EO censureert evolutie nog steeds, maar nu 'aan de voorkant'

Pagina uit de vpro gids van deze week.
EO verhaal begint bij kopje 'wijzigingen'

Volgens Janathan Maas in een artikel in de vpro gids van deze week [1] heeft de EO weer evolutie uit een documentaire geknipt. Deze keer uit de BBC documentaire Frozen Planet. Maas heeft het uit 'een gratis dagblad' gehaald. Even googlen leert mij dat het in de Spits [2] stond. De schrijver heeft EO eindredacteur Floor Koomen om commentaar gevraagd: "Wij vonden deze series mooi maar wilden een paar kleine wijzigingen doorvoeren". Koomen ontkent dat dit censuur is, maar zegt ook: "We gaan niet meer knippen". Zijn definite van censuur is:

"Bij censuur gebruikt een militante partij, vaak de overheid, zijn macht om een mening te verbieden. Daarvan is bij de EO geen sprake". 

Militante partij? Dus: als de EO stiekem alle verwijzingen naar 'evolutie' en 'miljoenen jaren' uit documentaires knipt, en bovendien suggereert dat het de originele documentaire is, die alleen vertaald is van het Engels in het Nederlands, en die uitzendt en te koop aanbiedt als dvd, dan is dat géén censuur, omdat de EO geen 'militante' partij is en geen overheid is? Wat is het nu: 'knippen', of 'inkorten', of 'selectief vertalen', of 'wijzigen', of gewoon 'censureren'? Wat is het nu? In 2009, 2 jaar na de censuur affaire, zond de EO de ongecensureerde versie van de BBC documentaire van David Attenburough uit [3]. Daarmee gaf de EO in feite toe dat ze censuur had gepleegd. En 3 jaar later zegt Floor Koomen dat de EO nooit censuur gepleegd heeft.

Het patroon is bekend: eerst in alle toonaarden ontkennen dat het om censuur gaat, en later zeggen dat ze het niet meer zullen doen! Wees eerlijk, en zeg het direct. Het lijkt op: "Edelachtbare, ik heb die fiets niet gestolen, en ik lag die dag ziek op bed, en bovendien is het een oude waardeloze roestbak en ik kan mijn geen nieuwe fiets veroorloven, want ze hebben op eens me uitkering stopgezet."

Heeft de EO nu iets geleerd van de hele affaire die evolutiebioloog Gerdien de Jong in 2007 onthulde? [4]. Koomen:

"Wij vinden onze oude werkwijze geen recht doen aan de makers en ook niet aan wat we Nederland willen vertellen. Ondanks dat een groot deel van de EO-achterban uit creationisten bestaat, weet een groeiend deel van onze doelgroep het geloof in de schepping prima te combineren met geloof in de evolutie. We willen met onze producten naar een neutraler terrein. We gaan niet meer knippen. We zullen ook strenger selecteren aan de voorkant: documentaires die heel specifiek de evolutietheorie verkondigen, kopen we niet aan. Dan hoeven we ook niet te knippen".

Alweer raakt de EO verstrikt in tegenstrijdigheden: EO-ers kunnen tegenwoordig héél goed overweg met evolutie en tegelijk géén documentaires aankopen met evolutie erin. Is dit consistent?

Nog een vreemde tegenstrijdigheid: "We vinden onze oude werkwijze geen recht doen aan de makers" en eerder in het interview zei Koomen: "Met de BBC hebben we keurige afspraken gemaakt, we waren vrij kleine wijzingen aan te treffen" [aan te brengen]. Wat is het nu? Als de EO zich aan de 'keurige' afspraken heeft gehouden, hoe kan het dan dat de oude werkwijze geen recht deed aan de makers? Het is het één of het ander.

Heeft de EO iets geleerd? Ik vrees niet veel. Is selecteren 'aan de voorkant' echt beter dan knippen 'aan de achterkant'? Is het eerlijker ten opzichte van je achterban? Welk deel van de achterban?

Om het publiek wijs te maken dat je geen censuur pleegt, etc., is het handig om een consistent verhaal te hebben. En het helpt ook als je weet wat er in het verleden is gebeurd. Anders raak je verstrikt in allerlei tegenstrijdige uitspraken. Het is moeilijk om zelf in een verhaal vol tegenstrijdigheden te geloven. En daardoor is het ook weer moeilijker om het publiek voor de gek te houden. 'Fooling yourself, the better to fool others' schreef Robert Trivers [5].

Bronnen

1. Janathan Maas 'Uitzending gewist', vpro gids #23. (9 jun t/m 15 juni 2012) Deel 1 van de 2-delige serie over censuur.
2. Reli-censuur bij Frozen Planet, Spits, 5 jan 2012
3. EO distantieert zich van evolutiecensuur 4 feb 2009
4. Gerdien de Jong EO: Vals getuigenis, 27 juli 2007 (dit is de onthulling van de censuur op evolutie.blog.com). Hier is nog een kort en zakelijk commentaar dat ik indertijd over het hoofd gezien heb: Christelijke censuur.
5. Robert Trivers (2011) 'Deceit and Self-Deception. Fooling Yourself the Better to fool Others'. 

Postscript 20 juni

De EO zendt de BBC serie History of Christianity van MacCulloch uit. (za 23 jun deel 1).
Dit is een testcase of de EO haar bewering nakomt dat ze niet censureert. Deel 6 gaat nl. over bijbelkritiek. Ben benieuwd of ze dat uitzenden.