De meeste medische experimenten met chimpansees waren overbodig

Als er jaarlijks duizenden proefdieren in biomedisch onderzoek worden gebruikt, dan is het logisch daaruit te concluderen dat die experimenten nodig en nuttig zullen zijn. Fout. Volgens een News artikel in het wetenschappelijk tijdschrift Nature 1 November klopt dat niet:

"... Institute of Medicine report, which declared most of the invasive chimp studies to be scientifically unnecessary" [1]

Dus: de meeste invasieve experimenten in Amerika die op chimpansees zijn uitgevoerd, waren overbodig! Hoe bestaat het! Het is onvoorstelbaar dat men zo lichtzinnig omgaat met onze naaste verwanten. Je had toch méér verwacht van wetenschappers die gefinancieerd worden door het Amerikaanse National Institutes of Health (NIH). Naar aanleding hiervan zei de NIH-directeur Francis Collins [2] dat de 110 chimpansees in bezit van het NIH niet meer voor medische experimenten gebruikt mogen worden. Een groter probleem is dat de Amerikaanse overheid nog 670 (!) chimpansees in bezit heeft die bedoeld waren om HIV/AIDS te onderzoeken. Maar chimpansees zijn helemaal geen geschikte diersoort voor dat doel! (wat doe je nu met die chimpansees?).

In hetzelfde nummer van Nature stond een ander artikel [3] waarin gewaarschuwd wordt dat het beperkte aantal model organismes (muis, worm, fruitvlieg) een ernstige belemmering vormen voor wetenschappelijke vooruitgang. Het is toch wel even schrikken als je leest:

"Disparities between mice and humans may help to explain why the millions of dollars spent on basic research have yielded frustratingly few clinical advances." [3]

Bijvoorbeeld: gunstige resultaten met bepaalde methodes om de symptomen van multiple sclerosis in inteelt-lijnen van lab muizen te bestrijden bleken bij de mens helemaal niet te werken of zelfs schadelijk te zijn. De inteeltmuizen bleken helemaal niet geschikt om effecten bij de mens te voorspellen vanwege de genetische en immunologische diversiteit van de mens. Iets wat men van te voren had kunnen weten, volgens de auteur van het artikel [4]. Hoe is het mogelijk? Weer proefdieren voor niets opgeofferd. Het geeft bepaald niet het vertrouwen dat de duizenden dieren die jaarlijks worden gebruikt in biomedisch onderzoek ook nuttig gebruikt worden. Er worden nog meer voorbeelden genoemd waarbij proefdieren onkritisch gebruikt worden om bijvoorbeeld de gevolgen van de ziekte van Parkinson te bestrijden [5].

Ook dingen waarvan je als leek denkt dat het toch voor de hand liggende zaken zijn, zoals hoe je een muis vastpakt, heeft invloed op de proefresultaten. Je zou toch zeggen dat een onderzoeker met enige feeling voor zijn dieren dat toch begrijpt. En wat dacht je hier van: dat muizen die het enzym neuronal nitric oxide synthase missen, agressief gedrag vertonen werd niet opgemerkt. De reden? De muizen werden individueel in kooitjes gehuisvest! Pas toen ze in groepen werden gehuisvest zag men het agressief gedrag. Hoe onnadenkend gaan onderzoekers met dieren om en hoe weinig feeling hebben ze met het natuurlijk sociaal gedrag van dieren. In al deze gevallen mislukt de vertaalslag van dieronderzoek naar de mens.

De auteur [3] wil proefdiergebruik niet afschaffen, maar pleit er voor om beter na te denken of het proefdier wel geschikt is om conclusies te trekken over het nut voor de mens. Wat mij zeer verontrust is dat zo'n pleidooi om zorgvuldig met je proefdieren om te gaan überhaupt nodig is binnen de wetenschappelijke wereld. In het verleden moeten er dus ontzettend veel proefdieren nodeloos opgeofferd zijn in naam van de wetenschap. Beweringen in de trant van 'er worden miljoenen proefdieren gebruikt, dus dat moet wel nuttig zijn!' blijken helaas niet te kloppen.

Het hangt kennelijk in de lucht. In de Volkskrant van zaterdag 27 okt in het artikel 'De orgaanchip als loep op het leven':

"medicijnen kunnen worden getest op orgaan chip waardoor die minder vaak op proefdieren hoeven worden losgelaten."

"Er is in de farmaceutische wereld een enorm gat tussen dierproeven en proeven waarbij menselijke cellen simpelweg op een petrischaaltje worden bestudeerd. Allereerst is de muis geen mens. Medicijnen die bij muizen prima werken, kunnen bij een mens opeens een giftige uitwerking hebben of bijvoorbeeld tot hartritmestoornissen leiden."

