Kritisch review van Sam Harris' boek The Moral Landscape

Op 21 januari had ik geblogd naar aanleiding van twee tamelijk positieve recensies van Sam Harris' The Moral Landscape in Nature en Science. Nu is er een behoorlijk kritische recensie van de evolutiebioloog H. Allen Orr in de New York Review of Books. Orr is van mening dat de kloof tussen is-ought niet door Harris is overbrugd zoals hij claimde omdat zijn argumenten daarvoor niet deugen. 

Ik was er al bang voor. Het zou een historische aardverschuiving teweeg gebracht hebben als Harris de is-ought barriere had geslecht. Bovendien vindt Orr dat er geen 'wetenschap van  goed en kwaad' kan zijn. Dit klinkt allemaal vernietigend maar Orr ziet toch positieve en nuttige zaken in het boek. Het boek is waardevol om andere redenen. Ik ga het boek nog lezen, al was het alleen maar om Orr's oordeel te controleren. Het review van Orr is de moeite waard om te lezen omdat het evenwichtig en deskundig overkomt. Voor mensen die geen tijd hebben om het boek van Harris te lezen is het review van Orr handig. Het is vrij beschikbaar.

---

Op verzoek van Studium Generale Universiteit Utrecht hierbij het bericht dat Prof. dr. Frans de Waal (Primatologie, Emory University, VS) de openingslezing van het festival deBeschaving verzorgt op zaterdag 18 juni, vanaf 11.00 uur in de Botanische Tuinen, De Uithof, Utrecht.

---

vanavond 23:00 Ned 2 Profiel (Human) uitzending over filosoof Hans Achterhuis.

---

Creationisten boeken overwinning bij ministerie van OCW (blog Taede Smedes)

---

Natuur die mocht blijven bestaan (3)

Ik voel me meer thuis in bovenstaand landschap
dan in een stad

"Onderzoek heeft herhaaldelijk aangetoond dat mensen liever uitkijken op natuur dan op een stedelijke omgeving" (ir. Hester Hellinga, TU Delft)

Stoppen! Daar zit iets...

Vermoedelijk de lichte vorm van de buizerd.
(Ik moet een betere kamera hebben als ik dit soort
dingen er scherp op wil hebben)

Natuur die mocht blijven bestaan (2)

Dit gezin met vijf kinderen wist te ontsnappen aan de
vernietigingsdrang van Henk Bleker!

Natuur die mocht blijven bestaan (1)

(Landgoed Hardenbroek 23 april)

Als staatssecretaris Henk Bleker echt gaat doen wat hij nu al vijf maanden verkondigt, wat zal er dan nog van de natuur in Nederland overblijven? Hier zomaar een willekeurig stukje natuur dat Bleker nog niet vernietigd heeft. Ik hoop er een nieuwe serie van te maken.


Kijk hier voor informatie: Recht op Natuur. Ondertussen heb ik mijn bijdrage geleverd en mijn Natuurrecht Certificaat ontvangen.

De creationistische visie op junk DNA

Paris japonica: 149 billion base pairs
making it 50 times the size of a human genome [13]

Dit blog gaat over de creationistische visie op junk-DNA in het algemeen, en een volgend blog over introns  in het bijzonder (Junker, Scherer). Introns zijn een speciaal geval van junk-DNA.

Junk-DNA is, ondanks de ongelukkige term, een legitiem en interessant wetenschappelijk onderwerp. We proberen te achterhalen wat de functie is van zo ontzettend veel DNA dat niet codeert voor eiwitten. Het is verleidelijk om te onderzoeken hoe het concept junk-DNA in de literatuur terecht is gekomen en hoe het zo populair is geworden. Maar dat doe ik hier in beperkte mate. Anders loopt het al gauw uit de hand. Ik doe het waar nodig om te laten zien dat de claims van ID niet kloppen. Deze blog gaat voornamelijk over hoe creationisten het begrip junk-DNA misbruikt hebben.

