Autonome wereld en theodicee bij Taede Smedes (2) Het probleem van het kwaad

"de moeizame omgang
van het christelijk geloof
met lijden en kwaad"

Eén kort uit zijn verband gerukt citaat doet geen recht aan een auteur (zie mijn vorige blog). Daarom in dit blog de context. Maar zonder het hele boek te behandelen. Op blz 121 wordt de vraag gesteld:

"Hoe zit het met het kwaad in de wereld? Darwin meende al dat evolutie een proces is dat een schokkende verspilling van organismen oplevert".

Het had niet gehoeven in dit boek, maar het is goed dat de vraag toch aan de orde komt. Direct daarna zegt Smedes:

"ik weiger een definitief antwoord op de kwestie van kwaad en lijden te geven."
omdat:
"ieder antwoord uiteindelijk onrecht doet aan de realiteit van lijden" (p.121)

Het is een grote verdienste van Smedes dat hij dit zo stelt. Let op: ieder antwoord! Dat betekent dus ook dat theologen en godsdienstfilosofen die het probleem van het kwaad proberen te verklaren, onrecht doen aan de realiteit van het lijden (1). Smedes vervolgt:

"iedere religie die meent een definitief antwoord te geven, is in mijn ogen misleidend" (p.121)

Dit is een sterke claim. Iedere religie! (2) Misleidend! Het is een grote verdienste van Smedes dat hij dit zo durft te stellen. Het is moedig en  verdient door voor- en tegenstanders, atheïsten en theïsten erkent te worden. Voor een niet-gelovige is het niet zo moeilijk om de menselijke ellende te zien en te erkennen zoals het is, vooral als je er niet bij betrokken bent. Maar gelovigen, theologen en godsdienstfilosofen proberen al eeuwen het bestaan van God met het bestaan van het kwaad te rijmen. Ze hebben er belang bij. Die 'verklaringen' hebben het effect van: Zie zo! dat is verklaard! We kunnen weer zonder gewetensbezwaar in God geloven. Het probleem is wegverklaard.
Overigens is het jammer dat Smedes de woorden 'definitief antwoord'  gebruikt, want dat suggereert dat een voorlopig antwoord wel mogelijk en de moeite waard is.

Smedes illustreert de ervaring van kwaad en lijden aan Darwin's reactie op de dood van zijn dochter Anne. Hij geeft Darwin gelijk:

"De dood van onschuldige kinderen bewijst eens temeer het failliet van het theïsme" (p.122)

Nu ken ik Smedes al langer dan vandaag, maar voor anderen zal dit uit de mond van een theoloog als een verrassende uitspraak klinken. Je zou zeggen, die theoloog is atheïst. Maar zoals blijkt uit p.121, met 'theïsme' bedoelt Smedes de klassieke Algoede, Almachtige, Alwetende God (3). Hiermee erkent hij dus dat het probleem van het kwaad onverenigbaar is met de klassieke AAA-God en verwerpt het bestaan van die AAA-God. Hij is dus wel degelijk een soort atheïst, een AAA-atheïst (4). Zijn nieuwe definitie van God luidt: "De mysterieuze werkelijkheid achter onze waarneembare werkelijkheid noem ik God" (p.115).

Maar jammer genoeg houdt Smedes dit AAA-atheïsme niet vol. Op pagina 136 wordt God weer een persoon "die zich kwetsbaar en nederig opstelt". Alleen personen kunnen zich nederig opstellen. Het is ongerijmd om te zeggen dat de 'mysterieuze werkelijkheid achter onze waarneembare werkelijkheid' zich kwetsbaar en nederig opstelt. Maar Smedes komt tot uitspraken zoals dat God

"uit liefde voor de schepping zichzelf en zijn almacht beperkt en de wereld ruimte en tijd geeft om zichzelf te worden." en: "dat God de wereld uit liefde een zekere autonomie geeft" (p. 136) (5)