"het testen van nieuwe medicijnen gebeurt op dieren, maar die zijn niet representatief voor een mens." (Paul Vulto, Leiden/Amsterdam Centre for Drug research)

Ook hier zijn de uitspraken niet afkomstig van buitenstaanders maar van insiders. Tijd om eens grondig na te gaan denken over de ethiek van proefdiergebruik.

Bronnen:

1. Meredith Wadman: NIH faces chimp housing quandary, Nature News, 31 October 2012 : "Scrutiny of the NIH’s chimp research enterprise has been intensifying since the release last December of an Institute of Medicine report, which declared most of the invasive chimp studies to be scientifically unnecessary." Hier is het IOM rapport te vinden:

   Chimpanzees in Biomedical and Behavioral Research: Assessing the Necessity

   Wikipedia heeft een pagina Great ape research ban.
2. Dat is inderdaad dezelfde Francis Collins van The language of God (2006)
3. Jessica Bolker 'Model organisms: There's more to life than rats and flies', Nature Comment, published online 31 October 2012.
4. "For example, an experimental treatment for multiple sclerosis that, in inbred mice, improved symptoms of induced disease produced unpredicted — and sometimes adverse — responses in human patients. The inbred mouse model failed to represent the genetic and immunological diversity of human cells, a shortcoming that was obvious in retrospect." uit [3].
5. "A similar narrowing has occurred in biomedical research. In the case of Parkinson's disease, potential treatments are often assessed by measuring motor function in a lesioned rat. But the rat model does not clearly represent other significant symptoms of Parkinson's that occur in human patients, such as cognitive decline." uit [3].

Aanvulling 7 nov:

Wat is de omvang van proefdiergebruik? 
Daar kom je normaal niet zo makkelijk achter, maar door de orkaan in New York op 29 okt, kwamen er wat cijfers boven water zoals Nature News 06 November 2012 schrijft: 

Researchers battle storm’s wrath
New York University lost crucial mouse colonies, but students and staff helped to save equipment and patients.

• Staff at underground mouse facilities would be working through the night to monitor tens of thousands of mice used in research projects from cancer to neurobiology.
• its basement, housing about 10,000 mice and rats, is almost 10 metres below water level. The flood waters had surged into that building so forcefully that animal-care workers had to evacuate. The mutant and transgenic mice housed in quarantine there were left to their fates.
• A leak also spilled diesel inside the animal facility, and all the mice there drowned or died from inhaling diesel fumes. Neurobiologist Gordon Fishell lost about 2,500 mice representing 40 genetic variants, which he had developed for studies of forebrain development over more than a decade.
• At the Texas Medical Center in Houston in 2001, Tropical Storm Allison destroyed millions of dollars of equipment and killed thousands of lab animals ranging from mice to monkeys.

Aanvulling 9 nov:

In de Science 9 Nov: het is gelukt om een 'long-op-een-chip' te maken die gebruikt kan worden om nieuwe geneesmiddelen te testen voor longziektes bij de mens. Dit zal in de toekomst proefdiergebruik overbodig maken of tenminste reduceren. Het rendement van de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen met behulp van proefdieren is laag: maar 10% van de middelen die positief zijn in proefdieren werken in de mens en komen op de markt.
Robert F. Service (2012) Lung-on-a-Chip Breathes New Life Into Drug Discovery. Science 9 Nov 2012

Aanvulling 10 nov:

"Geef medicijnen alleen aan de mensen bij wie ze echt zullen werken. De meeste medicijnen die nu op de markt zijn, werken maar bij een minderheid van de patiënten. .... oncologen zijn al blij als tijdens een klinische trial 10 procent van de mensen op de stof reageert." Rob Ruijtenbeek, hoofd onderzoek en ontwikkeling bij PamGene, geciteerd in BioNieuws 27 okt 2012.
Het bedrijf PamGene heeft een microarray ontwikkeld, die cellen uit de tumor van de patient analyseert. Vervolgens kunnen ze een hele batterij kinaseremmers loslaten op de microarray om vast te stellen welke kinaseremmers succesvol zijn in het microarray. Daardoor kunnen ze van te voren voorspellen, dus zonder medicijnen op de patient zelf uit te proberen, welke kinaseremmer succes zal hebben in de patient. Omdat de tumor unieke genetische eigenschappen heeft, kan dit probleem nooit met proefdieren opgelost worden!