Volgens Intelligent Designer Jonathan Wells [4] hebben Darwinisten de junk DNA mythe in het leven geroepen. Het is een mythe volgens Wells omdat de  feiten uitwijzen dat 'junk DNA' geen junk is. Het heeft een functie. ID had dit al voorspeld. Wells schrijft er een heel boek over om dat aan te tonen: The Myth of Junk DNA. Hij plaatst deze mythe in het rijtje Darwinistische mythes die hij eerder ontmaskerde. Hij noemt dat mythen omdat het bewust in standgehouden leugens zijn. Het is bepaald geen plezier om Wells te lezen, het is een tenenkrommend en misselijkmakend stuk, maar het moet. Zo nu en dan.

 

De oorsprong van het concept 'junk DNA'

 

Het is bijzonder leerzaam om de originele publicatie van bijna 40 jaar geleden "So much "Junk DNA in our Genome" (1972) [3] van Susumu Ohno te lezen waarin het junk-DNA concept geïntroduceerd werd. Ohno kwam in de conclusie van zijn artikel met een fascinerende gedachte: als er zoveel succesvolle genen in ons genoom zitten, moeten er ook veel 'mislukte probeersels' zijn:

"Triumphs as well as failures of nature's past experiments appear to be contained in our genome." [3]

Hij zag junk DNA als het resultaat van miljoenen jaren 'evolutionair experimenteren'. Hij zag 'junk-DNA' dus helemaal niet zo negatief. Junk-DNA is niet meer functioneel, ok, maar was het ooit wel, of heeft nog geen nieuwe functie gekregen. Junk-DNA is potentieel nuttig. Redundant DNA is eigenlijk de enige manier om nieuwe genen te evolueren volgens Ohno. Het kan ontstaan door de duplicatie van een gen (genduplicatie). Immers functionerende genen kunnen niet veel mutaties verdragen. Maar redundant DNA of niet-coderend DNA is vrij om te muteren. Ohno geeft deze prachtige vergelijking, die me doet denken aan die van Dawkins:

"The earth is strewn with fossil remains of extinct species; is it a wonder that our genome too is filled with the remains of extinct genes?" [5]

 

'Junk-DNA' in genetische context

 

Als we de ontwikkeling van de genetica bekijken wordt ook duidelijk waarom het begrip 'junk-DNA' populair werd.
Mendel verklaarde erfelijkheid door overerving van discrete erfelijke factoren. Die erfelijke factoren werden na 1900 genen van de Mendelse genetica. In 1953 werden die genen DNA. De genetische code werd in de 60-er jaren ontrafeld: DNA codeert voor eiwitten. Dat is de functie van DNA. Al het leven op aarde is op DNA en eiwitten gebaseerd. Deze ontdekkingen behoren tot de absolute hoogtepunten van de biologie. Alles wat daarna ontdekt is zijn verfijningen; weliswaar belangrijke verfijningen. Immers zonder eiwitten (enzymen) is leven niet denkbaar. En eiwitten worden indirect via DNA doorgegeven naar de volgende generatie. In de context van DNA-codeert-voor-eiwitten wordt het begrijpelijk dat men sprak over coderend en niet-coderend DNA. Niet-coderend-DNA was DNA met onbekende functie en werd vooral in populair-wetenschappelijke literatuur met 'junk-DNA' aangeduid. Maar wetenschappers wisten dat junk-DNA stond voor niet-coderend-DNA.
Ook de betekenis van introns moet in die context gezien worden. Introns zijn niet-coderende stukken DNA en worden verwijderd. Exons coderen voor eiwitten. Zodoende werden introns tot junk-DNA gerekend. Logisch zolang je geen bewijs van het tegendeel hebt.
Toen men eenmaal begon te ontdekken dat RNA ook nog andere functies had dan  als boodschappenjongen voor eiwitproductie dienst te doen, en genregulatie en genexpressie ontrafeld begonnen te worden, begon men ook functies van sommige niet-coderende stukken DNA te ontdekken. Vraag: als je al het coderend DNA en het regulerend DNA optelt, komt je dan op 100% van al het DNA? Ik dacht het niet. Daarover later meer.