Maar dan ben je terug bij af. Dan zit je weer middenin die onoplosbare problematiek van het kwaad. Immers, als je de wereld autonomie geeft, dan kan God ook niet verhinderen dat Hitler, Mao, etc hun plannen ten uitvoer brengen. Nog afgezien van het niet ingrijpen, de Alwetende God weet van die plannen en kijkt toe hoe ze ten uitvoer gebracht worden. Strikt genomen wordt daardoor alle kwaad met medeweten van de Alwetende Godheid uitgevoerd. Was Smedes maar trouw gebleven aan zijn nieuwe definitie van God.
Er is nog iets dat ik storend vindt, en dat is het gebruik van 'uit liefde voor de schepping' heeft God de schepping autonomie gegeven. Dat begrijp ik niet. Hoe kun je uit liefde dictators als Hitler, Mao, etc. hun gang laten gaan?
Voor alle duidelijkheid: het probleem zit hem niet in de autonomie van de wereld. Dat is alleen maar goed. Het probleem zit hem er in dat die autonomie verleend wordt door een moreel persoon (God). Als je wezens genoeg hersens geeft om wapens te maken en de agressie van een chimpansee, dan kun je er op wachten dat ze elkaar de hersens in slaan.
Had hij maar niet geprobeerd een antwoord te geven. Op blz 123 schrijft hij: "Maar ik zei al dat ik geen antwoord wilde geven". Hij kon de verleiding niet weerstaan.

Tweede-orde kwaad

De misdaad zoals moord, genocide, oorlog, verkrachting, marteling, etc. noem ik eerste-orde kwaad. Ter onderscheiding noem ik het verzwijgen, ontkennen, verdraaien, relativeren en bagatelliseren van eerste-orde kwaad, het tweede-orde kwaad. Een bekend voorbeeld van tweede-orde kwaad is het ontkennen van de holocaust: holocaust deniers. Verder noem ik Turkije die de Armeense genocide ontkent, en de Nederlandse regering die wandaden in Indonesië ontkent als voorbeelden van een eindeloze rij ontkenningen. Ook klokkenluiders die misstanden aan de kaak willen stellen en daardoor ontslagen worden ondervinden tweede-orde kwaad. Maar ook een rechter die een onschuldige in de gevangenis laat belanden en de moordenaar vrij laat rondlopen. Dat gebeurt ook in Nederland. Hier is relevant dat gelovigen je aanvallen als je alleen maar wijst op het onopgeloste theologisch probleem van het kwaad. Je wordt persoonlijk aangevallen door gelovigen (verdachtmakingen, voor leugenaar uitgemaakt worden, onder-de-gordel tactieken) of de aandacht afleiden van het probleem, of het een 'intern probleem' noemen, of je als niet deskundige wegzetten. Dit reken ik ook allemaal tot het tweede-orde kwaad. In dat licht bezien, heeft Smedes volkomen gelijk met zijn vaststelling: "de moeizame omgang van het christelijk geloof met lijden en kwaad" (p.122).

Mijn voorlopige conclusie is dat Smedes, ondanks zijn sympathieke weigering om een theologische verklaring te geven voor het menselijk lijden en ondanks zijn nieuwe definitie van God, hij toch niet zonder een persoonlijke God kan. Met alle gevolgen van dien. Daardoor komt hij weer midden in de problematiek van het kwaad terecht die hij juist wilde vermijden. Jammer, want het begon allemaal zo hoopvol met "ieder antwoord uiteindelijk onrecht doet aan de realiteit van lijden".

 

Noten

1. Dus ook die van Kenny Pearce zoals gesuggereerd door Jan Riemersma. G ◊→ TWD (G & TWD) ◊→ E G ◊→ E If some humans were able to draw round squares! Als je denkt dat dit het probleem van het kwaad oplost...!
2. Dit betekent dat ook geen enkele herdefinitie van God helpt om het probleem van het kwaad op te lossen!
3. die theologen, dominees, priesters, etc  eeuwenlang hebben gepredikt en nog steeds in conservatieve kerken. 
4. Waar gelooft hij dan wel in? "De mysterieuze werkelijkheid achter onze waarneembare werkelijkheid noem ik God" (p.115). Natuurlijk, staat het iedereen vrije een eigen definitie te geven van 'God', maar dit is een wel erg kunstmatige manier om te ontsnappen aan het atheïsme. God is allang geen persoon met morele verantwoordelijkheden meer. 
5. Op pag 127: "een moderne theologie juist de autonomie van de schepping en de (lat)relatie tussen God en schepping benadrukt." Een (lat)relatie is iets tussen personen!

dinsdag:  formulering conclusie iets aangepast n.a.v. commentaar.

