26 November 2018

Andries en de wetenschappers (1). Nobelprijs winnaar William D. Philips: het probleem van het kwaad is opgelost

William Daniel Phillip
In de eerste aflevering van het nieuwe EO programma 'Andries en de wetenschappers' van zondag 18 november 2018 werd natuurkundige en Nobelprijswinnaar William Daniel Phillips (70) geïnterviewed door de senior EO presentator Andries Knevel. Knevel wil met de serie aantonen dat topwetenschappers, dus bepaald geen 2e-rangs wetenschappers, in God kunnen geloven.


William Phillips is zo'n topwetenschapper (hoger dan de Nobelprijs kun je niet komen) die in God gelooft. De laatste en onvermijdelijke vraag van Knevel was: Hoe kun je in de goedheid van God geloven wanneer er zoveel lijden in de wereld is? Zijn antwoord is de reden waarom ik dit blog schrijf.

Zijn antwoord is kort en krachtig zonder voorbehoud:  

the problem of suffering is solved, theologically.

Dit probleem wordt ook wel genoemd: the problem of evil. Het is het kwaad dat ontstaat door menselijke handelen (moral evil). We krijgen geen verdere toelichting. Het probleem wat over bleef volgens Phillips was het kwaad dat ingebouwd zit in de schepping (natural evil), zoals vernietigende orkanen, overstromingen, vulkaanuitbarstingen, dodelijke ziektes. Dat probleem is niet opgelost. [4],[7]

The problem of suffering is solved.

Wat is de 'oplossing'? God gaf de mens een vrije wil (Free Will). Daardoor kunnen we behalve goede, ook slechte keuzes maken. Zonder vrije wil zouden wij robots zijn. En dat was het hele anwoord. Meer had hij daar niet over te zeggen. En Andries Knevel stelde geen kritische vragen.

Wat kan hier nu 'fout' aan zijn?
Combineer het feit dat de mens een vrije wil gekregen heeft met bijvoorbeeld: "De mens is onbekwaam tot enig goed en geneigd tot alle kwaad" en je hebt een perfect scenario voor een hel op aarde. Een Darwiniaanse wereld (ironisch omdat in evangelische kringen Darwin niet echt populair is!) met een strijd om het bestaan waar de sterksten overwinnen. Het probleem is opgelost? [6]


Kosten en baten van de vrije wil

Laten we de kosten en baten van de vrije wil eens op een rijtje zetten. Laten we 'vrije wil' definiëren als de mogelijkheid keuzes te maken uit verschillende handelingen zonder gedwongen, gestuurd of beperkt te worden door externe omstandigheden (Free Will). We zullen het bestaan van de Tien Geboden,etc. niet als belemmering opvatten.

baten:

  • zonder vrije wil ben je een robot. Of een dier? of een slaaf? of een gevangene? een zombie?
  • zonder vrije wil is het leven niet waard geleefd te worden. Zonder vrije wil ben je niet echt mens.
  • zonder vrije wil bestaat er geen persoonlijke schuld en verantwoordelijkheid voor je daden, en zonder vrije wil kun je niet gestraft worden
  • in het theïstisch wereldbeeld is het kunnen kiezen tussen goed en kwaad een essentiële menselijke eigenschap

kosten:

  • De implicatie van de Free Will Defence is: God vond het belangrijk dat ook mensen als Hitler een vrije wil hebben en ongehinderd 6 miljoen Joden kan vermoorden. Hitler maakte gewoon een foute keuze. Hij is ook maar een mens. Leg dat eens uit aan Anne Frank. Dit soort fouten zijn onherstelbaar, niet 'op te lossen'  met gevangenisstraf of de hel.
  • Een inherent probleem van de vrije wil van de mens is dat de consequenties van verkeerde keuzes van de één interfereren met de vrije wil van de ander. De moordenaar maakt definitief een einde aan de vrije wil van zijn slachtoffer. Een hardrijder die onherroepelijk een voetganger on-vrij-wil-lig levenslang tot de rolstoel veroordeeld. Een verkrachter maakt zijn slachtoffer on-vrij-wil-lig zwanger.

 

Conclusie

Een zeer vriendelijk uitziende 70-jarige, gelovige, Nobelprijswinnaar, die een zeer succesvolle carrière achter de rug heeft, en een comfortabel leven leidt, vindt het volkomen begrijpelijk dat er een onbeschrijflijke hoeveelheid ellende ontstaat doordat God de 'vrije wil aan mensen heeft gegeven'. God moet alle consequenties voorzien hebben? Dus, het moet goed zijn? [3]. Wie zou Gods oneindige wijsheid durven kritiseren? [5]
Voor het natuurlijk kwaad (dodelijk natuurgeweld, Act of God) heeft Phillips geen verklaring. Maar dat verhindert hem niet om in God te geloven. [4]
Maar waarom zou zo'n beschaafd persoon, die nog geen vlieg kwaad zou doen, dergelijke onkritische en wrede denkbeelden er op nahouden? Voor mij is er maar één antwoord: het onkritisch geloof in een Algoede en Alwetende God.



