Cosmos (9) De rusteloze aarde heeft het lot van het leven op aarde bepaald (deel 2)

De titel 'Rusteloze aarde' is een titel die ik zelf gegeven heb aan deel 9 van de serie Cosmos (er verschijnen geen titels in beeld in de documentaire). Uit het resterende gedeelte van deel 9 blijkt dat het een goed gekozen titel is. Hierbij het vervolg.

Dat zonlicht hier niet kan komen,
wil niet zeggen dat er geen licht is.

De Mid-Atlantic Ridge is de langste bergketen op aarde en is een harde aanwijzing van continental drift. Beneden 1000 meter in de oceaan is er geen zonlicht. Dat zou in principe leven onmogelijk maken. De hoogste bergen van de MA-Ridge steken 4 km boven oceaanbodem uit. En de Mariana trog is 10 km diep. De druk is daar enorm hoog, toch is er leven. Er wordt door dieren licht geproduceerd d.m.v. bioluminescentie [1] (zie foto). Ondanks het feit dat op grote diepte geen zonlicht is, en dus geen fotosynthese, is er toch veel leven, zelfs dieren [2]. De energiebron: chemosynthese (chemische energie). Dat proces vervangt hier fotosynthese als basis voor de voedselketen. Chemosynthese op basis van waterstofsulfide: schaaldieren eten bacterien, en die worden op hun beurt weer door grotere dieren gegeten.

Nog een voorbeeld van de rusteloze aarde: Hawai is door een vulkaan uitbarsting op de zeebodem ontstaan.

Nog een voorbeeld: het binnenste van de aarde is niet soliede en bewegingsloos.
Dat is een illusie omdat we zo kort leven. Het is een vloeibare hete massa. Wij leven op een afgekoelde, uiterst dunne, relatief stevige korst aan de oppervlakte.
De energie voor die beweging in de kern van de aarde is warmte overgebleven van de vorming van de aarde en radioactief verval.
Door die bewegelijke kern ontstaan er zo nu en dan aardschokken en aardverschuivingen. Die vinden niet plaats omdat iemand zich misdragen heeft en gestraft wordt, maar door willekeurige krachten van de aarde [3].

één van onze voorouders gedurende het Trias
(geen naam)

We zijn aangekomen in het TRIAS, 200 milj jaar geleden. Op het einde van het Trias is er weer een massa uitsterven (maar niet zo groot als vorige). Oorzaak (?): meteoriet inslag (Tyson noemt geen naam). Weinig dieren van meer dan 50 kg overleefden de meteoriet inslag van het late Krijt. (Tyson is niet duidelijk in benamingen van perioden, een plaatje van een tijdlijn zou geholpen hebben). Vermoedelijk bedoelt hij Cretaceous–Paleogene extinction event. Het gevolg:
maandenlang stoflaag in atomosfeer; de dinoasuariers stierven uit. Kansen voor andere, kleinere diersoorten: 'The Planet of the mammals'.

Weer een voorbeeld van de rusteloze aarde: 5,5 miljoen jaar geleden ontstaat de Middellandse Zee. Een gigantisch grote droge zoutwoestijn veranderde binnen een jaar in een zee. (niet de zondvloed: deze is niet waargenomen door mensen!). En tegelijkertijd aan de andere kant van de wereld: Noord- en Zuid Amerika dreven naar elkaar toe (landengte van Panama). Gevolg: andere zeestromen, en die beinvloeden weer het klimaat.
India was nog een eiland.
 
Verder: verdroging en afkoeling in Afrika, oerwouden maakten plaats voor graslanden. Toen leefden de voorouders van de mens nog in bomen, maar moesten zich aanpassen aan het leven op de savanne. Ze moesten op de grond leven temidden van roofieren. Ze liepen, of renden, op hun twee achterpoten (benen). Wij hebben ons bestaan misschien wel te danken aan geologische verschijnselen die klimaat en zeespiegel wijzigden.

Behalve de omstandigheden van de planeet Aarde zelf, hebben ook de andere planeten van ons zonnestelsel ons beinvloed. Venus en Jupiter deden de aardas hellen, en werd de baan van de aarde om de zon iets veranderd. Dit veroorzaakte periodieke ijstijden, of juist warmere Noordpoolzomers. Groeiend landijs betekent lagere zeespiegels en droogvallende kustgebieden. 10.000 jaar geleden kwamen de ijstijden en zeespiegelfluctuaties tot stilstand. De eerste civilisaties ontstonden in rivierdelta aan zee. Landbouw. Beschaving. En dat allemaal door geologische en planetaire krachten.