Autonome wereld en theodicee bij Taede Smedes

God én Darwin

Een superkort blog tussendoor naar aanleiding van een opmerking van een bezoeker.

Op pagina 136 van God én Darwin schrijft theoloog en godsdienstfilosoof Taede Smedes:

"De God van het christelijk geloof (...) die uit liefde voor de schepping zichzelf en zijn almacht beperkt en de wereld ruimte en tijd geeft om zichzelf te worden."
en:
"want ervan uitgaande dat God de wereld uit liefde een zekere autonomie geeft ..."

Autonomie
Een autonome wereld waarin niet ingegrepen wordt heeft zeer belangrijke consequenties voor 'het probleem van het kwaad in de wereld'.
Behalve dat we bijvoorbeeld geen rekening hoeven te houden met wonderen en dergelijke, betekent een autonome wereld ook dat God niet ingrijpt om de kwade plannen van Hitler, Mao, etc te verhinderen.
Dit volgt logisch uit het begrip 'autonome wereld'.

Tip: voor degene die meer wil over wat Smedes denkt over het kwaad, zie pag. 121 en verder.

Zie ook blog: God én Darwin heeft een verrassend slothoofdstuk en vele vorige blogs en commentaren.

En verder: vandaag, 24 november 2011, is precies 152 jaar geleden dat The Origin of Species is verschenen.

God op de euro

Nederlandse 2 euro munt met opschrift GOD ZIJ MET ONS.

Wat bezielt Nederlandse christenen om

God op de rand van de Euro te zetten? 

Wat heeft God met geld? 

Is God een Bankdirecteur? 

Is geld zó belangrijk in het christelijk leven?

Heeft geld spirituele betekenis?

En atheïsten zijn materialistisch?

Conclusie

1. zolang die tekst er staat is dat een bewijs dat
Nederlandse Christenen materialisten zijn.
2. het is een perfect argument tegen winkelsluiting
op God's eigen dag: zondag.




 ===
oude titel: God in mijn portemonnee

Het is niet verstandig om in God te geloven

©Ray Troll (mijn variatie op 'Rebel without a cod')

Geloven is Verstandig schreef de Lachende Theoloog. Dit is een belediging voor ieder weldenkend mens! Alle mensen die niet geloven zouden dus onverstandig zijn. Het tegendeel is waar. Geloven in God is zeer onverstandig. Hierbij een waarschuwing voor de ernstige gevolgen van geloven in God.

Geloof je in een God die alles ziet, weet, kan en moreel perfect is, dan kom je in ernstige problemen. Je moet dan niet alleen accepteren dat God Moeder Theresia haar gang liet gaan, maar óók Hitler zijn gang liet gaan. En: Stalin, Mao [2], Pol Pot, Saddam Hussein, Pinochet, Ho Chi Minh, Gaddafi en Bin Laden om er een paar te noemen [4]. Immers: God heeft het niet verhinderd. Anders was het allemaal niet gebeurd. En het is wel gebeurd. Je hebt dus wat uit te leggen als je in God gelooft. Meestal is de verklaring: God is niet verantwoordelijk voor wat Hitler (etc) deed. Als je doorvraagt krijg je: God vindt het belangrijk dat ieder mens een vrije wil heeft. Dus ook Hitler. Daarom mocht Hitler zijn vrije wil uitoefenen en miljoenen slachtoffers maken. Maar hoe zat het met de vrije wil van de slachtoffers? Daar is geen antwoord op mogelijk. (Het opmerkelijke is dat God wordt tot iemand die niet te onderscheiden is van een niet-bestaand iemand. Hij grijpt nooit in (non-interference, laissez-faire liberalisme). Hij hoeft niets te doen. Hij mag niets doen.) [1]

Je ziet: als je gelooft in God zit je onmiddellijk tot over je oren verstrikt in een onmenselijk, wreed, immoreel wereldbeeld. Daar is geen ontkomen aan. Je wordt erin geduwd. Je wordt als het ware gedwongen. Vóór dat je het weet, ben je het kwaad aan het relativeren, bagatelliseren, wegdefiniëren, of het ergste: ontkennen. Wie wil dat?