Voor degenen die wèl kritisch willen nadenken:


  • onbijbels: Aangezien de 'Free Will' een theologisch, niet-Bijbels leerstuk is: hoe weet Phillips of God ècht zo denkt? Hoe kun je überhaupt met zekerheid iets weten over God?
  • oplossing? Afgezien daarvan, is Free Will wel een èchte oplossing? Want je kunt nog steeds vragen: Why did God allow Free Will to cause so much evil and suffering? Weegt het feit dat we geen 'robots' zijn op tegen zoveel lijden? Als je die vraag kunt stellen is het probleem niet echt opgelost. Alleen maar verplaatst [2]. Bijvoorbeeld:
  • slachtoffers: Waar blijft de vrije wil van de slachtoffers? Is het een troost voor de slachtoffers dat mensen geen robots zijn? dat slachtoffers ook een vrije wil hebben? dat daders soms gestraft worden?
  • slachtoffers: Hadden kinderen, die door katholieke priesters in dienst van de Heilige Roomse Kerk werden mishandeld, een vrije wil? Wat snappen kinderen nu van concept vrije wil? Hoe leg je uit aan een misbruikt kind dat dit uiteindelijk komt door de vrije wil van de priester, die een foute keuze maakte? En dat die vrije wil een gift van God is aan de mensheid?
  • strijdigheden: Theoretisch kan vrije wil heel mooi zijn, maar zijn de praktische gevolgen van de Free Will niet strijdig met het concept dat God Liefde is? Met zijn barmhartigheid? Mededogen? Rechtvaardigheid? 
  • wilsonbekwaam: Als de vrije wil je tot mens maakt, hoe zit het dan met wilsonbekwame mensen zoals bejaarden en ernstig verstandelijk gehandicapten? Die hebben per definitie geen vrije wil. En toch heeft God hun bestaan niet verhinderd. Is hun vrije wil niet belangrijk? [1]
  • Wetenschappelijk, filosofisch en theologisch is het bestaan van de vrije wil controversieel [8]. Hebben we echt een vrije wil of is het een illusie? Dat probleem zul je éérst moeten oplossen. Nobelprijswinnaar Phillips moet op de hoogte zijn. Hoe kan hij dan zeggen dat het probleem is opgelost? 
  • Vrije wil is een abstract begrip: Sorry, Anne Frank, maar jij hebt ook een vrije wil van God gekregen, hoor! conclusie: de 'vrije wil' is een abstract begrip dat weinig met de realiteit te maken heeft. Als je niet regulerend optreedt, en ingrijpt om te waarborgen dat iedereen zijn vrije wil kan uitoefenen, ontstaat er een strijd om het bestaan waarin de brutaalsten, welgestelden, en sterksten winnen. Het 'vrije wil' concept is een concept van (over)winnaars, 'The American dream'. Het is niet vanuit het perspectief van de slachtoffers gedacht. Dat slachtoffers ook een vrije wil hebben is een gotspe. Het is 100% het tegenovergestelde van 'christelijke naastenliefde'.