'Junk-DNA' in de context van genoom groottes

 

Er zijn nog andere feiten waarom het idee van 'junk-DNA'  zich opdringt aan de waarnemer: genoom groottes van verschillende organismes. Sommige organismes hebben gewoon teveel DNA! De mens heeft een genoom van 3.42 miljard nucleotides,  de longvis Protopterus aethiopicus: 130 miljard nucleotides! De longvis heeft dus 38x zoveel DNA als de mens! Maar de recordhouder is de plant Paris Japonica (Japanse eenbes) die een genoom heeft van 149 miljard baseparen, dat is 43x zoveel als de mens [13]. De tegenstelling tussen complexiteit van het organisme en de genoomgrootte staat bekend als C-value paradox. Grappig is dat creationisten wel eens de C-value paradox tegen Darwinisme hebben gebruikt. Evolutiebioloog T. Ryan Gregory heeft de 'onion test' bedacht voor iedereen die meent dat al het niet-coderend DNA een functie heeft:

"Can I explain why an onion needs about five times more non-coding DNA for this function than a human?" [6].

ID-ers denken niet echt na over de vraag of al dat extra DNA echt nuttig is. Maar ja, wetenschappelijk onderzoek is ook niet hun primaire doel.

'Junk-DNA' in de context van bekende processen

 

Het idee van junk-DNA kon makkelijk geaccepteerd worden door genetici omdat die op de hoogte waren van veel processen waarbij DNA ongecontroleerd en op autonome wijze zich kon vermenigvuldigen en verspreiden binnen het genoom van het organisme, net zo als een virus of een parasiet. Bijvoorbeeld: transposons (Transposable Elements), retroposons, viraal DNA, repetatief DNA (Alu), Lateral DNA transfer (LTR), pseudogenen, genduplicatie, genoomduplicatie (polyploidie).
Al deze processen veroorzaken grote, vaak ingrijpende mutaties. Het zijn bepaald geen puntmutaties! Vraagje: hoe kun je een ontworpen en dus gefixeerd genoom rijmen met al deze dynamiek en parasitaire elementen? Het originele ontwerp wordt vernietigd.

 

Darwinisten ten onrechte beschuldigd

 

Volgens Wells [4] hebben Darwinisten de junk-mythe verzonnen en in stand gehouden. Als bewijs wordt bijvoorbeeld Francis Collins (2006) The Language of God opgevoerd. Helaas heeft Wells Collins slecht en selectief gelezen. Collins zelf is veel voorzichtiger. Hij zegt dat sommige wetenschappers het 'junk DNA' noemen, maar Collins zelf vind dit nogal arrogant gezien onze onwetendheid:

"some even referred to these as "junk DNA", though a certain amount of hubris was required for anyone to call any part of the genome "junk", given our level of ignorance." [2]. 

Dus: Collins kritiseerde het woord 'junk'!  Verder wordt Richard Dawkins The Selfish Gene uit 1976 (!) geciteerd. Waarom is Dawkins fout volgens Wells? Omdat in de jaren 80 (!) en in 2003 (!) ontdekt is dat niet-coderend DNA wel functioneel kan zijn [1]. Dawkins had dit met terugwerkende kracht moeten weten?

Laten we een paar zgn 'Darwinistische' publicaties onder de loop nemen. Precies 10 jaar geleden publiceerde Nature het boek The Human Genome waarin gesteld werd:

"Less than 2 percent of the human genome is made up of protein-coding sequences. The remainder has been labeled as 'junk DNA'. The function of these vast tracks of non-coding sequence is still largely obscure, but they do seem to contain instructions that help to control what proteins are expressed where, and when" [8]

Ook hier zien we dat junk niet echt dogmatisch wordt gehanteerd. Wanneer de data dat rechtvaardigen worden functies erkend.
Eerlijkheidshalve noem ik ook dat volgens Makalowski [9] de term junk-DNA het onderzoek naar de functie vertraagd heeft. Is dat echt zo? Alsof (top)wetenschappers zo onkritisch zouden zijn en zich uitsluitend door een tendentieus woord laten leiden bij hun onderzoek.

Bijvoorbeeld de bekende evolutiebioloog Sean Carroll noemde junk-DNA 'Dark Matter of the Genome' naar analogie met dark matter in het universum:

"Most dark matter contains no instructions and is just space-filling "junk" accumulated over the course of evolution. In humans, only about 2 to 3 percent of our dark matter contains genetic switches that control how genes are used." [10]

Ondanks zijn opvatting dat het meest niet-coderende DNA junk is, accepteert hij dat een klein percentage regulerende functies heeft omdat zijn gegevens dat uitwijzen. Voor wetenschappers is het niet de vraag of er junk-DNA bestaat, maar hoeveel DNA junk is.

