Cosmos (1) A Spacetime Odyssey. Neil deGrasse Tyson

Op 16, 23 en 30 maart 2014 zond National Geographic de eerste drie delen van de 13-delige serie Cosmos: A Spacetime Odyssey uit, gepresenteerd door de astronoom Neil deGrasse Tyson. Het is een remake van de gelijknamige serie van Carl Sagan die in 1980 uitgezonden werd.

President Obama werd bereid gevonden de serie aan te bevelen aan het Amerikaans publiek:

President Obama beveelt Cosmos aan!

President Obama legt de link met de Amerikaanse ontdekkingsgeest die mensen op de maan heeft gezet en hoopt dat er een nieuwe generatie van avonturiers en onderzoekers geinspireerd wordt door de nieuwe serie. Daarom vindt Obama de serie belangrijk voor Amerika. Als je de inhoud van de serie kent, is dit meer dan een vriendelijk woord, het is een krachtig politiek statement [1]. 

Astrofysicus Neil deGrasse Tyson is de presentator

Presentator van de serie astrofysicus Neil deGrasse Tyson werd persoonlijk door Carl Sagan aangemoedigd om astronoom te worden. Hij is bij uitstek de juiste persoon om het werk van Sagan voort te zetten.
In deel 1 legt hij uit hoe ons 'cosmisch adres' eruit ziet:
1. Aarde
2. Zonnestelsel (Solar System) inclusief Oortwolk (Oortcloud)
3. Melkweg (Milky Way Galaxy)
4. Lokale Groep (Local group)
5. Virgo Supercluster
6. Observable universe: alles wat we op aarde kunnen waarnemen.
Daarbuiten wordt geextrapoleerd naar het multiversum: alles wat verder ligt dan wat we kunnen waarnemen vanaf de aarde.

Als je bedenkt dat in 1599 iedereen wist dat de hemel bestond uit sterren die om de aarde draaien, dan is het wonderbaarlijk hoe sterk onze kennis over het heelal is gegroeid, te beginnen met de uitvinding van de telescoop. Toen was de aarde het middelpunt van het heelal, het heelal was alles wat je met het blote oog kon zien, nu is de aarde een klein, onbeduidend stofje in het onmetelijke heelal. In het jaar 1600 was er maar één man die visionaire vergezichten had over een oneindig heelal: de monnik Giordano Bruno.
Maarten Luther vond het idee van Copernicus dat de aarde niet het centrum van het universum was een belediging voor de Bijbel. 
Bruno was een monnik in Napels, maar een rebel, hij las boeken die de kerk had verboden (Lucretius: 'De Rerum Natura'). Hij zag dat de zon ook maar een ster was en dat het universum oneindig was. Bruno zag God als oneindig, hoe zou God een begrensd universum kunnen scheppen? Dit gedeelte over Bruno wordt uitgebeeld dmv een animatiefilm als een stripheld (dit valt enigszins uit de toon in een serieuze populair-wetenschappelijke documentaire, alsof Bruno een sprookjesfiguur was). 

Bruno werd zowel door de Rooms Katholieke kerk, als de Calvinisten en Lutheranen verbannen vanwege zijn ketterse leer. De Inquisitie ('thougth police') in Italië veroordeelde Bruno tot 8 jaar gevangenis. Ze vreesden voor de autoriteit van de Bijbel en de kerk (zijzelf dus). Bruno werd feestelijk in het openbaar verbrand. 
Tien jaar na Bruno's marteldood keek Galileo door een telescoop en zag dat Bruno gelijk had. Maar Bruno was geen wetenschapper. Z'n visie op de kosmos was een gok. Hij had geen bewijsmateriaal, geen observaties.

Om de tijdsdimensie van het heelal op een begrijpelijke manier voor te stellen perst Neil deGrasse Tyson de totale leeftijd van het universum samen tot één enkel kalenderjaar [3]. 1 januari is het begin van het universum, 31 dec is vandaag. 1 dag is 40 miljoen jaar. Dan zien we het volgende gebeuren:

De cosmische kalender: 13,8 miljard jaar = 1 jaar

 

10 jan   = de eerste sterren ontstaan
31 aug  = onze zon ontstaat
21 sept = leven ontstond op aarde (3,5 miljard jaar geleden) [2]
28 dec  = eerste bloemen ontstonden
31 dec  = de mens verschijnt
31 dec 23 u 59 min 46 sec: cultuur ontstaat (schrift) de laatste 14 seconden.
Mozes:          7 seconden geleden geboren
Boeddha:      6 sec
Jezus:           5 sec
Mohammed: 3 sec
In de laatste seconde ontstond wetenschap (astronomie).

