|
|
Christian Keysers |
Bij de mens kunnen we spiegelneuronen maar zelden rechtstreeks meten (Het empathische brein
p. 43 ev). "Momenteel is er maar één manier om de activiteit van een enkel
neuron te registreren en dat is door dunne kabeltjes in de hersenen aan te
brengen, zoals we bij apen hebben gedaan. Maar die procedure is uiteraard
niet zonder risico's. Het hersenweefsel kan licht beschadigd raken ... De
hersenen zijn minder goed in herstel. ... Verder kunnen via geïmplanteerde
elektroden infecties binnendringen, en een infectie in de hersenen is
bijzonder moeilijk te bestrijden. Het is dan ook niet te rechtvaardigen
dit soort elektroden in menselijke hersenen aan te brengen om op
die manier onderzoek te doen. We moesten ons begrip van het menselijk
spiegelneuronen systeem dus voornamelijk baseren op een combinatie van wat
we al wisten na onderzoek bij apen en het gebruik van
niet-invasieve methoden." (p.44).
|
|
Rechts: makaak, vastgeklemd tussen electronica, pakt een pinda aan. Experiment in het kader van spiegelneuronen onderzoek (foto uit youtube lezing van Marco Iacoboni ) |
De empathie paradox
Het paradoxale bestaat hierin dat onderzoekers die empathie bij mens en dier onderzoeken bij apen hersenoperaties doen, die bij mensen om ethische redenen onacceptabel zijn. Dit geeft geen blijk van empathie voor dieren. Hoe is het voor een makaak om een (potentieel schadelijke) hersenoperatie te ondergaan?Als extra paradoxaal element proberen onderzoekers het bewijs voor het bestaan van empathie bij de mens gedeeltelijk op onethische experimenten met dieren te baseren. Kan het nog paradoxaler? Dieren waarvan ze zelf aangetoond hebben dat die spiegelneuronen en empathie bezitten. Hoe kun je het bewijs voor je eigen empathie baseren op onethische experimenten met dieren? Daarmee bewijs je toch dat je geen empathie hebt?
Wilder Penfield
Volledigheidshalve: het gaat niet alleen om on-ethische experimenten met dieren, maar ook met mensen. Wilder Penfield (1891 – 1976) behandelde epilepsie patiënten door die delen van de hersenen weg te halen die epilepsie leken te veroorzaken. Hij vroeg zich af of bepaalde functies werden verstoord bij verwijdering van hersendelen. Hij merkte op dat jonge kinderen opvallend goed herstelden, ook als Penfield grote hoeveelheden hersenweefsel wegnam [!] ontwikkelden ze relatief normale mentale vermogens. Haalde je vergelijkbare hoeveelheden weg uit het volwassen brein, dan had dat rampzalige gevolgen." [!] (p.166). Een on-ethisch en on-empathisch experiment. Keysers laat dit passeren zonder commentaar. Empathie? Medische ethiek? Moraal?De duistere kunst van het onderdrukken van empathie
"Het verleden van mensen met psychopathie vertoont volop gedrag dat anderen schade berokkent. ... Vaak zijn ze wreed tegenover dieren, veel wreder dan andere kinderen op die leeftijd." (p.251). Volgens dat criterium zijn empathie-onderzoekers die proefdieren aan wrede experimenten onderwerpen, ook psychopathen. Dit zullen we maar niet letterlijk nemen. Immers, het gaat hier niet om wreedheid als doel op zich, maar om wreedheid als neven-effect van wetenschappelijk onderzoek. Maar, voelt een dier minder pijn en stress als het voor de wetenschap is? In ieder geval weten die onderzoekers hun empathie met hun proefdieren behoorlijk te onderdrukken. Anders kun je die experimenten toch niet doen? Feit is dat nergens in het boek Keysers het betreurt dat hij dieren aan wrede experimenten moet onderwerpen. Ik zie geen schuldgevoel. Een aantal pagina's verder schrijft hij over de psychopaat: "iets in hem maakt dat hij zonder schuldgevoelens anderen kwaad doet" (p.257). Vallen zijn empathische proefdieren niet onder die "anderen"?Wat ons moreel maakt
Wat alles nog wranger maakt, is dat een onderzoeker als Keysers op het eind van het boek concludeert: "Wat ons moreel maakt is niet alleen ons vermogen tot empathie, maar ons onvermogen om empathie het zwijgen op te leggen." (p.255).Onderzoekers als Keysers zitten in een lastig parket: ze propageren empathie als oplossing voor een betere samenleving en hebben het beste voor met 80% van de mensheid, maar in hun laboratoria doen ze experimenten met dieren die ze nooit zouden doen met hun eigen trouwe viervoeter.