Waarom geloven mensen dan toch in God? Ze zoeken troost in God. Maar hoe kun je je laten troosten door een God die Hitler zijn gang liet gaan? En hoe kun je troost zoeken bij degene waarvan je vindt dat Hij geen (morele) verantwoordelijkheden heeft? En waarom bestaat er in the first place een wereld waarin je troost nodig hebt? Dankzij wie bestaat die wereld? Dat is dezelfde God bij wie je troost zoekt.

Een andere reden om in God te geloven is: 'God verlost ons van het kwaad'. Dat 'verlossen' is kennelijk niet tijdens ons leven. Anders kenden we immers niet die behoefte aan verlossing en troost. Maar waarom wacht God met verlossen tot we dood zijn? Waarom moeten we eerst lijden tijdens dit leven op aarde? Voor velen is dit extreem lijden. Wat is de bedoeling hiervan? Wat is de zin van dit alles?
Als je in God gelooft, moet je geloven dat God met alle goede dingen, maar óók met alle slechte dingen een bedoeling had. Wil je zoiets immoreels geloven? Als je gelooft dat God met iedereen een plan heeft, moet je geloven dat God niet alleen met Moeder Theresia, maar óók met Hitler een plan had. Wil je zoiets immoreels geloven? Je hebt niet meer de mogelijkheid slecht te noemen wat slecht is.

Waarschuwing c.q. advies: ben je jong en overweeg je om in God te gaan geloven, wees gewaarschuwd! Je komt in een moreel moeras terecht. Je kunt dan nog onmogelijk op een normale manier over het kwaad in de wereld denken. Een bekend theoloog zei: houdt U verre van het probleem van het kwaad! Aangezien het probleem van het kwaad voortvloeit uit het geloof in God [3], is mijn advies: houdt U verre van het geloof in God!

Postscript vrijdag 18 november 2011

[1] Nadat ik dit geschreven had, vond ik de aankondiging van een symposium 'Het zwijgen van God' waarin precies onder woorden gebracht wordt wat ik bedoelde:

"In een wereld waarin rampen en geweld elkaar in hoog tempo opvolgen, lijkt God zich oorverdovend stil te houden. Maar kan men geloven in een zwijgende, afwezige of zelfs dode God? En hoe valt dit beeld te verenigen met dat van de levende en sprekende God waarover we in de Bijbel lezen?"

Voor een niet-gelovige is het buitengewoon verbazingwekkend dat gelovigen niet op het idee komen dat dit alles betekent dat God helemaal niet bestaat. Een soortgelijke titel is 'Ik die verborgen ben'. De reden dat bepaalde dingen 'verborgen' zijn is dat ze niet bestaan.

Postscript 21 november 2011

[2] In Wim Brands boekenprogramma: "In Mao’s massamoord vertelt historicus en sinoloog Frank Dikötter het verhaal van de grootste ramp tijdens de regeerperiode van Mao Zedong. De Grote Sprong Voorwaarts (1958-1962), zoals de meedogenloze landbouw- en industriepolitiek heette, kostte 45 miljoen mensen het leven." (dus veel méér dan Hitler die meestal als voorbeeld genomen wordt omdat dat dichter bij huis is). Als God alwetend is, dan kunnen we zeggen 'met medeweten van God'.

[3] bedoelt wordt: het theologisch-filosofisch probleem van het kwaad (problem of evil), dat uiteraard niet bestaat zonder de God hypothese. In die zin vloeit het probleem er uit voort.

Postscript 11 april 2020

Christelijk mannenkoor Salvatori, Nunspeet.

"We komen er achter dat niet de mens maar God regeert! Hoe moeilijk ook, we kunnen God niet begrijpen.
Laten we buigen voor Hem, Hem aanbidden, Hem alle eer geven die Hij toekomt!"

Het is haast niet te geloven: sommige gelovigen denken meteen aan God als er een wereldwijde virus epidemie uitbreekt en 3 geliefde leden van het koor overleden zijn aan corona. God zit achter de corona pandemie: laten we Hem alle eer geven die Hem toekomt!