ID heeft geen theorie

 

Het hele probleem van junk DNA is dat creationisten vergeten dat er mutaties bestaan [7]. Die mutaties treden continu op. Mutaties zijn ongericht, doelloos. Ze wijzigen en vernielen het Ontwerp! Ons genoom zit vol met mutaties. Als het genoom geschapen is dan is iedere wijziging door een blind mechanistisch proces hoe dan ook een wijziging van een perfect geschapen genoom. Creationisten hebben geen theorie, alleen losse opmerkingen naar aanleidingen van fouten van Darwinisten of nog onverklaarde verschijnselen.
Designed? Hoezo? Wat is er designed? Functioneel? is alles functioneel? Is iedere base in het DNA functioneel? Laat zien! Als het menselijk genoom uit slechts 1,5% coderende genen bestaat, is 98,5% dan regulerend DNA? Geldt het ook voor organismes die méér DNA hebben dan de mens (salamander, amoebe?) Toon aan! Niet, hoe zo niet? Als het ontworpen is, is het dan perfect? Of mogen er gebreken aan zitten? Maar dan zijn zowel perfect deelzaken als gebreken compatibel met Design? Daar moeten ze een theorie over opstellen. Geef een theorie, in plaats van gelegenheidsargumenten. De achtergrond theorie waar creationisten als Wells van uit gaat is vaag, zo vaag dat dat ze later bij vervelende feiten nog kunnen zeggen dat het precies is wat ze voorspeld hebben.

Nuttig junk DNA

 

Voor Darwinisten kunnen alle veranderingen in een genoom positief, negatief of neutraal zijn. Het hangt af van de feiten. Wanneer uit onderzoek blijkt dat junk DNA functies heeft, dan wordt dat gepubliceerd en geaccepteerd. Bijvoorbeeld: niet-coderend RNA en niet-coderend DNA. Creationisten citeren dat vervolgens en interpreteren het in hun straatje alsof ze het zelf hebben uitgevonden. Wells citeert triomfantelijk dat 75-80% van het menselijk genoom afgelezen wordt. Zeer interessant, maar geen bewijs dat het wat nuttigs doet. "About 80 percent of the nucleotide bases in the human genome may be transcribed, but transcription does not necessarily imply function" (wiki). En hoe zit het met de rest? Waarom wordt er niet 100% van het genoom afgelezen?

Het zijn dezelfde mainstream wetenschappers die ook de functies van DNA ontdekken, waar Wells e.a. zich vervolgens weer op baseren om Darwinisten aan te vallen. ID-ers zijn commentators aan de zijlijn. Zo rapporteert Answers in Genesis (11) dat sommig junk DNA nuttig is voor zenuwcellen (met dank aan Rene Fransen). Van één intron hebben ze een mogelijk functie ontdekt, dus: alle introns hebben een functie. Dus er bestaat geen junk DNA! Het is misleidend om hier en daar wat te citeren over nuttige functies van junk DNA en dan te suggereren dat het voor alle DNA geldt, en te suggereren, maar vooral niet expliciet aan de orde stellen, dat het Design bewijst. Let op: de mens heeft plm 160.000 introns! Wie denkt dat ID-ers nu de functie gaan aantonen van al die 160.000 introns heeft het mis.

Conclusie

 

Letterlijk genomen is de term junk-DNA fout, of op zijn minst voorbarig. Maar als je gewoon goed leest wat wetenschappers schrijven, dan zie je dat de meeste wetenschappers de term junk-DNA als synoniem met niet-coderend DNA gebruiken. Ze hebben géén dogmatische houding en passen hun mening aan nieuwe feiten aan. Ze creëren helemaal geen 'Darwinistische mythe'. Die mythe zit tussen de oren van de ID-ers. De koppeling met Darwinisme is geforceerd. ID-ers voegen géén wetenschappelijke resultaten toe. In tegendeel: zij introduceren doel-denken in de biologie (de bedoeling van 'junk-DNA') en zoals Gerdien de Jong [12] terecht opmerkte: "evolutie heeft geen aanwijsbaar doel, en heeft dat ook niet nodig. ‘Doel’ is daarbij een volledig overbodige uitdrukking die niets toevoegt aan de waarneming. – doeldenken is metafysische interpretatie, geen biologie".

