Nederlandsche Vogelen (5) Zo vroom en zo wreed. Waarom vroomheid niet helpt tegen wreedheid.

In mijn vorig blog Nederlandsche Vogelen (4) Theologische invloeden op de beschrijving van vogels gaf ik aan dat op vele plaatsen bewondering werd uitgesproken voor de wonderen van de Schepping en de wijsheid van de Schepper. In het derde deel liet ik zien dat men de vogels bewonderde om hun pure schoonheid, prachtige verenkleed en zang (zonder expliciet te verwijzen naar de Schepper), maar tegelijk respectloos omging met die mooie vogels. Nu vraag ik aandacht voor het feit dat het besef dat die bewonderde vogelwereld door een alwijze algoede Schepper is geschapen, geen enkele invloed had op de behandeling van die vogels. Hoe kon dat?

Hoe werden wilde vogels behandeld?

Kievit (Sepp, Nozeman,KB)

Ondanks het feit dat er jaarlijks honderdduizenden eieren van de kievit geraapt worden, en ondanks dat zij zelf in het najaar in grote hoeveelheden met slagnetten gevangen en gedood worden, blijven er door de Voorzienigheid altijd voldoende kievitten over:

"....blyft 'er echter altoos, door wyze en gunstige schikkinge der Voorzienigheid, voor ons Land eene verbaezende veelheid van dit gevogelte overig." (KB)

Hier zie je dat er een direct verband gelegd wordt tussen de overvloedige aantallen kievitten en de Goddelijke Voorzienigheid [1]. De kieviten zijn voor de mens geschapen. Dat blijkt wel uit het feit dat ze nooit opraken. Ze zijn 'niet uit te roeien'. En dus mag je ze zonder gewetensbezwaren vangen, doden, hun eieren rapen en opeten. Kieviten waren zeer nuttig omdat ze vooral voor arme mensen een grote hoeveelheden vlees en eieren leverden. "Onze Kieviten te mogen en te moeten plaetsen onder de zeer nuttige en dienstige vogelen des vaderlands". En zo was dat. Men maakte zich kennelijk geen zorgen dat het wel eens slecht zou kunnen gaan met het aantal kievitten. Immers: God zelf zorgde er voor dat ze bleven bestaan. Wat een Wijsheid, Goedheid en Voorzienigheid!

Dit gold niet alleen voor kievitten. De schrijver geeft een nuttige handleiding voor het vangen van tapuiten met paardenharen strikken! [KB]. Wat wreed en respectloos: het zijn van die prachtige, kwetsbare en nu zeldzame vogeltjes. Je mag blij zijn dat je ze nog te zien krijgt. Die respectloosheid kan dus niet uitsluitend toegeschreven worden aan de boeren en plattelanders van die tijd. Het was de auteur van de Nederlandsche Vogelen zelf. Iemand van de betere standen zou je kunnen zeggen.
In die tijd werden de nu in Nederland zeer zeldzame ortolanen in kleine kooitjes in het donker gehouden omdat ze anders zich doodvliegen door de schrik, en ze werden vetgemest. Onvoorstelbaar. Nu broeden ze niet meer in Nederland. Hoogstens kleine aantallen op doortrek. 
In het derde deel ('zo mooi en zo lekker') heb ik nog vele andere voorbeelden gegeven. Het was niet alleen de vanzelfsprekendheid waarmee vogels gevangen en gegeten werden, velen zagen het als volksvermaak om bijvoorbeeld houtduiven met lijmstokjes te vangen door middel van blind gemaakte soortgenoten. Het zgn. 'kwakschudden' was een volksvermaak. In de vorige eeuw, lezen we, was het Zevenhuizensche Bosch vermaard wegens de kolonies van de daar broedende kwakken (nu zeldzaam!). Men hield jaarlijks 'plezierpartijen': in de broedtijd net zo lang schudden aan de bomen tot de nog niet vliegvlugge jongen naar beneden donderden (KB).
Ook zonder de Voorzienigheid te noemen had men het idee dat sommige soorten voorbestemd waren 'om de mens tot spyze te dienen' [3].

Conclusie

Vroomheid maakt gelovigen niet respectvol ten opzichte van de natuur. Integendeel: men geloofde dat het de bedoeling van de schepper was dat die vogels, gevangen, geschoten en gestrikt werden om als lekkerny voor de mens te dienen! Geheel in overeenstemming met Genesis [2]. Hoe moderne christenen tegenwoordig de Bijbel ook mogen lezen, toen weerhield de Bijbel de gelovigen niet om op een ongewoon wrede en inhalige manier met de natuur om te gaan. En aangezien de Bijbel niet gewijzigd is sinds de 18e eeuw, moeten eventuele diervriendelijke moderne christenen door buiten-Bijbelse, culturele factoren beïnvloed zijn.

Noten

1. Goddelijke Voorzienigheid (wiki): De almachtige en alomtegenwoordige kracht Gods, door welke Hij hemel en aarde, mitsgaders alle schepselen, gelijk als met Zijn hand nog onderhoudt, en alzo regeert, ... van Zijn Vaderlijke hand ons toekomen."
2. Genesis 9: "En de vrees en de schrik voor u zij over al het gedierte der aarde en over al het gevogelte des hemels, al wat zich op de aardbodem roert en alle vissen der zee; in uw hand zijn zij gegeven. 3 Alles wat zich roert, wat leeft, zal u tot spijze zijn; Ik heb het u alles gegeven evenals het groene kruid." Met deze Bijbelse woorden: waarom zou je dan nog aarzelen?
3. Over de wilde eenden: "De natuur schynt deze Vogels, even als de Haringen, dit te hebben ingegeven, dat zy, om zelf de Kost voor zig te zoeken, aan het Menschelyk Geslagt Spyze verschaffen moesten" (217)

Vorige blogs over dit onderwerp

1. Nederlandsche Vogelen (1) Een vernieuwend ornithologisch standaardwerk uit de 18e - 19e eeuw
2. Nederlandsche Vogelen (2) Een aanzet tot evolutionair denken in de kiem gesmoord.  
3. Nederlandsche Vogelen (3) Zo mooi en zo lekker!
4. Nederlandsche Vogelen (4) Theologische invloeden op de beschrijving van vogels