 

Postscript 2022

[4] Putin moet toegevoegd worden aan het rijtje oorlogsmisdadigers.

 

Postscript 14 juli 2024

Donald Trump heeft een aanslag op zijn leven overleefd. De kogel schampte langs zijn oor. Een paar centimeter naar rechts en was dood geweest. Wat zeggen de Republikeinen (doorgaans christenen):

"Allies of the former president are embracing divine intervention — “the hand of God” — to help explain how Donald Trump survived a harrowing assassination attempt during his Saturday rally in Butler, Pennsylvania." (source)

Niemand vraagt zich kennelijk af waarom God de 20-jarige schutter zijn gang liet gaan. En waarom die ene persoon in het publiek wel gedood mocht worden.

 

Charles Darwin in the driver’s seat

Charles Darwin in the driver’s seat,
spreading the good word about Evolution. © Ray Troll

11-11-11 11:11

DAG VAN DE DUURZAAMHEID 
www.duurzameenergie.org
www.tegenstroom.nl
www.schoongenoegvankernenergie.nl
www.stopkernenergie.nl
www.borssele2nee.nl

Het onbetrouwbare embryo

In een vorig blog citeerde ik Hans van Maanen: "Preimplantatie Genetic Screening (PGS) is een waardeloze techniek". Is dit zo? Mastenbroek en en Twisk hadden aangetoond dat PGS 'geen spat helpt': PGS verhoogt het percentage zwangerschappen niet. Hoe kan dat, gezien het feit dat PGS embryos eruit pikt die een abnormaal aantal chromosomen hebben? Dan zouden de resultaten toch juist beter moeten zijn? 

 

Eén verklaring is mozaïsisme: niet alle cellen van een menselijk embryo hebben dezelfde chromosoom samenstelling (1). Bij PGS wordt maar één cel afgenomen om het embryo niet te beschadigen. Tref je een abnormale cel dan concludeer je ten onrechte dat het embryo afwijkend is en niet gebruikt kan worden om te implanteren. Maar in feite loop je dan de kans om een levensvatbaar embryo weg te gooien. Wat het zwangerschapsuccespercentage kan verlagen. Is het embro een mozaïek en tref je een normale cel, dan kun je ten onrechte concluderen dat het embryo normaal is terwijl het in werkelijkheid afwijkend is. Implanteer je het embryo vervolgens dan kan het afsterven of later resulteren in een spontane abortus. Alweer niet goed voor het succespercentage.
In het bovenstaande plaatje zie je een mozaïek embryo en hoe het kan ontstaan. Mozaïcisme ontstaat door een foute celdeling. Een deel van de cellen (grijs in de figuur) heeft een afwijkend aantal chromosomen. Het embryo heeft aneuploïdie.

Is mozaïcisme uniek voor PGS?

Nee, mozaïcisme kan ook later in de zwangerschap gevonden worden bij de vlokken test (Engels: chorion villi biopsy). Ook kan mozaïcisme in 1 - 2% van de Down-syndroom kinderen optreden. Deze kinderen worden 'Mozaïek Down Syndroom' genoemd. Er is zelfs een speciale International Mosaic Down Syndrome Asscociation. Volgens deze organisatie heeft zelfs 15% van de Down syndroom kinderen mozaïcisme (heeft dus een foute diagnose). Wat maakt dat uit? Hoe groter het percentage normale cellen hoe beter de prognose.
Nóg een wetenswaardigheid: in feite zijn alle vrouwen mozaïeken! Maar dan voor het X-chromosoom. Om precies te zijn: de random inactivatie van één van de twee X-chromosomen in alle cellen van het lichaam. Dit is geen ziekte, dit is normaal.

Hoe vaak komt mozaïcisme voor?

In pre-implantatie embryos komt een zeer hoog percentage mozaïcisme voor: maar liefst 73% (2). Er zijn behalve mozaïcisme nog talloze andere chromosoom afwijkingen bij de mens. Één van de meest extreme is triploidy waarbij ieder chromosoom in drievoud aanwezig is en dus 3 x 23 = 69 chromosomen heeft. Meestal eindigen deze zwangerschappen vroegtijdig in een spontane abortus. Maar er zijn zeldzame gevallen waarin de baby levend geboren wordt en tot 5 maanden in leven kan blijven. Opvallend is dat bij de levend geboren triploide babies mosaïcisme voorkomt. Die hebben dus een percentage normale cellen (46 chromosomen). Hier is het verhaal van ouders die zo'n kind kregen.