(donderdag: Conclusie enigszins herschreven naar aanleiding van blog René Fransen)

Noten

1. "Since the 1980s, however, and especially after completion of the Human Genome Project in 2003, biologists have discovered many functions for non-protein-coding DNA" (Wells, noot 4)
2. "Furthermore, there were long stretches of DNA in between that didn't seem to be doing very much; some even referred to these as "junk DNA", though a certain amount of hubris was required for anyone to call any part of the genome "junk", given our level of ignorance." (Collins, p. 111).
3. Susumu Ohno (1972) "So much "Junk DNA in our Genome" (hier). Iemand heeft het gescand. Iemand heeft op youtube een leerzame bespreking gezet van Ohno's 1972 publicatie. Volgens een andere bron over Susumu Ohno: "He developed the idea based on knowledge about a mechanism by which non-coding DNA accumulates: the duplication and inactivation of genes."
4. Jonathan Wells on his book, The Myth of Junk DNA – yes, it is a Darwinist myth and he nails it as such verscheen op 28 maart op het Uncommon Descent blog.
5. Dawkins citaat in mijn blog 'Het geniale inzicht van Richard Dawkins' (15 dec 2009). Dit vind ik nog steeds een fantastische en diepgravende metafoor.
6. T. Ryan Gregory The onion test April 25th, 2007
7. "A study has unearthed nearly 2 million instances of additional and missing stretches of DNA from the genomes of 79 people. The analysis of archived genome sequences revealed insertions and deletions (indels) ranging from 1 to 10,000 base pairs in length. Almost two-thirds have not been reported before. ... More than 2,000 of the indels (...) were in the coding regions of known genes": Ryan E. Mills (2011) 'Natural genetic variation caused by small insertions and deletions in the human genome', Genome Research, 1 April 2011
8. Carina Dennis en Richard Gallagher (eds) (2001) The Human Genome, Nature - Palgrave. p.20.
9. Wojciech Makalowski "What is "junk" DNA, and what is it worth?". Scientific American 296 (5): 104. (May 2007) Dit is overgenomen door wikipedia: "The term "junk DNA" repelled mainstream researchers from studying noncoding genetic material for many years".
10. Sean B. Carroll (2005) Endless Forms Most Beautiful, hardback p. 112. Hoofdstuk 5 is getiteld: 'The Dark Matter of the Genome: Operating Instructions for the Toolkit'.
11. Some 'Junk' DNA Is Important Guide For Nerve-cell Channel Production, Answers in Genesis (ScienceDaily Feb. 11, 2008)
12. dit comment is van Gerdien de Jong en Rob van der Vlugt zegt hier ongeveer hetzelfde maar dan op een bijna poëtische manier die aan Lucretius doet denken. 
13. Elizabeth Pennisi (2010) Biggest Genome Ever, Science 7 October 2010. Japanese flower has 50 times more DNA than humans do.

 

Een argument voor het nut van de wetenschap

Afgelopen zaterdag 9 april zond Canvas Vranckx een indrukwekkende reportage over hekserij en toverij in de Centraal Afrikaanse Republiek uit. Wanneer dorpelingen geconfronteerd worden met ziekte, ongeluk of dood, die ze niet kunnen verklaren (en dat is meestal zo) proberen ze iemand van hekserij te beschuldigen. Hoe gaat dat? Een tovenares kijkt in de vlammen en ziet de naam van de persoon die het gedaan heeft. Vaak worden mensen ervan beschuldigd dat ze in een kat, rat of hond veranderd zijn. Een jongetje werd er van beschuldigd dat hij 's nachts in een paard veranderd was. De tovenares-medicijnvrouw mag dan getuigen voor de rechter en de beschuldigde wordt vervolgens tot gevangenis straf veroordeeld. De hoogste straf was 7 jaar. De helft van de gevangenen in de gevangenis die de reporter bezocht, zijn veroordeeld voor hekserij. Per jaar worden er op deze manier 100 mensen beschuldigd van hekserij. Dit is allemaal in overeenstemming met de officiele wegeving waarin hekserij strafbaar gesteld wordt. De reporter ontdekte dat er geen definitie van 'hekserij' in het wetboek staat. Dat doet mij denken aan het geloven in god (waarvan ook geen definitie bestaat) en het opnemen van godslasting in het wetboek van strafrecht in Nederland.
De arme, timide man die werd beschuldigd van de dood van iemand die aan tyfus overleed, bekende tijdens de rechtzitting tot ieders verbazing dat hij zich in een hond veranderd had. We spreken hier niet van honderd jaar geleden, maar 2011.

