13 February 2018

Over het boek van Johan Norberg: 'Vooruitgang, Tien redenen om naar de toekomst uit te kijken'

Johan Norberg © wikipedia
 

Ik blogde eerder over de Zweedse historicus Johan Norberg naar aanleiding van een aardige maar optimistische en korte lezing in de Brainwash Talks serie. Ik concludeerde dat optimisme eigenlijk wel erg makkelijk en goedkoop is. Maar ik had zijn boek Progress: Ten Reasons to Look Forward to the Future (Vooruitgang, Tien redenen om naar de toekomst uit te kijken) toen nog niet gelezen.


Gezien het feit dat Norberg politiek een liberaal is, was ik nieuwsgierig hoe hij omgaat met klimaat opwarming. Hij heeft een hoofdstuk over 'The Environment'  waarin hij schrijft over het klimaat:

"The burning of fossil fuels, which powered humanity's industrial ascent, also warmed the climate, with a number of detrimental consequences possible during the twenty-first century."
Tot zover goed: klimaatopwarming door menselijke activiteit wordt niet ontkend. Norberg is geen klimaatontkenner. Maar: hij kan het niet laten om de ernst van klimaatopwarming te relativeren door er op te wijzen dat de doom scenario's van jaren geleden niet zijn uitgekomen. etc. Verder citeert hij niet toevallig de Deense statisticus Bjørn Lomborg om zijn optimistische visie te onderbouwen; de Club van Rome (1968: hoe actueel!) wordt bekritiseerd, ze zaten er naast met hun voorspellingen (!), etc. etc. etc.

Johan Norberg (2016)
Vooruitgang, Tien redenen om naar de toekomst uit te kijken

Er wordt pas duidelijk hoe hij écht denkt over klimaatopwarming in de volgende passage:
"But drastic and far-reaching efforts to limit carbon dioxide emissions might be counter-productive. It is not necessarily true that the best way forward is to limit emissions to such an extent as to prevent climate change. What is important is that our climate policies don't hurt our ability to create more wealth ..." (Chapter 6 The Environment, 36/57)
Dus:
  1. we hoeven klimaatopwarming niet volledig tegen te gaan, een beetje is goed genoeg
  2. áls we toch klimaatopwarming moeten bestrijden, dan mag het niet te veel kosten, het mag nooit ten koste van onze welvaart en rijkdom gaan
Met andere woorden: 'de aarde, de mensheid, de natuur redden' is een aardige en sympathieke doelstelling, maar mag niet ten koste gaan van de economie. Ben je dan een klimaat-ontkenner of slechts een klimaat-relativist? Wat mij betreft kunnen we Johan Norberg alsnog indelen bij de klimaatontkenners. Vergelijking: je huis staat in brand, en de brandweer gaat de brand 'een beetje blussen' want we hebben het wel over drinkwater en dat is kostbaar! Dat mag je niet verspillen! Het mag niet te veel kosten! Mijn reactie: je wilt je brandende huis blussen of niet. Je wilt klimaatopwarming  bestrijden of niet.

De rest gaat vaak op een vergelijkbare manier. Illustratief is hoe hij het hoofdstuk The Environment begint: de Great London Smog van 1952! Dat is een slimme zet! Want hoewel het verkeer in Londen vastloopt, dat soort smog hebben ze niet meer. En het hoofdstuk over voedsel begint hij met de Zweedse hongersnoden. Hongersnoden kennen we niet meer in Zweden. Het hoofdstuk over Sanitation begint met stinkende steden en cholera, tyfus. Dat hebben we niet meer. Dus: vooruitgang! Norberg heeft als historicus het recht om met historische voorbeelden te beginnen. Zoals ik al schreef in mijn vorig blog: zó kan ik ook een optimist zijn. Het is zo wel erg makkelijk. Verrassend is dan weer dat hij Steven Pinker uitgebreid en met instemming citeert in het hoofdstuk over Violence. Steven Pinker is te karakteriseren als progressief, links en humanistisch.
Maar wat volgens mij weer typerend is voor Norberg is dat hij op een tamelijk eenzijdige en bizarre manier kernenergie verdedigt. Dat maakt het boek in plaats van een puur historische studie naar vooruitgang, een politiek boek. [1]
Zijn desinteresse voor het milieu blijkt wel uit het feit dat het woord 'plastic soup' niet voorkomt in zijn boek. [2]

Methodologisch zie ik een probleem om vooruitgang te bewijzen met een zeer slechte (of de allerslechtste?) periode wat betreft voedsel, oorlog of gezondheid. Bijvoorbeeld: mensen aten aardappels met stro omdat ze niets anders te eten hadden. De kindersterfte was hoog, er was structureel honger, vaders, moeders, kinderen stierven jong van honger of cholera en tyfus. Maar had de generatie daarvóór het dan nog slechter? En dáárvoor nog slechter? Evolutionair gezien hebben voldoende mensen voldoende kunnen eten om in leven te blijven en om zich voort te planten. Anders waren wij er niet geweest.
Zijn slechtere periodes niet afgewisseld met bloei periodes?

