Altruïstische buffel komt soortgenoot te hulp

Zeldzame opname van een buffel die een soortgenoot te hulp komt en een leeuw op zijn hoorns neemt en de lucht in gooit. Tot twee keer toe. Het gebeurt wel vaker dat buffels leeuwen aanvallen, er circuleren meerdere filmpjes op youtube, maar het blijft zeldzaam, en dit is een opname van goede kwaliteit (en meer dan 27 miljoen maal bekeken). Dit lijkt mij een geval van altruïsme van de aanvallende buffel: een soortgenoot (groepsgenoot) redden met gevaar voor eigen leven.

Let op: er circuleren vele kopieën van dit populaire filmpje, waaronder reclames die de titel en het beginbeeld van dit filmpje misbruiken!

Hier nog een filmpje van een giraffe die een leeuw doodtrapt. 

Een andere of aanvullende interpretatie van deze waarnemingen is dat de buffel en de giraffe gedreven werden door jarenlange opgekropte haat tegen leeuwen, en nu hun kans schoon zagen wraak te nemen. Er waren op dat moment geen andere leeuwen in de buurt. De leeuw werd kennelijk verrast en had het niet zien aankomen. Een jonge, onervaren leeuw? Ik heb me vaak afgevraagd bij beelden van leeuwen die een prooidier hadden gedood, waarom doen die buffels niets? Buffels beschikken over grote hoorns in tegenstelling tot bijvoorbeeld zebra's. Waarschijnlijk was dit de grootste en sterkste buffel van de groep? De omstandigheden? De kansen? Risico's?

Waarom is het filmpje zo populair? Zou het kunnen zijn dat we onbewust denken: eindelijk gerechtigheid! Wat een opluchting. Eindelijk krijgt een leeuw een flinke afstraffing! Te vaak hebben we op tv gezien dat leeuwen succesvol waren in het achtervolgen en doden van hun prooi. En nu krijgt een leeuw 'straf' voor het doden van al die buffels in al die jaren, nota bene door het prooidier zelf. Dat zal hem leren. Dat zal hij niet gauw vergeten. Of is dit een beetje al te antropomorfistisch gedacht? Zeker. Maar, het zijn mensen die het filmpje zo graag bekijken.


tekst vebeterd 29 dec

Van Rossum redux in Reformatorisch Dagblad. Gastbijdrage Gerdien de Jong

Het Reformatorisch Dagblad heeft ter gelegenheid van de eerste verjaardag van de promotie van Joris van Rossum aan de VU een interview met professor Ronald Meester. Ik mocht wat opmerkingen maken over dat proefschrift.

Het interview met Meester*): Prof. Meester: Evolutie vaak ideologie (Reformatorisch Dagblad 18 Dec 2013)

Volledige reactie Gerdien de Jong naar aanleiding van interview prof. Meester
(Reformatorisch Dagblad 18 Dec 2013)

Voor de liefhebber, maar nieuws  biedt het niet.

Gerdien de Jong.

Vorige blogs

• Debat tussen Cor Zonneveld en Joris van Rossum in Felix Merites 30 Mei 2013 (gastbijdrage Gerdien de Jong)
• Het verwerpen van natuurlijke selectie in seksuele soorten heeft absurde consequenties. Contra Joris van Rossum 28 Feb 2013
• Voor- en nadelen van sex 21 Feb 2013
• Van Rossums Rode Haring 20 Feb 2013 (gastbijdrage Arno Wouters)
• God, sex en evolutie  18 Feb 2013
• Creationisten juichen te vroeg over proefschrift Joris van Rossum 11 Feb 2013
• Joris van Rossum promoveert aan de VU op weerlegging van de Darwinistische verklaring van het ontstaan van sex 4 Feb 2013

*) Het meeste recente boek van Ronald Meester:

Ronald Meester (2014) Arrogant. waarom wetenschappers vaak minder weten dan ze denken, Ankh-Hermes B.V., Uitgeverij, 15 jan. 2014 - 256 pagina's