Evolutie

Hoe kan het dat mozaïcimse zo vaak voor komt? Waarom heeft natuurlijke selectie dit niet teruggebracht tot een zeldzaamheid? Het is toch nadelig? Een paar speculatieve antwoorden. Eén mogelijk antwoord is dat de evolutionaire kosten van het verlies van zo'n jong embryo klein zijn, omdat er nog weinig energie en voedsel in het embryo is geinvesteerd. Een andere verklaring is birth-spacing: de tijd tussen opeenvolgende geboortes vergroten. Bij een soort waarvan de kinderen lange opvoedtijden hebben is het voordelig dat de geboortes elkaar niet te snel opvolgen. Andere mogelijke verklaring: meer sex zou de band van een paar kunnen verstevigen, wat weer ten goed zou kunnen komen aan de overlevingskansen van het kind.

Het betrouwbare embryo

Gelukkig is het embryo niet totaal onbetrouwbaar, anders waren wij er niet om een blog over het onbetrouwbare embryo te schrijven of te lezen. En anders was er geen meercellig leven op aarde. Meestal gaat het goed met het embryo. Het embryo is betrouwbaar genoeg om de soort in stand te houden.

Coming to Term.
Uncovering the Truth
About Miscarriage

Coming to Term

Dit leerzame boek, dat ik in 2005 las, gaat over miskraam of spontane abortus en is geschreven door de Science-journalist Jon Cohen die het verschijnsel uit eigen ervaring kent. Niet alle gevallen zijn verklaarbaar, maar tenminste 50% van de spontane abortussen hebben chromosomale afwijkingen. 15% van de zwangerschappen eindigt in een miskraam en 3% - 4% van de echtparen hebben te maken met herhaaldelijke verlies van het embryo ('recurrent miscarrige').

Is het embryo een persoon?

"When do you believe life begins?"
"I believe life begins at conception."
"The Initiative 26 ballot measure proposes to amend the state's constitution to redefine 'person' as "every human being from the moment of fertilization, cloning, or the equivalent thereof". If approved, the amendment would effectively bestow human rights on fertilized human eggs, making abortion illegal in the state in most, if not all, circumstances."
"To give patients the best chance of pregnancy, doctors typically fertilize 8–10 eggs and implant only the one or two embryos that seem most vigorous. In Italy, for example, a law introduced in 2004 limits doctors to fertilizing only three eggs and requires all resulting embryos to be implanted." (3)

Als een embryo vanaf het moment van bevruchting 'een persoon' is met alle daarbij behorende rechten, dan is spontane abortus een schending van de mensenrechten. Maar wie moeten we aanklagen? De Schepper?

Noten

1. Sebastiaan Mastenbroek: ‘Preimplantation Genetic Screening. A reappraisal’
2. Jannie van Echten-Arends, Sebastiaan Mastenbroek et al (2011)  Chromosomal mosaicism in human preimplantation embryos: a systematic review. Hum. Reprod. Update (2011)
3. Susan Young Mississippi to vote on 'personhood' - Ballot measure would give fertilized eggs human rights, Published online 1 November 2011 Nature 479, 13-14 (2011) gratis

Postscript 10 november

- Recurrent Early Pregnancy Loss (definitie's!) (met dank aan Harry)
- Early Pregnancy Loss (met dank aan Harry). Let vooral op 'causes' en niet alleen genetic causes, maar ook immunologic-, endocrine- en hematologic causes want die zijn (gedeeltelijk) genetisch. Met andere woorden: mutatie accumulatie in het menselijk genoom kan leiden tot onvruchtbaarheid!
- Raj Rai, Lesley Regan (2006) Recurrent miscarriage, The Lancet, Volume 368, Issue 9535, Pages 601 - 611, 12 August 2006. Voor gratis pdf google op: 'Seminar Recurrent miscarriage'.