Noten

  1. Andere lichamelijke beperkingen: wat betekent het om te zeggen dat personen met een dwarslaesie, spierdystrofie, Amyotrofe Laterale Sclerose (ALS) of Locked-in patiënten een vrije wil hebben? Zou het kunnen dat hier 'vrije wil' in plaats van een zegen juist een vloek is, omdat je heel veel dingen wilt die je niet kunt doen? Een intact lichaam is een voorwaarde voor het kunnen 'genieten'  van een vrije wil. [27 Nov 2018 ]
  2. Het grootste probleem is misschien wel die afweging dat de nadelen opwegen tegen de voordelen van de vrije wil. Ten eerste: dat er überhaupt een afwegiong bestaat wordt genegeerd. Ten tweede: het is een morele afweging. Is die afweging moreel aanvaardbaar? Uitgerekend christenen hebben een hoogstaande moraal als het gaat om abortus, embryo research, euthanasie, homohuwelijk, etc. maar een vrije wil mag een onbeperkte hoeveelheid schade aanbrengen. Daar wringt duidelijk iets. De morele rechtvaardiging van die afweging onbreekt. [27 Nov 2018 ]
  3. Dit zou een slimme debatingtruc kunnen zijn. Eerst de Free Wil defence uitvinden, en dan zeggen: God heeft de afweging gemaakt. En vervolgens niet thuis geven als het om de morele afweging gaat! [27 Nov 2018 ] Alternatieve interpretatie: God kan per definitie geen immorele beslissingen maken want Hij is moreel perfect. Per definitie. [ 28 nov 2018 ]
  4. Als het niet nodig is voor je geloof in God om een antwoord te hebben op dat probleem, waarom zou het wel nodig zijn om zoiets als een Free Will Defence te bedenken? Dat is dan ook overbodig voor je geloof! Dan kan je nog beter zeggen: ik weet niet waarom God zoveel leed toelaat. [ 28 Nov 2018 ]
  5. Er is nog iets bijzonders aan de hand: we hebben het hier niet over een theologische theorie, maar over de machtigste persoon in het heelal. Je gelooft dat die bestaat. Dan laat je het wel uit je hoofd om die te kritiseren. Ik ken geen gelovigen die God kritiseren (is godslastering). Dus: weg alle kritiek. Dus: onvermijdelijk onkritisch geloof. [ 28 Nov 2018 ]
  6. Opgelost: er is nog een ander aspect aan de uitspraak 'het probleem van het kwaad is opgelost': je hoeft er niet meer aan te denken, je hoeft je geen zorgen te maken. Het is immers opgelost. Ik weet niet of hij zo denkt. Misschien doet hij aan liefdadigheid. Maar dat lost het probleem van het kwaad in de wereld helaas niet op. Wiens probleem heeft hij nu eigenlijk opgelost? [ 29 nov 2018 ]
  7. Er is niet altijd een strikte scheiding tussen natuurlijk kwaad en morele kwaad. Bijvoorbeeld: Slangenbeten leiden volgens de WHO jaarlijks tot 100.000 sterfgevallen en 400.000 amputaties (een 'natuurlijk kwaad'). Farmaceut Sanofi Pasteur is gestopt met antiegif productie omdat er te weinig aan te verdienen viel. ('een moreel kwaad'). Verklaring: mensen (vaak kinderen), die door slangen gebeten worden zijn arm en wonen op het platteland en kunnen de medicijnen niet betalen. Rijke mensen wonen in de stad en daar zijn weinig slangen. Natuurlijk en moreel kwaad lopen door elkaar heen. bron [ 29 nov 2018 ]
  8. Nota bene: in de geschiedenis van de theologie is de vrije wil een onderwerp geweest van hevige strijd. De Gereformeerden verwierpen de vrije wil van de mens (bron). [29 dec 2018]

10 comments:

  1. gert,

    maak je borst maar nat:

    gisteravond was Cees Dekker bij Knevel,- je weet wel, de man die in Delft werkt aan kunstmatig leven. En hij gelooft dat Jezus daadwerkelijk uit de dood is verrezen.
    Fascinerend dat zoiets allemaal past in één hoofd...

    ReplyDelete
  2. Ondertussen heb ik het onderscheid natural evil / moral evil duidelijker en expliciet aangegeven in de inleiding van het blog. Het onderscheid was onduidelijk. En dat is slordig. Zoals in noot 7 uitgelegd is het onderscheid echter niet waterdicht en loopt het in de praktijk vaak door elkaar. [ 29 nov 18 ]

    ReplyDelete
  3. Gert,
    fascinerend hoe dingen die voor mensen zoals jij en ik volstrekt tegenstrijdig zijn, zoals die hele theodicee, dat kennelijk voor mensen als Dekker niet is.

    Ze hebben ook geen boodschap aan al die punten die je hier noemt.

    Overigens denk ik dat je de discussie over de vrije wil niet kunt beslechten door het kwaad in de wereld als een soort kosten/baten argument op te voeren!

    ReplyDelete
  4. Harry,
    1) ik heb (nog) niet geblogd over Dekker. Dit blog gaat uitsluitend over William D. Philips. Maar William D. Philips zingt waarschijnlijk dezelfde liedjes als Dekker. Maar dat weten we niet.

    2) Waarom denk je dat " dat je de discussie over de vrije wil niet kunt beslechten door het kwaad in de wereld als een soort kosten/baten argument op te voeren"
    Kleine correctie: ik probeer niet het kwaad als kosten/baten analyse op te voeren, maar wel/niet vrije wil. Wat verdedigers van de Free Will defence doen -volgens mij- is zich verplaatsen in The Mind of God en proberen af te leiden wat Hij vermoedelijk gedacht moet hebben; wat zijn overwegingen waren. Dus: de Alwetende moet zich gerealiseerd hebben dat een vrije wil geven aan schepselen een enorme groot risico heeft. Zo intelligent is Hij, moet je aannemen. Iemand met een moraal en principes denkt altijd na, voordat hij tot actie over gaat. Vandaar de kosten/baten analyse.
    Ik heb nog geen mening van een gelovige hierover gehoord.