Postscript 25 juli 2015

The Evolution of Sex Determination
Leo W. Beukeboom & Nicolas Perrin
Oxford University Press
ISBN 9780199857148
Hardcover, 240 pagina’s, 69 euro

 

In een inteview met de Groninger evolutionair geneticus Leo Beukeboom in BioNieuws 30 aug 2014:

‘Waarom seks bestaat is inderdaad nog steeds een mysterie. Het is in ieder geval heel makkelijk om alle kosten van seks te benoemen, terwijl dat voor de baten veel lastiger is. Er zijn de kosten van de meiose zelf, omdat het aantal chromosomen dat wordt doorgegeven halveert. Het maken van bloemen of geslachtsorganen is ook kostbaar en dan zijn er natuurlijk de tweevoudige kosten van alle nutteloze mannetjes.’

Dit betekent volgens hem niet dat het oorspronkelijk ontstaan van seks onverklaarbaar is. ‘Seks is al heel vroeg in de evolutie ontstaan en de geslachtscellen zijn heel lang min of meer gelijkwaardig of isogaam geweest. Zo’n systeem is niet zo kostbaar en waarschijnlijk ontstaan om genetische reparatie mogelijk te maken. Het is lastiger te verklaren waarom niet meer soorten seks weer zijn kwijtgeraakt en waarom er zo vaak ongelijke geslachtscellen zijn ontstaan. Per definitie zijn grote geslachtscellen vrouwelijk en kleine mannelijk. Het bestaan van mannetjes en vrouwtjes is pas laat uitgevonden, miljoenen jaren later dan het hebben van seks. Slechts weinig mensen realiseren zich dat’, aldus Beukeboom.

Het Grote Verschil tussen mensen en slaven volgens filosoof Coen Simon

Coen Simon:
Het Grote Verschil
tussen mens en dier

Naar aanleiding van het recente debat of dieren (mensapen) mensenrechten moeten hebben, schrijft filosoof Coen Simon in zijn column "Filosoferen is makkelijker als je denkt":

"Op de opmerking van de interviewster dat het verschil tussen dieren en slaven toch is dat alleen de laatsten hun wil kunnen uiten ... Kinderen en dementen hebben ook rechten ... Dan is het toch niet zo gek aan chimpansees rechten te geven?"

met als slotconclusie:

"Dat kinderen ooit mede-wetgevers zullen zijn, dementen het ooit waren en de wilsbekwame slaven ervan werden uitgesloten, is natuurlijk het grote verschil met het dier.
Hoeveel rechten dieren ook krijgen, ze krijgen deze altijd van de mens." (Trouw 14 dec 2013)

Ik zie twee grote problemen met zijn slotconclusie.

Het eerste probleem: 

"Hoeveel rechten dieren ook krijgen, ze krijgen deze altijd van de mens": 
Zeker. Dat klopt. 

- het waren mensen die slaven rechten hebben gegeven
- het waren mensen die kinderen rechten hebben gegeven [1]
- het waren mensen die vrouwen rechten hebben gegeven
- het waren mensen die dieren rechten hebben gegeven
- het waren mensen die homo's rechten hebben gegeven [2]

Het is dus juist een overeenkomst tussen slaven, dieren, kinderen en vrouwen dat ze van rechten werden uitgesloten.
Het is dus juist een overeenkomst tussen slaven, dieren, kinderen en vrouwen dat ze rechten hebben gekregen.
Dat is dus helemaal geen verschil! Op basis van het feit dat bepaalde groepen rechten krijgen van mensen kun je geen wezenlijk verschil construeren tussen degenen die rechten geven en degenen rechten ontvangen. Als dat zo was zouden dit zinnige uitspraken moeten zijn:

Het Grote Verschil tussen mensen en slaven is dat slaven hun rechten altijd van mensen gekregen hebben.

Het Grote Verschil tussen mensen en kinderen is dat kinderen hun rechten altijd van mensen gekregen hebben.

