (p.65).
Overal is men op deze vogel gesteld (!), millioenen worden er in Pruissen gevangen en gegeeten, alleen in de stad Dantzig wierden in 1746 30.000 paren aangegeven" (p.634)

Grote Stern:

"somtijds kan men in zulke streken duizend en meer eieren in een omvang van een of twee roeden vergaderen" (p.711) [5]

Een tweede omstandigheid: er was géén grootschalige bioindustrie die iedere Nederlander van goedkoop vlees, melk, kaas en eieren voorzag. Mijn indruk is dat in die tijd een verrassend groot aantal wilde soorten vogels in Nederland –waaronder soorten waar de meeste Nederlanders nog nooit van gehoord hebben – voor een niet te verwaarlozen deel voorzag in de vleesbehoefte: houtsnip, kwartelkoning, witte strandloper, goud- en zilverplevier, snep, zaagbek, wilde eend, kokmeeuw, verschillende soorten lijster-achtigen [8], kievit, waterhoentje, wulp, wintertaling, brilduiker, krakeend, krombekstrandloper, maar ook kleinere zangvogels als blaauwborstje en putter. En die werden niet alleen door de welgestelden gegeten. Juist ook door de armen. Behalve wilde soorten werden er in die tijd ook miljoenen tamme duiven gegeten als alternatief voor varkens-, rund- en schapenvlees (p.690).

Vogelbescherming?

Wanneer er van bescherming sprake is in de Nederlandsche Vogelen, dan is dat meestal niet belangeloze natuurbescherming. Over de Blauwe Reiger: "Dewyl zy, in onze Provincie, onder het Edel Gevogelte worden geteld, zo is het niet geoorlofd hunne nesten te stooren of te beroven." De reigerjacht was een voorrecht van Duitsche Vorsten. Ook de Patrijs viel onder het 'Edel Gevogelte'.
Ik kom in het boek geen of zeer zelden besef tegen dat je zuinig moet zijn op vogels om ze voor toekomstige generaties te behouden. Kennelijk was er een overvloed? Is er al sprake van enige bescherming dan is het om te kunnen blijven jagen: Korhoenders (nota bene!): "zy mogen volgens de Jagtgerichten om het tweede jaer geschoten worden opdat 'er altoos voorraed van dit edel wild gevogelte blyve". Dit gold ook voor Veldleeuwerikken: de gewone man mocht ze niet vangen omdat de Duitsche Adel zich dat voorrecht had toegeëigend.

Een zeldzame keer lees je dat de 'billijke jager' zich hopelijk zal inhouden, zoals bij de Veldleeuwerik vanwege zijn bekoorlijke zang dat hart en zinnen streelt (p.631). Bij de Nachtegaal zie je een zeldzame hint dat je de natuurlijke omgeving van een vogel moet beschermen als je wilt dat de vogel daar gaat broeden.

Zo nu en dan kom je het tegenovergestelde van vogelbescherming tegen: er staat een premie op het doden van schadelijk geachte vogels. Voorbeeld: de Bruine Kiekendief (nu een door vogelliefhebbers zeer gewaardeerde, fraaie vogel!).

Dubbele moraal?

Terugkijkend op de cynische opmerking van Pieter van Vollenhove over de Nederlandsche Vogelen: dat was niet fair. Hij gaf een misleidend beeld van zowel onze tijd èn van de 18e eeuw. Toen: hij gaf de halve waarheid. Onze tijd: alsof wij het op alle fronten beter doen dan toen. Misschien wist van Vollenhove niet dat er in Nederland in het jachtseizoen ongelimiteerd geschoten mag worden op houtduif, fazant, wilde eend, konijn en haas. Denk ook aan de affaire met Marktplaats waarover ik in 2012 geblogd heb: Ooievaar of oehoe te koop. En vergeet niet de vogelsterfte en bijensterfte door landbouwgif. Denk ook aan Prins Bernard, die 'hield van de natuur' om op te schieten [3],[4]. Hij was een 'natuurliefhebber' in de dubbele betekenis van het woord. Denk aan de bedreigde status van chimpanzee, gorilla, orang-oetans en alle grote roofdieren. Wereldwijd gezien wordt er gejaagd op bedreigde diersoorten: olifant, giraffe, ijsbeer, tonijn, walvis, haai, etc. En wat dacht je van het 'ruimen' (= vergassen!) van honderdduizenden kippen en eenden in de afgelopen weken? Ook dat zijn vogels! Er zijn nu in Europa 420 miljoen minder vogels aanwezig dan in 1980, dat is een achteruitgang van 20% [9]. Het is dus misplaatst om af te geven op 18e eeuwse gewoontes als er nu nog zoveel mis is in Nederland en de rest van de wereld.

Over hypocrisie gesproken: Sepp en Nozeman kunnen er zelf ook wat van: zij noemen de Blauwe Kiekendief 'lafhartig' omdat hij weerloze kuikentjes grijpt; maar lees ook eens de beschrijving hoe ze 's nachts een slapende Buizerd uit een boom schudden en hem vervolgens afmaken! (p.737). En het meest opmerkelijke is dat de auteur dat allemaal zonder blikken of blozen en zonder enige schaamte opschrijft! Ook een voorbeeld van dubbele moraal. Ze waren niet in staat de maatstaven waarmee ze vogels beoordeelden op zichzelf toe te passen.