Ik vind het het Norberg-optimisme schadelijk omdat het de nadelen van de vooruitgang relativeert en onbelangrijk maakt. Maar vooruitgang is nooit gratis. Het gaat bijna altijd ten koste van andere zaken. Vooruitgang ten koste van wat? Hoeveel mag het kosten? Is dit vooruitgang: vlees is goedkoop, vliegen is goedkoop? Waarom is het zo goedkoop? Hoe kan dat? Zijn er misschien nadelen die we over het hoofd zien?
Bijvoorbeeld: we produceren voldoende voedsel om de wereldbevolking te voeden? Nogal makkelijk om optimistisch te zijn, maar zie: Hans van Grinsven en Kees Kooman (2017) Dit is uw land. het einde van een boerenparadijs. Die laten de schaduwkanten zien van onze voedselproductie.

Het is niet dat Norberg geen weet heeft van schaduwkanten. Hij laat gewoon zijn optimisme niet verpesten. Optimisme is een manier om niet te lang stil te staan bij de schaduwkanten van de vooruitgang, zodat je je geen zorgen hoeft te maken. En ik denk ook dat een optimist structureel ongevoelig is voor schaduwkanten van wat dan ook. Het zou je humeur kunnen bederven. Behalve dat optimisten vrolijke mensen zijn, zijn het ook waar-maak-je-je-druk-om types. Vooruitgang is te danken aan mensen die zich zorgen maken.


Noten

  1. toegevoegd 14 feb 2018. Politiek boek: in Nederland zou Norberg een VVD-er zijn. 
  2. toegevoegd 14 feb 2018.  Plastic soup: zijn de hoeveelheden plastic die we produceren, consumeren en weggooien werkelijk vooruitgang??? Is dat plastic zo belangrijk voor onze welvaart? Ieder arm land verlangt naar net zoveel plastic als rijke landen? Is plastic een goede indicator voor het welvaarts/welzijns niveau ?

 

Vorige blogs over dit onderwerp


Uitgeverij Nieuw Amsterdam heeft een vertaling uitgegeven van Norberg's boek: Vooruitgang, Tien redenen om naar de toekomst uit te kijken (2016). Ik heb de Engelse ebook uitgave: 'Progress: Ten Reasons to Look Forward to the Future' (vandaar dat ik geen exacte paginanummers kan geven).

12 comments:

  1. We zullen inderdaad moeilijke beslissingen moeten nemen wat betreft ons welvaartsniveau als we als doel hebben om de natuur langdurig in stand te houden. Mogelijk betekent dit het opgeven van verworvenheden.

    Uit de volgende studie blijkt dat zelfs het halen van een klein aantal sociale mijlpalen voor de gehele wereldbevolking er al voor zorgt dat we meer hulpbronnen gebruiken dan de aarde duurzaam in kan voorzien: https://www.sciencealert.com/maybe-we-can-t-live-comfortably-without-ruining-the-planet

    Zelfs als we tevreden zouden zijn met een maatschappij zoals die in Vietnam, dan kan dat alleen maar duurzaam met de helft van de huidige wereldbevolking. Duurzaam leven zoals in Duitsland kan alleen met 20%.

    Of we moeten de ongelijkheid die nu bestaat in stand houden, of mogelijk vergroten.

    ReplyDelete
  2. Johan, zeer bedankt voor de link. Ik kende de website en de publicatie niet. Zo te zien zeer de moeite waard om gedetailleerd te bestuderen. Norberg zal hier wel stevig kritiek op hebben...

    titel: There Might Be No Way to Live Comfortably Without Also Ruining The Planet, 10 feb 18.

    persoonlijk doe ik wat ik kan: bijv. HR++ isolatieglas laten installeren en de thermostaat op 18,5 vooral als het temperatuurverschil met buiten groot is (vriest) en een dikke trui aan.