Dat bewijst niet dat dementerende bejaarden, kinderen, vrouwen en dieren wezenlijk anders zijn dan mensen. Zij vallen daardoor niet in een totaal andere categorie. Integendeel. Ze worden daarmee opgenomen in dezelfde categorie.


Het tweede probleem:

"Dat kinderen ooit mede-wetgevers zullen zijn, dementen het ooit waren en de wilsbekwame slaven ervan werden uitgesloten, ..."
   
Een rake observatie. Maar: het gaat er toch niet om dat een individu in het verleden of in de toekomst zijn wil kan uiten, maar of hij dat op dit moment kan? Simon vergeet één groep: permanent geestelijk gehandicapten (bijvoorbeeld door een ernstige aangeboren of erfelijke medische conditie). Deze groep individuen kan nooit hun wil uitdrukken en rechten opeisen. Niet in het verleden, niet in de toekomst. Als hij consequent was zou Simon moeten zeggen dat er een Groot Verschil is met mensen.

Wat mij tenslotte opvalt is dat Coen Simon helemaal geen uitspraak doet over de centrale vraag van de discussie: moeten chimpansees mensenrechten krijgen? Het gaat Coen Simon kennelijk niet om een antwoord op deze vraag, maar om de vaststelling dat mensen wezenlijk verschillen van dieren. Maar wat wil hij eigenlijk met die vaststelling? Waarom is dat zo belangrijk voor hem dat die vaststelling zijn slotconclusie vormt? Waarom is het Grote Verschil relevant? Zou het hem echt niet interesseren of dieren rechten moeten hebben?


Noten

1. Mensen geven andere mensen rechten door wetgeving en internationale verdragen. Bijvoorbeeld: Verdrag inzake de rechten van het kind
2. 18 dec toegevoegd. Het gaat om het homohuwelijk en rechten van transseksuelen om het geslacht in het paspoort te wijzigen.

Vorig blog

17 juli 2013 Zeer gevaarlijke vergelijking mens-dier van Chris Rutenfrans in de Volkskrant 

Het ontstaan van het leven en de zin van het leven

In mijn vorige blog rapporteerde ik over het spannende onderzoek van Nobelprijswinnaar Jack Szostak. Hij was er voor het eerst in geslaagd een werkende primitieve cel 'te maken' met daarin RNA moleculen die zichzelf kunnen kopiëren. Dat laatste, RNA moleculen die zichzelf kopiëren binnen een cel, was nieuw. Op zich was het al eerder gelukt om RNA zichzelf te laten kopiëren zonder hulp van enzymen in een reageerbuis, en was het gelukt om uit vetzuren een cel te laten maken, maar de combinatie van die twee (RNA dat zichzelf kopieert binnen een cel) was nog niet gelukt. Nu dus wel.

Ik beschreef 'het voordeel' dat RNA had om in een cel te zitten, maar merkte dat Szostak niet vermeldde wat 'het voordeel' van een primitieve cel was om zelfkopierend RNA mee te dragen ('voordeel' in overdrachtelijke zin). Een paar dagen later ontdekte ik een publicatie van Szostak uit 2012 [1] waarin hij beschrijft dat RNA de aanmaak van componenten van de membraan kan katalyseren. Kijk! Dat is interessant! Szostak had ook over 'het probleem' nagedacht, maar had het niet in zijn Science publicatie beschreven.

Dus, wat is het resultaat? We hebben nu 'een systeem' met 2 hoofdcomponenten: 1) een simpel membraan en 2) een zichzelf kopiërend RNA molecuul. Plus uiteraard een aantal 'hulpstoffen' (magnesium, citraat, ...). Het mooie van dit systeem is dat de twee hoofdcomponenten elkaar positief beïnvloeden [2]. Een symbiose: beide partijen 'profiteren' van de samenwerking. Dus, als dit soort systemen ontstaan, dan is de kans kleiner dat ze het volgende moment weer uit elkaar vallen. Immers, ze bevorderen elkaars synthese. Ze houden elkaar in stand. Zo'n systeem is niet onverwoestbaar, maar is stabieler dan een systeem waarbij de componenten elkaar niet in standhouden en als los zand aan elkaar hangen. De gemiddelde levensduur van zo'n symbiotische combinatie zal groter zijn.

