De voederconversie van Bas Haring

In zijn column in de Volkskrant zaterdag 4 juni schrijft Bas Haring over de voederconversie van zijn pas aangeschafte varkentje:

"Varkens hebben een voederconversie van ongeveer drie. Dat betekent dat een varken drie kilo voer moet eten om één kilo aan te komen. ... Dat klinkt inderdaad inefficient ... Daarom moeten we minder vlees eten, aldus veel vegetariërs en andere milieubewusten. Als al die monden gevoed moeten worden dan is het onverantwoord om veel vlees te eten."

Feiten en normen
"Daarom moeten we minder vlees eten..." is strikt genomen niet correct. Wat we moeten doen kun je niet afleiden uit feiten. Wel uit normen. En die norm kan bijvoorbeeld  zijn: het is beter als er minder ongelijkheid in de verdeling van voedsel in de wereld is. Dat zegt Haring in feite ook in de volgende zin: "Als al die monden gevoed moeten worden...". Het is conditioneel. En het heeft niet zo zeer met vegetarisme of milieubewustzijn te maken, maar wel met eerlijke verdeling van het beschikbare voedsel in de wereld. Dit jaar bereiken we de mijlpaal van zeven miljard mensen en we zijn op weg naar 8 miljard! Niet te vergeten de miljoenen of miljarden (?) huisdieren die niet gegeten worden maar die wel  moeten eten! Het gaat dus om deze feiten. Hoe komt het toch dat ik het idee krijg dat Bas Haring het niet zo op heeft met 'vegetariers en andere milieubewusten'?

Voedselpyramide
Bas Haring denkt dat energieverlies, warmteverlies niet de reden is van de lage efficiëntie, maar het feit dat zijn varkentje het voedsel inefficient verteerd en er héél veel onverteerd uitkomt als stront. Dat klopt niet. Bas Haring trekt vergaande conclusies over voedselketens op basis van waarnemingen van anderhalve week aan een gedomesticeerd hobbyvarken die gevoerd wordt met een kant-en-klare varkensmuesli. Als je een goed beeld wilt hebben van voederconversie moet je het bekijken in de context van food chains en  voedselpiramides (ecological pyramid). Belangrijk is:

"About 80 to 90% of the energy is expended for the organism’s life processes or is lost as heat or waste"

Dus 3 zaken: 1. levensprocessen, 2. warmteverlies 3. stront bepalen samen de mate van voedselconversie. Het netto resultaat wordt uitgebeeld in de voedselpyramide:

primary producers = planten, primary consumers = herbivoren, secondary consumers = carnivoren tertiary consumers = topcarnivoren

Noodzakelijkerwijs zijn er minder organismen hoger in de voedselpyramide. Dat is ook de reden dat het een pyramide is. Als je de onderste laag op 100% stelt, is er ruwweg 10% van de energie beschikbaar voor de 2e laag, 1% voor de 3e laag en maar 0,1% voor de 4e laag. De bovenste lagen hebben zo weinig energie ter beschikking dat er maar heel weinig (top)predatoren kunnen bestaan in een ecosysteem. Zie ook het toegankelijke boekje van Johan van Rijn (2010) Hoe rekbaar is onze planeet? voor uitleg voedselpyramide en de draagkracht van de natuur.

Landoppervlakte
Bas Haring kijkt wel naar de waarde van het onverteerde voedsel (stront) van zijn varkentje -en dat is mooi- maar vraagt zich niet af, waar zijn varkensmuesli vandaan komt. Plantaardige kost dat landoppervlakte claimt vor de productie. Op een planeet met 7 miljard menselijke bewoners en evenveel huisdieren wordt de vraag dringend: hoe kun je het landoppervlak dat je hebt het meest efficiënt gebruiken? of: hoeveel hectare heb ik nodig om 100 kg eiwit te produceren?

eiwitbron	landoppervlakte
rundvlees	0,60 ha
varkensvlees	0,36 ha
bonen	0,25 ha

(bron: N. Koffeman (2010) Meat The Truth. Essays on Livestock Production, Sustainability and Climate Change, p. 183).
Dus: varkens zijn als eiwit producent bijna 2x zo efficiënt als koeien. Maar bonen geven de hoogste eiwit opbrengst per hectare. Als je toch vlees wilt eten en een kleine ecologische voetafdruk dan kun je beter varkensvlees (of kippevlees) eten dan rundvlees. Als je bovendien rekening wilt houden met dierenwelzijn: bonen (Engels: 'pulses').

Evolutie
Over het algemeen zal het resultaat van evolutie zijn dat soorten en individuen hun voedsel efficient benutten. Uitzonderingen: reuzenpanda met zijn bamboe dieet en hobbyvarkens, die niet gefokt zijn voor maximale vleesproductie maar voor de aaibaarheid. Dat het varken van Bas Haring een gedomesticeerd hobbyvarken is, is ook te zien aan de witte vacht. Dat is vaak een neveneffect van domesticatie. Vergelijk het domesticeren van vossen (NG): die kregen ook als neveneffect van domesticatie een andere kleur vacht (wit, grijs, zwart gevlekt). Het varkentje van Bas is geen natuurlijk dier in een natuurlijke omgeving. Op grond daarvan kun je geen vergaande conclusies trekken over ecosystemen.