Proefschrift Stefaan Blancke en meer nieuws

Zojuist binnengekomen:

Stefaan Blancke (2011)  'Towards an integrated understanding of creationism in Europe. Historical, philosophical and educational perspectives'. Universiteit Gent.

Proefschrift voorgedragen tot het bekomen van de graad van Doctor in de Wijsbegeerte. Promotor: Prof. Dr. Johan Braeckman.
De verdediging is gepland voor vrijdag 18 november 2011, om 16h in het Monasterium te Gent.

Met dank aan Stefaan Blancke voor het toezenden van het proefschrift.

Meer Nieuws

In de Volkskrant van zaterdag een column van Hans van Maanen over het boek van Elisabeth Lloyd The case of the female orgasm. Ik heb een review geschreven over dat fascinerende en verbazingwekkende boek op mijn website. Kernbegrippen zijn adaptatie en bij-product.

In de nrc 'Ik ben niet ziek, ik heb Huntington'. Het tragische verhaal van twee (drie?) generaties ziekte van Huntington. Zij heeft de ziekte, haar vader had het, en ze heeft twee dochters waarvan nog niet bekend is of ze het hebben. De ziekte tast de hersenen aan, met uitval van motoriek (ongeremde spasmen), spraak, geheugen, karakterverandering, depressiviteit. Het tast de persoonlijkheid aan. De ziekte is erfelijk (autosomaal dominant). Haar diagnose is met een DNA test bevestigd. Tegenwoordig is de diagnose ook met PGD aantoonbaar (zie vorige blog).

In Science een biografie/profile van de beroemde evolutiebioloog Robert Trivers die na lang stilzwijgen met een nieuw boek is gekomen: The Folly of Fools: The Logic of Deceit and Self-Deception in Human Life. Een boek dat ik moet lezen.

Pre-implantatie genetische diagnostiek (PGD) versus pre-implantatie genetische screening (PGS)

Bizar, maar waar: het ene is toegestaan en voor het andere kom je in de gevangenis! PGD is toegestaan en PGS is verboden. Wat is het verschil?

PGD: Pre-implantatie Genetische Diagnostiek wordt in Nederland alleen toegepast als in de familie een ernstige genetische aandoening bekend is (bijvoorbeeld Duchenne, Huntington). Bij PGD is er niet sprake van onvruchtbaarheid, maar wordt ivf (in vitro fertilisatie) gebruikt om een diagnose van het embryo in een zéér vroeg stadium in vitro te kunnen stellen, nog vóórdat het embryo ge-implanteerd is. Maastricht heeft sinds 2009 een vergunning voor PGD.

PGS: Pre-implantatie Genetische Screening betreft onderzoek van embryo’s in vitro op numerieke chromosomale afwijkingen (aneuploïdie). Beide methodes worden gecombineerd met ivf (in vitro fertilisatie). Bij PGS is het doel het tot standbrengen van een zwangerschap vanwege onvruchtbaarheid. Routinematige PGS is niet toegestaan in Nederland sinds 2006. Alleen wetenschappelijk onderzoek.

Snapt U het? In vitro-fertilisatie is in Nederland toegestaan. Abortus mag in Nederland. Embryo's testen op een ernstige erfelijke ziekte (PGD) en ze vernietigen als ze de aanleg voor die ziekte hebben, is toegestaan in Nederland. Maar het embryo testen op het hebben van een compleet aantal chromosomen (PGS) mag niet. Te bizar voor woorden. De officiële overweging is deze:

"De gedachte dat bij elke IVF behandeling PGS uitgevoerd zou moeten worden, is dat verondersteld wordt dat de slagingskans van IVF hierdoor mogelijk hoger wordt."
"De Gezondheidsraad concludeert dat de betrouwbaarheid, effectiviteit en veiligheid van PGS niet aangetoond is, en acht het voorbarig PGS routinematig uit te voeren of aan te bieden." (1)

Ik kan me nog voorstellen dat PGS niet vergoed wordt door de verzekering, (daar wordt niets over gezegd) maar medici bij de wet verbieden om een bepaalde medische techniek te gebruiken gaat mij te ver. Overregulering heet dat: te veel details willen vastleggen. Laat medici zelf uitzoeken of een bepaalde techniek werkt of niet. Dat is hun werk. Daar is de wetenschap voor.