Nog anders gezegd: als er een onderdeel van een systeem is dat niet bijdraagt aan het voortbestaan van het geheel, dan kan het gemist worden. En als die component door toeval zou verdwijnen, zou het systeem gewoon blijven voortbestaan. Het is tenslotte een niet essentiële component. Zo blijven er hoofdzakelijk systemen over die alleen noodzakelijke componenten bevatten.

Dat is al een belangrijk inzicht, maar er komt nog iets bij. Beide hoofdcomponenten kunnen zichzelf kopiëren. Het RNA kopieert zichzelf, het produceert een replica van zichzelf en de primitieve cel kan door insnoering zichzelf opsplitsen in 2 delen. De cel heeft gedeeld. 

Szostak proto-cel die spontaan aan het delen is.
langgerekte vormen in de cel zijn RNA moleculen
(capture uit animatie) ©Exploring Life's Origin

Wat is het 'nut' hiervan? (nut: metaforisch gesproken). Dit: mocht één van de twee cellen (met inhoud) beschadigd raken en uitéénvallen, dan heb je de ander nog. Hetzelfde geldt voor RNA: mocht één RNA molecuul uiteenvallen dat heb je de kopie nog. Daarmee kan het proces zich herhalen. Daarmee is het niet 'einde verhaal'. Daarmee is het eerste leven niet onmiddellijk uitgestorven. Dit alles is conceptueel veel belangrijker dan technische details over Mg2+ en citraat.

Tibor Ganti:
The Principles of Life

Dit conceptueel inzicht had ik niet van mezelf. Ik had het gevonden bij Tibor Gánti: The Principles of Life, dat ik 10 jaar geleden gelezen heb en waarvan ik zeer onder de indruk was (en nog steeds ben). Gánti definieerde 'leven' als een 3 componenten systeem: 1) een chemische subsysteem dat voor energie zorgt (metabolisme), 2) een chemisch informatiedragend subsysteem (erfelijkheidsmolecuul) en 3) een chemische membraan subsysteem. Twee subsystemen zijn makkelijk te herkennen in het Szostak systeem: de membraan en RNA als informatiedrager. Gánti had al beschreven dat de subsystemen elkaar 'in leven moesten houden'. Dat is prachtig herkenbaar in de overwegingen die Szostak had bij het ontwerpen van zijn protocel. Ik weet niet of Szostak Gánti gelezen heeft, maar het kan haast niet anders. Of hij was slim genoeg om het onafhankelijk te bedenken.

Nu was ik indertijd tegen een probleempje aangelopen bij het Gánti model van het leven: de eerste informatiedrager en erfelijkheidsmolecuul kán niet DNA zijn geweest. Gánti wist dat, want hij had DNA niet gespecificeerd als informatiedrager. Dat kon hij ook moeilijk doen want zijn systeem was enzym-vrij, en voor de synthese van enzymen heb je DNA nodig. Het kan dan ook niet anders dan dat het vroegste informatiesysteem RNA geweest moet zijn. Een andere informatie drager kennen we niet. Inderdaad, Gánti bleek in latere edities van zijn boek een RNA-world in gedachten te hebben.

Ik heb de verbeterde versie van dit vervolg blog over Szostak (exclusief het stukje over Gánti) aangeboden aan Pandas Thumb (zeer bekend en gezaghebbend blog ter bestrijding van creationisme in de USA). Het is geaccepteerd en zal vandaag of morgen verschijnen. [inmiddels is het verschenen: hier ] Daar ben ik blij mee. Ik had me verbaasd over het feit dat de bloggers van Pandas Thumb het hele Szostak artikel over het hoofd hadden gezien. Dat wordt nu rechtgezet. Ben benieuwd naar de reacties.