Deze indrukwekkende en schokkende reportage geeft een krachtig argument voor het nut van de wetenschap. Mensen kunnen niet in dieren veranderen en vice versa. De wetenschap kan een hoop ellende vermijden en voorkomen dat onschuldigen voor iets wat helemaal niet bestaat in de gevangenis belanden. Ionica Smeets gaf hier een goed argument voor zuivere wiskunde (en wetenschap) door er op te wijzen dat nieuwsgierigheid ons verder gebracht heeft. Hier zien we een tweede argument: wetenschap kan voorkomen dat onschuldigen in de gevangenis belanden voor iets wat helemaal niet kan en niet bestaat. Dat is niet gering.

Postscript 16 april

Een derde argument voor het nut van de wetenschap is dat het geloof dat vermalen hoorn van Afrikaanse neushoorns kanker vertraagt, en soortgelijke traditionele Chinese geneeskunst, door de wetenschap ontzenuwt kan worden, en daardoor het fundament onder de handel in bedreigde diersoorten kan ondermijnen en op die manier aan natuurbescherming kan bijdragen.

Animal Autopsy op National Geographic

Richard Dawkins demonstrates laryngeal nerve of the giraffe

Morgen wordt op National Geographic om 21 uur een aflevering uitgezonden van 'Animal Autopsy'. De site van NG is wat rommelig maar in de krant lees ik het volgende:

"Door het ontleden van dieren kunnen we veel leren over de evolutie. Een ijzersterk argument tegen het geloof in 'intelligent design' komt aan het licht tijdens de autopsie van een giraf. De zenuw die het strottenhoofd van de giraf bedient loopt niet recht vanuit de hersenen naar zijn bestemming. Hij duikt door de lange giraffennek omlaag naar de borstholte, maakt een bocht om een bloedvat en loopt dan de hele weg weer terug omhoog naar het strottenhoofd. Een intelligente ontwerper zou deze omweg van vijf meter eenvoudigweg hebben vervangen door een kortere zenuw van 10 cm, maar de evolutie heeft geen manier om terug te gaan naar de tekentafel. Andere ontdekkingen doet 'Animal Autopsy' vanavond tijdens de autopsie van een witte haai, een leeuw en een tijger." (Trouw vandaag)

De tekst is waarschijnlijk geïnspireerd door het verhaal van Richard Dawkins in The Greatest Show on Earth (p.360-364) waarin hij beschrijft dat hij de autopsy van een giraffe bijwoonde en concludeerde

"the recurrent laryngeal nerve in any mammal is good evidence against a designer. That bizarrely long detour down the giraffe's neck and back up again is exactly the kind of thing we expect from evolution by natural selection, and exactly the kind of thing we do not expect from any kind of intelligent designer" (p.364).

Wanneer dat wordt uitgezonden is mij niet duidelijk. Het Nederlandse gedeelte van de NG site is hier te vinden. Volgens het weekoverzicht zijn morgen de Great White Sharks en de Great Cats aan bod.

Een fragment uit de uitzending is op youtube te vinden:

Richard Dawkins demonstrates laryngeal nerve of the giraffe  

Synonieme mutaties niet langer synoniem met neutrale mutaties

Er is een nieuwe definitie van neutrale mutaties nodig. Dit blijkt uit een News and Views artikel in de Nature van afgelopen donderdag van de bekende evolutiebioloog Laurence D. Hurst [1] en een eerder artikel in de Scientific American [2]. Het artikel draagt de kernachtige en zeer goed gekozen titel 'The sound of silence' (een verwijzing naar de song van Simon and Garfunkel?). Kort gezegd: er zijn mutaties ontdekt die voor hetzelfde aminozuur coderen (synonieme mutaties dus [3]) maar toch schadelijk kunnen zijn voor het organisme.