    ReplyDelete
  5. gert,

    je zegt het zelf: iemand met moraal denkt na voordat hi tot actie over gaat. Ik denk dat moraliteit niet zoiets is als kosten/baten- wat niet betekent dat mensen niet na zouden denken voor ze iets doen, dat doen ze over van alles en nog wat! Maar iemand die zijn leven geeft, doet dat zonder een excel model oid... ;-)

    Ik ben niet zo goed thuis in de kerkgeschiedenis om te weten wat nou het eerst was: het idee van de vrije wil, en bijgevolg het probleem van het (morele) kwaad. Of omgekeerd: het probleem van het kwaad met als oplossing (lapmiddel, zoethouder, bliksemafleider) het idee van de vrije wil!

    Verder vind ik nog steeds de wet van Buss een briljante oplossing- vooral voor de eindeloze discussie.

    Maar hij werkt ook voor zeer alledaagse dingen zoals, pakweg, het bestellen van een biertje. Als de ober vraagt wat het zal zijn, zeg je hem toch niet dat dat dus al sinds de Big Bang vastligt, en dat je daarom wel zult zien wat de Oerknal vandaag voor brouwsel voor je in petto heeft?

    Naast 'for all practical purposes' kun je verder maar beter echt in de vrije wil geloven. Want als die uiteindelijk niet blijkt te bestaan, dan kon je kennelijk niet anders! ;-)

    En tot slot: wat wil je nou met deze discussie? Het is overduidelijk dat alles wat religieuzen over het kwaad in de wereld (en god etc) hebben gezegd, kul is. Dus de vraag lijkt me meer (cognitief)psychologisch: hoe kan het dat verder normaal dan wel bovengemiddeld intelligente mensen in die kul geloven?

    Ik heb daar wel wat ideeen over

    Maar misschien zie ik iets níet wat jij wel ziet?

    ReplyDelete
  6. Harry, vrije wil en morele kwaad zijn zelfstandige onafhankelijke begrippen. De verbinding tussen beide treedt op wanneer de vrije wil van mensen als rechtvaardiging wordt gebruikt waarom God zoveel kwaad toelaat: het moreel kwaad is een gevolg van vrije mensen die kunnen kiezen tussen goed en kwaad, waardoor ze elkaar onvermijdelijk kwaad aandoen. korte samenvatting vind je hier:
    http://www.philosophyofreligion.info/arguments-for-atheism/the-problem-of-evil/the-argument-from-moral-evil/the-free-will-defence/

    Ik denk dat het Free Will argument afhangt van een echt bestaande vrije wil, ik denk dat FW argument ook moet aantonen hoe een vrije wil mogelijk is ondanks verschillende vormen van determinisme.

    H: En tot slot: wat wil je nou met deze discussie?

    Ik wordt getriggerd als ik onzin voorbij zie komen. Dat moet ik gewoon rechtzetten. Maar om het dan als 'kul' te benoemen, dat werkt niet. Zeker op een blog. Dat zou zeer korte blogs opleveren, en niemand zou het willen lezen!

    H: hoe kan het dat verder normaal dan wel bovengemiddeld intelligente mensen in die kul geloven? Ik heb daar wel wat ideeen over.

    Ga je gang! Laat horen!

    ReplyDelete
    Replies
    1. Gert

      die verbinding, tussen die ' zelfstandige onafhankelijke begrippen" daar gata het hier toch om? Overigens bestaat die al expliciet sinds Thomas Aquinas (de eerste kerkvaders hadden niet zo'n probleem met het kwaad: uiteindelijk zou het goede toch overwinnen!)

      ik denk niet dat blogs over kul- vooral die van bovengemiddelde mensen- alles behalve kort zouden zijn: over dit soort (cognitie)psychologie zijn ook al boeken vol geschreven!

      ivm het onderwerp van jouw blog is een concrete vraag om te beginnen: waarom gelooft Dekker in die - letterlijke- kul, ofwel waarom kent hij zijn eigen ideologie(geschiedenis) zo slecht?

      Omdat hij het te druk heeft met al die wetenschap misschien? ;-)

      Delete
  7. Harry: zie blog over Larry Kwak:
    Compartmentalization: psychologisch mechanisme om cognitieve dissonantie te vermijden.
    Echt iets voor een zielkundige!

    ReplyDelete

Comments to posts >30 days old are being moderated.
Safari causes problems, please use Firefox or Chrome for adding comments.