Filosofisch naschrift:

Wat is de zin van het leven?

Een bioloog mag die vraag niet stellen. Maar een filosoof wel. Als we bij het begin beginnen: het begin van het leven is een simpele vetzuur-membraan met daarin relatief kort, zelf-replicerend RNA. Wat is de zin daarvan? zou een hypothetische toeschouwer in die tijd gevraagd kunnen hebben. Het zijn systemen die stabieler zijn dan andere en daardoor blijven bestaan. En nakomelingen achterlaten. Maar waarom zou 'je' dat willen? Die primitieve systemen willen helemaal niets. Het leven is begonnen met moleculen en cellen die helemaal niets konden willen. Het lijkt alsof ze willen voortbestaan en zich willen voortplanten. Wij zijn uiteindelijk het gevolg daarvan. Wij stellen de vraag naar de zin van het leven. Een onbeantwoordbare vraag, wat mij betreft. Ik vind de vraag naar waar we vandaan komen vele malen fascinerender. Voldoende fascinerend voor een heel mensenleven. Je moet er toch niet aan denken dat je een heel leven geleefd hebt zonder die vraag te stellen? Dat zou pas een zinloos leven zijn!

Bronnen

1. Jack W Szostak (2012) The eightfold path to non-enzymatic RNA replication, Journal of Systems Chemistry 2012, 3:2 (Open Access)    
2. Dit wordt ook wel Collectively Autocatalytic Systems genoemd (in which the members catalyze each other’s formation) bekend geworden door het theoretische werk van Stuart Kauffman.

Postscript

14 dec 2013
Een Engelse versie van dit blog is verschenen op Panda's Thumb,  onder de titel New Szostak protocell is closest approximation to origin of life and Darwinian evolution so far ( 13 Dec 2013)

Synthese van primitief leven in het lab: RNA + vetzuur + magnesium + citraat

Jack Szostak ©Science

Het is voor het eerst gelukt om RNA-replicatie aan de gang te krijgen binnen in een primitieve cel in het laboratorium. Dit is een belangrijke stap om leven te creëren in het laboratorium en op die manier inzicht te krijgen in het probleem van het ontstaan van het leven op aarde. De resultaten werden afgelopen vrijdag 29 november in Science gepubliceerd.

De meeste Origin of Life onderzoekers werken met de hypothese dat het huidige leven –dat op DNA en eiwit is gebaseerd– voorafgegaan moet zijn door een RNA wereld ('RNA World'). Dat is een hypothetische fase in de oorsprong van het leven waar DNA en eiwitten nog geen rol speelden. RNA functioneert daarbij als het 'erfelijkheidsmolecuul' in plaats van DNA en tegelijk als enzym in plaats van eiwitten. Het probleem om voldoende lange stabiele RNA moleculen te laten ontstaan en het RNA zichzelf te laten vermenigvuldigen (RNA replicatie) zonder de hulp van enzymen was al eerder opgelost [1]. Magnesium ionen ( Mg²⁺⁺ ) bleken daarbij cruciaal. Maar dat leverde ook een groot probleem op als je deze processen in een primitieve cel [2] wilde laten verlopen. Het magnesium brak de membraam af. Het leek er dus op dat je óf RNA replicatie kunt hebben buiten een cel, óf niet-replicerend RNA binnen een cel. Het één sloot het ander uit. Nu hebben ze dat dilemma opgelost met citraat [3]. Het citraat beschermde de membraan tegen afbraak door magnesium, maar het magnesium bleef in voldoende mate beschikbaar voor RNA-replicatie. Dus de formule voor een primitieve cel ziet er betrekkelijk simpel uit:

RNA + vetzuur + magnesium + citraat. 

Andere onderzoekers zijn het er over eens dat het een belangrijke stap is in de richting van het creeëren van synthetisch leven in het lab.