Zie vorige blog: En dan andermaal: is empathie met dieren geen onzinnig idee?
Er is ook een serie interviews met Christian Keysers op youtube over zijn boek.
Hier is het totale interview: hier zegt hij nog een keer: "obviously we cannot put electrodes into the brains of people" (0:16:06). Impliciet zegt hij dus: wat ethisch niet mag bij mensen mag wel bij dieren (apen). Let op: "obviously": het is vanzelfsprekend. Je hoeft dat niet uit te leggen. Keysers erkent dat ook ratten empathie hebben (0:30:50) en dat empathie niet iets unieks menselijks is maar iets dat we delen met onze naaste verwanten. Keysers maakt vervolgens helaas niet de (voor de hand liggende) stap naar zijn proefdieren!
0:53:00 Keysers geeft voorbeeld van kras op auto: je voelt de pijn (maar het gaat om dode dingen!) dan zou je je toch zeker ongemakkelijk moeten voelen als je invasieve experimenten op dieren ziet? Een worm of een groente verdient onze empathie! (0:53:34).
update: 2 okt
Postscript 17 Oct 12
Op het blog van Jan Riemersma wordt gelinkt naar deze blogpost:
"Bijzonder goed opstel van Gert Korthof over de inconsistentie van wetenschappelijk onderzoek, zie: empathie "
Aardig, maar het gaat natuurlijk niet om inconsistentie in wetenschappelijk onderzoek in het algemeen! Kankeronderzoekers hebben niet of minder last van die inconsistentie dan empathie onderzoekers.
goed punt gert
ReplyDeletemaar er waren ook nog een hoop andere punten!
Harry, bedankt voor het compliment. Er is iemand die me snapt :-). Wat bedoel je met de tweede zin?
ReplyDeleteop je vorige blog dus
ReplyDeletekijk zelf maar!
"Hoe kun je het bewijs voor je eigen empathie baseren op onethische experimenten met dieren? Daarmee bewijs je toch dat je geen empathie hebt?"
ReplyDeleteNee, daarmee bewijs je dat je je empathische gevoelens effectief kunt onderdrukken.
Onlangs was er een documentaire op tv over 'Nim Chimsky', een chimpansee die was opgevoed alsof het een menselijke kleuter binnen een gezin was, en die gebarentaal was geleerd. Na het experiment van een paar jaar, werd hij teruggestuurd naar het Institute for Primate Studies, waar hij een paar jaar leefde in een apenkolonie, totdat het budget terugliep en hij met een flink aantal andere apen werd verkocht aan het Laboratory for Experimental Medicine and Surgery in Primates.
Daar werden de chimpansees opgesloten in een kleine kooi om medische experimenten te ondergaan. De onderzoeker die de chimpansees daarvoor had geselecteerd, memoreert dat hij zijn taak vreselijk vond. Maar de wet schreef voor dat nieuwe medicijnen getest moeten worden op chimpansees, dus... Als het lab gesloten wordt, redt hij tientallen chimpansees van een wisse dood.
De documentaire is bijzonder interessant mbt het onderwerp, omdat zonneklaar blijkt dat Nim kan communiceren met mensen, emoties heeft, en geniet van iets als interactie en samen leuke dingen doen.
http://dissentmagazine.org/online.php?id=520
Overigens vraag ik me af of het doorslaggevend is voor de kwestie van de zinvolheid van empathie met dieren dat dieren ook empathie met ons hebben.
Psychopaten/sociopaten hebben geen empathie, maar dat wil niet zeggen dat het daarmee moreel okee is om ze te folteren. Waar het primair om gaat is dat ónze maag zich omdraait bij wreedheid.