We kunnen nog 50.000 jaar verder met dit interglaciale tijdperk ... als we niet te veel CO2 dumpen door fossiele brandstoffen in hoog tempo te verbranden. Het
tempo ligt hoger dan klimaatveranderingen die vroeger tot massa uitstervingen leiden.

Tyson vergelijkt het leven op aarde met een estafette wedstrijd. Iedere generatie geeft het stokje door aan de volgende. Tot nu toe zijn alle hindernissen overwonnen! Het huidige leven heeft een zeer instabiele aarde overleeft: overstromingen, droogtes, hittes, ijstijden, vulkaanuitbastingen, zeespiegelstijgingen, continental drift, asteroïden, giftige gassen, smog, etc. 

Tyson: "De dinosauriërs zagen die asteroïde
niet aankomen. Wat is ons excuus?"

Ieder van ons maakt tijdens zijn leven zo'n 27.000 aardasomwentelingen mee en zo'n 75 baantjes rond de lokale ster [4], staande op een dunne aardkorst en ademend in een relatief dunne en kwetsbare atmosfeer. Alle dynamiek van de aarde is onverschillig ten aanzien van het leven. De rusteloze aarde heeft het lot van al het leven op aarde bepaald.

Dat we iets begrijpen van onze komaf is een grote prestatie van de mens. Waarom we hier zijn, begrijpen we pas goed als we naar het totaalplaatje kijken.

Postscript 29 mei 2014

In de Nature van donderdag 29 mei staat een interview met Neil deGrasse Tyson. Het blijkt dat de serie Cosmos in 181 landen en 45 talen uitgezonden wordt! Tyson was verrast door de grote belangstelling van journalisten en de blogosfeer. Op de vraag wat mensen er mee naar huis zouden kunnen nemen antwoord Tyson dat hij blij zou zijn als mensen door de serie anders naar de wereld om hen heen zouden kijken, en zouden begrijpen dat de wereld gekend kan worden door wetenschappelijke methodes en dat die methodes de beschaving hebben voortgebracht die we nu als vanzelfsprekend aannemen. Tyson vertelt hoe hij als 17-jarige Carl Sagan ontmoette en door hem aangemoedigd werd astronoom te worden. 

Noten
(De blogtekst is een zo goed mogelijke weergave van Cosmos, de noten zijn van mij)

1. Maar dat is geen gratis licht van de zon! Bioluminescentie kost energie!
2. Volgens mij GEEN zoogdieren!
3. Vroeger waren aardbevingen, etc. een straf van God, nu vinden de meeste moderne gelovigen dat niet meer. Maar wél dat God alle gruwelijkheden op aarde van de afgelopen duizenden en miljoenen jaren heeft laten passeren. Hopelijk helpt de serie Cosmos gelovigen een handje hun wereldbeeld te updaten: Download now the latest update of your worldview.
4. De getallen zijn van mij, het idee is van Tyson.

Vorige blogs over Cosmos:

1. 14 april 2014 Cosmos: A Spacetime Odyssey (1) Neil deGrasse Tyson
2. 22 april 2014 Cosmos: A Spacetime Odyssey (2) Evolutie
3. 29 april 2014 Cosmos (3): Newton en Halley. De opkomst van de natuurwetenschap
4. 30 april 2014 Cosmos (4) De ontdekking van het licht (Mozi, Ibn al-Haytham, Herschel, Fraunhofer)
5. 1 mei 2014 Cosmos (5) een telescoop is een tijdmachine (Michell, Herschel, Faraday, Maxwell, Einstein)
6. 2 mei 2014 Cosmos (6) The planet of the tardigrades
7. 20 mei 2014 Cosmos (7) Clair Patterson's zoektocht naar de leeftijd van de aarde en lood in ons milieu
8. 21 mei 2014 Cosmos (8) het classificeren van de sterren: Annie Jump Cannon, Henrietta Swan Leavitt, Cecilia Payne
9. 26 Mei 2014 Cosmos (9) de rusteloze aarde en massa uitstervingen

(de data zijn blog datums; afleveringstitels zijn van mij)