    ReplyDelete
  3. Het is een heel moeilijke kwestie. Ik ben nu zo’n twee maanden met de klimaatdiscussie bezig en het duizelt me een beetje. Het lijkt er namelijk op dat de CO2-toename inderdaad correleert met temperatuurverhoging of opwarming, maar dat het niet zo duidelijk is wat oorzaak en gevolg zijn. Ik baseer me daarbij op gegevens uit studies van van Nes, Wageningen, die een correlatie laten zien tussen temperatuur en de broeikasgassen CH4 en CO2, waarbij zich een (positieve? is dat wel zo?) terugkoppeling voordoet.
    Deze recente studie (2015) laat ook zien dat insolatie een relatief kleine rol speelt in opwarming.
    Andere studies toonden eerder aan dat er een ‘lag’ was tussen temperatuur en CO2-toename en andersom, dus het is een kip en ei kwestie geworden.
    Dit is natuurlijk het centrale punt van de klimaatdiscussie en daarover is eigenlijk niet zo heel veel duidelijk: in ieder geval niet zoveel als je zou verwachten gezien de algemeen geaccepteerde visie dat er een noodzaak is met alle macht de CO2-uitstoot in te dammen.

    https://www.wur.nl/nl/nieuws/Directe-aanwijzing-voor-positieve-terugkoppeling-klimaatopwarming.htm

    Hieronder volgt de rest, want ik geloof dat twee hyperlinks niet door blogger.com geaccepteerd worden

    ReplyDelete
  4. Zelf rijd ik hybride en gebruik zonnepanelen en ben ook ‘goed’ bezig (in Italië). Toch heeft de uitzending van Lubach erg veel vragen opgeroepen. Hoe de burger voor de gek gehouden wordt. Dat is werkelijk de moeite waard om te bekijken. De uitzending kan teruggekeken worden op de volgende link

    https://www.youtube.com/watch?list=PLhYOh4j7IrWc8DeUNDo-HHNwxSSdjeBDw&time_continue=12&v=xW-VLPyxqAM

    ReplyDelete
  5. Je roert hier zier belangrijke en complexe zaken aan. daar kom ik op terug. Technische opmerking: in een comment net als in het blog zelf kun je een link aangeven met
    titel

    dus: Directe aanwijzing voor positieve terugkoppeling klimaatopwarming

    ReplyDelete
  6. ik krijg het niet voor elkaar om de code van een hyperlink hier neer te zetten zonder dat hij geinterpreteerd wordt door blogger. zie de code hier:

    HTML Links staat bij Example.

    ReplyDelete
  7. Marleen, superkort antwoord: ik accepteer de conclusies van het IPCC omdat het IPCC de meerderheid van de klimaatwetenschappers vertegenwoordigt. het is bewonderenswaardig dat je zo de diepte induikt en alles zelfstandig wilt controleren! daardoor voelt het voor mij wat ongemakkelijk dat ik zo 'onkritisch' het IPCC volg.

    Groene stroom van Lubach: het gaat hier om praktische en politieke en commerciële zaken/problemen, niet ter discussie staat de klimaatwetenschap en het nut en noodzaak van duurzame energie.

    Deze nuttige uitzending heb ik gisteren gezien: Metaalhonger van Diederik Jekel en Elizabeth van Nimwegen : altijd hoog niveau. Gaat over de groeiende behoefte aan zeldzame metalen bij de overschakeling van fossiele naar duurzame energie.

    Complimenten voor je hybride (welke?) en zonnepanelen! zonnepanelen in Italië lijkt mij zeer rendabel, zeker in vergelijking met Nederland. heb ook hybride gereden, rij nu nissan leaf en heb geïnvesteerd in zonnepanelen en windenergie (ons dak is niet geschikt voor zonnepanelen) tot zover in het kort.

    ReplyDelete
  8. Dat programma ga ik morgen bekijken. Het ziet er veelbelovend uit. Vanavond geen tijd meer. Ik wil wel gauw toevoegen dat ik niet alles zelf ga controleren, ik ben aan het rondkijken op de verschillende sites en blogs van zowel diegene die in klimaatverandering 'geloven' plus die dat denken aan te kunnen tonen, de klimaatwetenschappers, als de ontkenners van klimaatverandering, waar soms ook (vaak emeritus professoren) bij zitten.
    Ik heb altijd klimaatverandering voor zoete koek aangenomen, maar er kunnen wel degelijk enkele vragen gesteld worden. Het is een enorme business geworden, waarbij het (technologische en politieke) apparaat dat in beweging gezet is niet meer gestopt lijkt te kunnen worden.
    Ik heb later vast nog wat toe te voegen n.a.v. de documentaire die je linkte.