Tijdens college ethiek leerde ik een motto van Jeremy Bentham (1748-1832) waar het aankomt op wreedheid tegen dieren: "The question is not 'Can they think?', but 'Can they suffer?'"
In zijn tijd werden morele rechten en plichten ontleend aan het vermogen tot rationaliteit. De mens was (aldus Kant) een autonoom individu (lees: een volwaardig persoon) vanwege zijn vermogen tot rationaliteit.
Iemand als Riemersma ontleent het niet aan het vermogen tot rationaliteit, maar aan het vermogen tot empathie. De mens is de maat, alles wat daar onder valt, is onwaardig voor empathie. Vogels en katten kennen zelf ook geen empathie met insecten en muizen, dus is empathie met deze dieren een onzinnig idee, aldus Riemersma (in commentaar onder enige blogs hiervoor).
Ik vraag me af hoe Riemersma zou reageren als een van zijn leerlingen op het schoolplein een kat in de hens steekt of een vogel fijnknijpt. Dikke kans dat hij hevig geschokt is, en die leerling naar het bureau van de rector sleept voor een schorsing (en aangifte).
En daaruit blijkt wel dat Riemersma dus zelf wel degelijk empathie met dieren ervaart, ook al is het volgens hem een onzinnig 'idee' (het manifesteert zich in dit voorbeeld trouwens als gevoelens, niet als een 'idee').
Bottom line is: wij verafschuwen wreedheid (zelfs het uittrekken van poten bij insekten) omdat onze spiegelneuronen maken dat wij (vaak terecht en soms onterecht) plaatsvervangend het lijden ervaren van een dier dat gewond is.
Tjerk Muller,
ReplyDelete"Jij komt ook weer eens langswaaien en begint meteen te schelden?"
"Nee, daarmee bewijs je dat je je empathische gevoelens effectief kunt onderdrukken. "
Het eindresultaat is hetzelfde: geen empathie.
Het tragische van de hele situatie zoals ik schreef:
"Het verleden van mensen met psychopathie vertoont volop gedrag dat anderen schade berokkent. ... Vaak zijn ze wreed tegenover dieren, veel wreder dan andere kinderen op die leeftijd. (p.251). Volgens dat criterium zijn empathie-onderzoekers die proefdieren aan wrede experimenten onderwerpen, ook psychopathen."
...
De docu Nim Chimsky heb ik ook gezien: zeer indrukwekkend en dat moet zo ongeveer de beste en meest uitgebreide docu zijn over Nim.
" of het doorslaggevend is voor de kwestie van de zinvolheid van empathie met dieren dat dieren ook empathie met ons hebben."
Het is een bewijs dat empathie over soortsgrenzen heen gaat. 'zinvolheid van empathie' is overigens een vreemde uitdrukking: empathie (het vuren van spiegelneuronen) is iets wat gebeurt of niet, of hoogstens: in welke mate. Zoals ik al schreef is zinvolheid niet een begrip dat je empirisch kunt vast stellen. Mijn blog ad hand van Keysers boek is feitelijk, niet normatief. Hoewel er natuurlijk een normatief kader achterligt.
"Jeremy Bentham (1748-1832) waar het aankomt op wreedheid tegen dieren: "The question is not 'Can they think?', but 'Can they suffer?'"
Uiteraard, maar je moet Bentham's vraag 'Can they suffer?' wel beantwoorden, en het antwoord hangt af van de diersoort. dat vraagt observatie en onderzoek.
Ik zie af van speculaties over het zieleleven van JR. Feit is dat hij niet gereageerd heeft op mijn blog 'En dan andermaal: is empathie met dieren geen onzinnig idee?' dat geschreven was om zijn opmerking te weerleggen.
Tjerk, ik hoop dat je door had dat het openingscitaat een impliciete verwijzing was naar een ander blog? een soort grap dus? Het lijkt mij nl. de essentie van een blog dat mensen 'komen langswaaien' en behalve applaus vooral kritiek (zgn 'schelden') leveren! Als je kritiek schelden noemt, dan moet je niet bloggen of commentaren uitzetten. Kritiek scherpt de geest. En het is altijd een uitdaging om zo te bloggen dat je een verdedigbare stelling hebt, geen blunders begaat, en bij onvermijdelijke kritiek je hersens op volle toeren laat draaien.
Delete