Hoe kan dat? Hoe kan een mutatie effect hebben als het eiwit hetzelfde is gebleven? Wat maakt het uit als het op DNA (en RNA) niveau anders gecodeerd is? In een organisme draait toch alles om eiwitten? Moleculair genetisch onderzoek van de afgelopen tientallen jaren heeft aangetoond dat synonieme mutaties ontsnappen aan natuurlijke selectie. Daarom heten ze terecht neutrale mutaties. Tot nu toe waren er ook geen synonieme mutaties geassocieerd met ziekte.

Eén van de recent ontdekte effecten van synonieme mutaties is dat ze splicing ontregelen. U weet daar alles van gezien mijn vorige blogs over introns [7]. Op zich moet je daardoor opnieuw leren denken over wat neutrale en niet-neutrale mutaties zijn, en dat is even wennen, maar het kan nog vreemder.

Er gebeuren op mRNA niveau heel vreemde dingen waar we nu rekening mee moeten houden. MessengerRNA (mRNA) is altijd beschouwd als slechts de brenger van de boodschap (boodschapper RNA). Don't shoot the messenger! Maar er blijkt nu iets fout te gaan met de postcode waardoor de boodschap nooit bezorgd wordt. mRNA is single-stranded. Daarom kan het dubbelstrengs RNA vormen met tegenovergesteld RNA als dat voorhanden is [4]. Dit is niet de bedoeling. Van dubbelstrengs RNA kan de cel geen eiwit maken. Daarom wordt dubbelstrengs mRNA vernietigt. Toch kan dit de normale gang van zaken zijn voor sommige stukken RNA. Vermoedelijk is dit een vorm van regulatie.
Het verrassende is dat er op het niveau van mRNA er dus ook spelregels ten aanzien van de basevolgorde bestaan die totaal niets met eiwit-codering te maken hebben. Als een aminozuur door bijvoorbeeld 6 verschillende DNA-tripletten gecodeerd wordt, hoeven ze dus niet 100% gelijkwaardig te zijn [6].

Nu komt het: door één puntmutatie passen beide enkelstrengs RNA moleculen niet meer op elkaar. Met als gevolg dat het mRNA niet meer vernietigd wordt en dus vertaald wordt naar een eiwit. There you have it: een synonieme mutatie die de oorzaak is van de aan- of afwezigheid van een eiwit. En op die manier ziekte kan veroorzaken. Dat betekent dat niet alleen een eiwit tot het fenotype gerekend moet worden, maar ook het mRNA! Dat is nieuw.

Ik moet nog wennen aan deze nieuwe ontwikkeling. Het centrale dogma van de moleculaire biologie is fundamenteel gewijzigd: boodschapper-RNA is niet alleen boodschapper voor eiwitproductie, het regelt nu ook of er überhaupt en hoeveel eiwit er geproduceerd wordt. Nota bene door middel van een synonieme mutatie. Tot nu toe gold het in de evolutiebiologie dat synonieme mutaties selectief neutraal zijn. Dat is niet meer zo.
De handboeken moeten herschreven worden. Clinisch-genetici moeten bij erfelijke ziektes nu ook testen op synonieme mutaties. Ook mijn review [5] over het boek van Kimura, de uitvinder van neutrale mutaties, moet ge-update worden. Synonieme mutaties zijn immers niet meer synoniem met neutrale mutaties. De beroemde evolutiebioloog Ernst Mayr [5] heeft postuum weer een beetje gelijk gekregen: lang niet alle zgn neutrale mutaties zijn echt selectief neutraal.

Bronnen

1. Laurence D. Hurst (2011) Molecular genetics: The sound of silence, Nature 31 maart 2011.
2. J. V. Chamary and Laurence D. Hurst (2009) How Trivial DNA Changes Can Hurt Health, Scientific American June 1, 2009. In de papieren versie heet het artikel 'The Price of Silent Mutations' (veel mooiere titel!)
3. Silent mutation (wikipedia)
4. dit wordt microRNA (miRNA) genoemd.
5. "The neutral theory of molecular evolution" door Motoo Kimura.
6. Dat er 6 codes zijn voor hetzelfde aminozuur komt doordat de genetisch code redundant is: 64 codes coderen voor 20 aminozuren.
7. mutaties in introns zijn doorgaans neutraal omdat ze niet coderen voor eiwitten in tegenstelling tot exons.