De wetenschappelijke methode is zo krachtig dat het ons binnen 4 eeuwen gebracht heeft van de eerste blik van Galileo door een telescoop naar onze voetafdruk op de maan. Die wetenschap heeft ons onze plaats in ruimte en tijd onthuld. Een geheel nieuw wereldbeeld ontstond, waarvan Bruno in zijn visionaire droom al een glimp opving.


Noten

1. Deze aanbeveling van Obama betekent m.i. een politiek statement vóór het belang van vrije wetenschapsuitoefening niet gehinderd door de 'gedachtenpolitie' van de kerk en The Republican War on Science. Je kunt dit interpreteren als steun voor de opvatting van het wetenschappelijk wereldbeeld van Neil deGrasse Tyson waar geen plaats is voor creationisme en intelligent design. Niet gering voor de president van een christelijk land. Ook legt T de nadruk van de rol van het toeval: als die komeet de aarde niet getroffen had, waren de dinosauriers misschien niet uitgestorven en als de dinosauriers niet uitgestorven waren, waren wij er misschien niet geweest. Ook daar zullen gelovigen niet blij mee zijn. Dat maakt Obama's aanbeveling des te belangrijker.
2. Neil deGrasse Tyson: 'Het ontstaan van het leven is het grootste onopgeloste raadsel van de wetenschap'. ("The Origins of Life is one of the greatest unsolved mysteries of science" !). Leven zou zelfs afkomstig kunnen zijn uit een ander deel van het melkwegstelsel (!) volgens T. Dit verbaast me enigzins. Wetenschappers zijn al veel over het ontstaan van het leven te weten gekomen. Maar kennelijk is dit niet doorgedrongen in de wereld van de astrofysica (denk ook aan astronoom Fred Hoyle: life came from space!).
3. later vond ik een wikipagina over de cosmic calendar. [31 mei 2014]

Bronnen

Dit is het wikipedia artikel over de nieuwe 2014 serie: Cosmos: A Spacetime Odyssey. Volgens het wiki artikel bestaat de serie uit 13 delen! (net als de originele serie). Ik had in eerste instantie de indruk dat het maar 3 waren! Mogelijk/waarschijnlijk  heb ik deel 4 al gemist. Maar er zijn vele herhalingen.

Dit is het wikipedia artikel over de originele 13-delige serie van Carl Sagan uit 1980: Cosmos: A Personal Voyage.
De tekst van de oorspronkelijke serie werd geschreven door Carl Sagan, Ann Druyan (zijn vrouw) en astrofysicus Steven Soter (studeerde bij Sagan). De laatste twee hebben de tekst voor de nieuwe serie bewerkt.

De info op National Geographic over Cosmos is bijzonder verwarrend: welke delen worden wanneer uitgezonden? Er is geen compleet overzicht. Kennelijk is 'Series 0' de eerste drie delen en 'Series 1' de delen 4,5,6? maar de volgorde komt niet overeen met wat er in wikipedia staat, en de tijden van NG komen niet overeen met wat er in mijn tvgids staat.
NB: volgens mijn tvgids worden a.s. zondag 20 april van 12.00 – 17:00 uur de eerste 5 afleveringen herhaald! en vermoedelijk om 22 u deel 6.

Uitzendschema zondagen (extrapolatie): 2014

16 maart deel 1. dit blog
23 maart deel 2. blog
30 maart deel 3. blog
 6 april    deel 4. blog
13 april   deel 5. blog
20 april   deel 6. blog
27 april   deel 7. blog
 4  mei     deel 8. blog
11 mei     deel 9. blog (1), blog (2)
18 mei     deel 10.
25 mei     deel 11.
 1 juni      deel 12
 8 juni      deel 13

herhalingen: in de loop van de week er na. De uitzending duurt 1 uur inclusief drie reclameblokken van 5 min. Er verschijnen geen titels van de afleveringen in beeld.

Neil deGrasse Tyson on Cosmos and Integrating Science into Pop Culture Scientific American, Mar 7, 2014

Dit is een goede review/kritiek van Cosmos: Why Did Cosmos Focus on Giordano Bruno? Posted on March 18, 2014

En deze van P Z Myers: Missing the point of Giordano Bruno

Neil deGrasse Tyson Blasts Creationism In New 'Cosmos' Episode (Video), The Huffington Post.