Het verbieden van PGS kan leiden tot de bizarre situatie dat artsen een PGD test op Duchenne spierdystrofie mogen doen, en bij afwezigheid van de mutatie het echtpaar moeten zeggen: Uw embryo heeft geen Duchenne, maar we kunnen niet uitsluiten dat het een numerieke chromosoomafwijking zoals trisomie-21 heeft, want we mogen geen PGS doen van de minister.

Hans van Maanen (zie vorige blog) had gelijk dat PGS verboden is. Hij had er wel bij mogen zeggen dat PGD niet verboden is. Maar de aanleiding voor het PGS-verbod was niet zozeer de proefschriften (2011) of de publicatie van 2007, of de wandaden van Reprogenetics, maar het advies van de Gezondheidsraad en het rapport van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (2).
Hans van Maanden schreef o.a. in zijn column:

"Die preimplantatie genetic screening is een waardeloze techniek, maar omdat er goud geld mee wordt verdiend, maken privé-klinieken er fors reclame mee".

Onzin! Zijn er privé-klinieken in Nederland die PGS doen? De DNA-techniek zelf is betrouwbaar. Het echte probleem is een mozaïcisme- en 'vernielingsprobleem'. En dat zijn biologisch-embryologische problemen en een probleem van laboratoriumtechniek. Maar die problemen komen net zo goed bij PGD voor (wat dus niet verboden is in Nederland). Als er iets onbetrouwbaar is, is het wel het embryo (komt door mozaïcisme: volgende blog!).

Het bewijs dat medewerkers van Reprogenetics rijk zijn geworden door een 'waardeloze techniek' heeft van Maanen (nog) niet geleverd. Dagan Wells heeft van 2000 tot 2003 bij Reprogenetics gewerkt, maar werkt nu weer bij de universiteit. Ik wil graag een relevante publicatie zien waar Wells of iemand anders een belangenconflict verzwegen heeft. Kennelijk heeft Wells belangrijke bijdragen geleverd aan de techniek van PGD (zie zijn eigen beschrijving). Hij lijkt mij iemand 'met gouden handjes', een uitvinder. We kunnen niet zonder uitvinders. Biotech bedrijven beschuldigen dat ze rijk worden 'over de ruggen van mannen en vrouwen met een onvervulde kinderwens' is net zoiets als de farmaceutische industrie verwijten dat ze rijk worden over de ruggen van zieken. Helemaal mee eens. En het wordt zorgwekkend en verwarrend wanneer er een wildgroei zou optreden van bedrijven of klinieken die allemaal PGS of PGD aanbieden (4) en onterechte claims maken. Maar, het gaat pas fout als ze wetenschappelijke resultaten heimelijk manipuleren (fraude, 5). En als je dat niet nauwkeurig aantoont ben je net zo onwetenschappelijk als degenen die je aanvalt.

Noten

1. Brief staatssecretaris over het advies dat de Gezondheidsraad heeft gegeven t.a.v. pre-implantatie genetische diagnostiek en screening 10 mei 2006. Een bijzonder interessant document dat een kijkje geeft in de achtergronden van het besluit. Let ook op het veelvuldig gebruik van het woordje 'ik'!
2. Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG): Handelingen met geslachtscellen en embryo's 30 juni 2003 (Een denktank over medisch-ethische vragen)
3. Gezondheidsraad: IVF related reseach 19 maart 1998 (gaat over PGD).
4. hier is er nog eentje: GSN (zeer informatieve website, met faqs en plaatjes) 
5. Je hoeft geen commerciële belangen te hebben om fraude te plegen: Diederik Stapel heeft gedurende meer dan 10 jaar tientallen publicaties gebaseerd op verzonnen data.

 

Postscript 10 nov

"One in 25 European infants now gets its start in the test tube." Dat is dus 4%! Lijkt weinig op het totaal, maar was 10 - 20 jaar geleden ondenkbaar! Dit betekent dat bij 4% van de concepties potentieel PGD toegepast kan worden.
boek: Bart Fauser and Paul Devroey (2011) Baby-Making: What the New Reproductive Treatments Mean for Families and Society.