    ReplyDelete
  9. Marleen: er is een grote overeenkomst tussen evolutie- en klimaatontkenners. In Amerika gaan evolutie- en klimaatontkenning hand in hand. Meestal conservatieve christenen behoren tot die groep. Wekelijks komen er berichten dat er weer een schoolbestuur op slinkse wijze evolutie- en klimaatlessen willen afzwakken/verontreinigen zodat ontkenners ook aan bod komen.

    Ik heb alle boeken van evolutie critici en ontkenners gelezen totdat ik niets nieuws meer tegenkwam. Mijn conclusie was dat evolutiebiologen en anderen die het op zich namen om evolutie te verdedigen meestal deskundig waren maar vaak nogal dogmatisch waren (geen twijfel toelieten), terwijl de creationisten en andere critici soms goede punten hadden maar vaak oneerlijk of gewoon knettergek waren.

    Ben je dit boek tegen gekomen: Naomi Oreskes and Erik M. Conway Merchants of Doubt: How a Handful of Scientists Obscured the Truth on Issues from Tobacco Smoke to Global Warming ?
    (handelaren in twijfel: zeer treffende titel)

    ReplyDelete
  10. Gert, ik denk niet dat de klimaatsceptici oneerlijk zijn.

    Handelaren in twijfel. Twee woorden die een negatieve bijklank hebben. Alsof het een kwestie van moraal of loyaliteit is om wel of niet te twijfelen.

    De uitzending over ‘metaalhonger’ is erg interessant. De urban recycling is een mooie techniek. Ook het zuigen van de zeebodem ziet er goed uit. Dit wordt uiteraard gefinancierd door de staat en, zoals de geïnterviewde zegt, door de EU. Dit is echt een heel grote business, en hier zou het woord handelaren ook op zijn plaats zijn.

    Ik ben er zelf best enthousiast over al deze nieuwe technieken, maar er zijn mensen, de zogeheten sceptici, die bang zijn dat dit allemaal handenvol geld gaat kosten en dat dit een grote kloof zal veroorzaken tussen rijk en arm.

    Dan is er dat benadrukte ‘wij’ gevoel, zoals de man van de zeebodemzuiger zegt, willen ‘we’ allemaal onze smartphones en andere apparaten, maar ik zie steeds meer oudere mensen die er niet mee overweg kunnen of hem uitsluitend gebruiken als telefoon, en die hier niet om gevraagd hebben. Dan wordt er gesproken van de energietransitie waar ‘we’ mee bezig zijn. Ik vraag me af wie die ‘we’ toch zijn?


    ReplyDelete
  11. Gert,

    klimaatontkenners bestaan niet

    ik ken op z'n minst één antiAlarmist die de evolutie een warm hart toedraagt

    ReplyDelete
  12. Marleen "Dan wordt er gesproken van de energietransitie waar ‘we’ mee bezig zijn. Ik vraag me af wie die ‘we’ toch zijn?"
    Nu, 'we' zijn in ieder geval niet Trump en de 50% van de Amerikanen die hem gekozen hebben! die zijn bepaald niet met energietransitie bezig; in tegendeel: terug naar vroeger! Europa en China zijn wel met energietransitie bezig. Misschien Japan ook (daar komen in ieder geval de elektrische auto's en hybrides vandaan!); Rusland lijkt me er niet echt mee bezig.

    Het boek van wetenschapshistorici Naomi Oreskes and Erik M. Conway is een serieus boek, een degelijke wetenschappelijke studie en goed ontvangen, zoals je kunt zien in het door mij gelinkte wikipedia artikel ("exhaustively researched and documented, and may be one of the most important books of 2010").

    Leonardo "klimaatontkenners bestaan niet", nee als je het letterlijk neemt: niemand ontkent klimaat, maar wel in de zin van ontkennen dat het klimaat mede door menselijke activiteit opwarmt, en dat dat negatieve gevolgen heeft, en dat we daar iets tegen moeten doen. Sorry, maar 'alarmist' en 'Anti-alarmist' vind ik een misleidende termen.
    Kijk even bij de NCSE.com (National Center for Science Education): "NCSE defends the integrity of science education against ideological interference. (...) to ensure that topics including evolution and climate change are taught accurately, honestly, and confidently." Tot voor een aantal jaren geleden was het alleen evolutie, nu climate denial populair is, hebben ze dat thema ook op hun agenda gezet. In Amerika gaat dat vaak samen. Uitzonderingen zijn er natuurlijk altijd.

    ReplyDelete

Comments to posts >30 days old are being moderated.
Safari causes problems, please use Firefox or Chrome for adding comments.