Intrinsieke waarde?

Volgens de uitgevers van het boek de Nederlandsche Vogelen heeft de natuur tegenwoordig intrinsieke waarde. Ja, uiteraard voor natuurbeschermers heeft de natuur intrinsieke waarde. Inderdaad, vogelliefhebbers schieten niet meer met geweren maar met telelenzen. Maar leeft de intrinsieke waarde van de natuur in de politiek of in brede lagen van de bevolking? De tegenstrijdigheid bestond toen en bestaat nu nog steeds: we doen alle moeite om Korhoenders in Nederland te behouden, we importeren ze zelfs uit Zweden om ze te herintroduceren op de Sallandse Heuvelrug, en tegelijk vergassen we ganzen die de brutaliteit hebben te grazen op de voedselrijke weilanden rondom Schiphol. We vertroetelen onze huisdieren en tegelijk eten we massaal goedkoop geproduceerd vlees uit de zgn. 'intensieve veehouderij'. Er bestaan uitdrukkingen voor dit verschijnsel: 'dubbele moraal' of 'meten met twee maten'.

Het is juist die paradoxale combinatie van bewondering en het doden van vogels die mij steeds opvalt in het boek en mij steeds blijft verbazen. De auteurs van het boek zien dat totaal niet. Maar dat is in feite nog steeds zo: "We aaien ze, we haten ze, we eten ze"! (Hal Herzog). Of is hier het spreekwoord You can't have your cake and eat it van toepassing? Ik besluit met een treffend staaltje van dubbele moraal: de in Nederland zeer zeldzame Roodkopklauwier (tenminste is nu zeldzaam):

Roodkopklauwier (Lanius rufus)

"hij maakt een krassend geluid, somtijds echter niet onaangenaam.
Het vleesch is niet onaangenaam van smaak." ! (p.771) [6]

(kleine tekst updates t/m 1 Jan 2015)

Noten

1. Hein van Grouw - De dierenpreparateur bij Naturalis vertelt dat er nog steeds dieren aan de collectie worden toegevoegd. Misschien uitsluitend dieren die dood gevonden zijn?
2. Dutch Birding website
3. Prins hield van de natuur, ook om op te schieten Volkskrant 9 dec 2004
4. Unieke jachtfoto's van prins Bernhard op safari Volkskrant 29 nov 2014 
5. Een roede is een oppervlaktemaat. Ik vraag me af of er In Nederland tegenwoordig überhaupt nog broedkolonies bestaan van duizend vogels. En tegenwoordig zijn broedvogelgebieden tijdens het broedseizoen verboden voor het publiek!
6. Volgens de moderne vogelgids  maakt de roodkopklauwier zowel een krassend geluid als kneu-achtige zang! Dat is dus wat Nozeman en Sepp gehoord moeten hebben en misschien door elkaar gehaald hebben.
7. Notekraker: en dat gaat ver: "Een myner Vrinden had het vermaek van 'er eenen uit een boom te schieten ..." (p.39). Ze zijn er dus nog trots op ook!
8. Zie het verhaal over de enorme vangsten van lijster-achtigen in de trektijd die een heel dorp in levensonderhoud voorzag en waarbij ze zelfs nog genoeg overhielden om in te maken voor het volgende jaar (p.65, koperwiek)
9. "This year brought dismal news about the world's birds: They are vanishing at an alarming rate. Across 25 European countries, about 420 million fewer birds are present today than in 1980, a 20% decrease, especially in the 36 most common species." W. John Kress, Valuing collections, Science 12 Dec 2014.
10. Lees de beschrijving van de kievit! (p.131). Het blijft je verbazen! [16 Dec 2014]
11. Menno Schilthuizen (2014) Darwins Peepshow, p.179. [toegevoegd: 1 Jan 2015]

Postscript

Ik heb de Nederlandse Vogelbescherming aangeboden een artikel over de Nederlandse Vogelen voor hun blad te schrijven, aannemende dat dat de aangewezen plaats zou zijn. Te meer daar ze het boek ook in hun winkel verkopen en Nico de Haan van Vogelbescherming ook bij de presentatie van het boek in DWDD aanwezig was. Ik had het mis! De redactie was niet geinteresseerd! Zij hadden geen belangstelling om inhoudelijk op het boek in te gaan! Daar begrijp ik helemaal niets van. Het is uiterst leerzaam en boeiend om vogelbescherming toen en nu met elkaar te vergelijken! Kennelijk willen ze het boek alleen verkopen om inkomsten genereren... Wat een onwetenschappelijke club! Zijn het eigenlijk wel vogelliefhebbers?

Vorige blogs over dit onderwerp:

1. Nederlandsche Vogelen (1) Een vernieuwend ornithologisch standaardwerk uit de 18e - 19e eeuw
2. Nederlandsche Vogelen (2) Een aanzet tot evolutionair denken in de kiem gesmoord.  

Links:

De Nederlandsche Vogelen is volledig in te zien op de website van de Kon. Bibliotheek. Dit heb ik pas later ontdekt. Er is kennelijk geen ruchtbaarheid aangegeven om de verkoop van het boek niet te hinderen?