Wat mij verbaasde als chemisch leek is dat de onderzoekers honderden chemische stoffen moesten testen voordat ze op citraat kwamen (een zeer tijdrovende en frustrerende klus). Ik dacht dat die kennis wel aanwezig was. Maar als dit soort kennis niet aanwezig is, dan is het geen wonder dat men het Origin of Life probleem niet kan oplossen. De stagnatie lijkt dus veroorzaakt te worden door fundamenteel 'onoplosbare' chemische problemen. Maar in feite zijn de chemische eigenschappen van moleculen en combinaties daarvan gewoon niet volledig bekend. Maar dan is er reden tot optimisme. Want die kennis is te verwerven door trial-and-error onderzoek en stug volhouden.

Er zijn enige kanttekeningen te maken bij deze resultaten. Szostak zelf merkt op dat citraat niet spontaan gevormd zou kunnen worden op de primitieve aarde [4]. Hij zoekt verder naar een alternatief.

We hebben nu een primitieve cel met RNA die zich onder bepaalde omstandigheden zou kunnen delen met behoud van de RNA polymeren die er in zitten. Dan heb je in principe de basis voor Darwiniaanse evolutie [5]: als er verschil is in efficiëntie waarmee RNA zich repliceert en 'cellen' zich delen, dan zullen de efficiëntere cellen relatief in aantal toenemen ten opzichte van de minder efficiënte. Méér heb je niet nodig voor evolutie. Dan wordt het voor een (evolutie)bioloog ook interessant! Vragen als: wat 'doet' die cel nu eigenlijk voor nuttigs? of: is dit wel écht leven? zijn niet relevant voor de vraag of er evolutie plaats vindt. Als er variatie is in efficiëntie en als dat op de één of andere manier overgeërfd kan worden, staat de weg open voor Darwiniaanse evolutie.

Echter, de cruciale vraag lijkt mij deze: draagt RNA in de cel bij aan de efficiëntie van het hele gebeuren? Helpt RNA de celdeling? Helpt de celmembraan RNA replicatie? Pas dan heb je een winnend team van RNA-replicatie en celdeling. Misschien zullen cellen zonder RNA zich net zo goed of zelfs beter delen? Voor zover ik kan zien zijn het gewoon losse componenten. Het is mogelijk dat de membraan een gunstig effect heeft op RNA replicatie doordat het voor hogere concentraties van betrokken stoffen binnen de cel zorgt. Dan heb je een eenzijdig gunstig effect van één component op de andere. 
De volgorde van het RNA molecuul (sequence) heeft geen enkele betekenis. Immers, de RNA volgorde codeert nergens voor [zie: Postscript]. Als het RNA voor membraan bouwstenen zou coderen, zouden beide componenten gunstige effecten op elkaar kunnen hebben. Omdat het RNA nergens voor codeert, zal de nauwkeurigheid van RNA replicatie ook geen enkel positief of negatief effect hebben op het hele systeem. In het leven zoals we dat nu kennen speelt de volgorde van het DNA een cruciale, onmisbare rol in het succes van de cel. Maar, er zit geen informatie in het RNA die de primitieve cel zou kunnen helpen om te overleven en zich te vermenigvuldigen. Het RNA is niets meer en niets minder dan een kort molecuul met willekeurige volgorde die zichzelf repliceert. Zondermeer een prestatie, maar het helpt de cel niet. Ik weet niet of de chemicus Szostak zich van dit probleem bewust is [6].

Bronnen

• Katarzyna Adamala, Jack W. Szostak (2013) 'Nonenzymatic Template-Directed RNA Synthesis Inside Model Protocells', Science 29 Nov 2013
• Robert F. Service  (2013) 'The Life Force', Science News Focus 29 Nov 2013 (is een goed en leesbaar achtergrond artikel met een stukje geschiedenis van het Origin of Life onderzoek en interview met Nobelprijswinaar Szostak)
• Researchers Find Missing Component in Effort to Create Primitive, Synthetic Cells, Science Daily 29 Nov 2013 (Science Daily biedt dagelijks gratis wetenschappelijk nieuws met achtergronden. Altijd goed leesbaar.)

 

Noten

 

1. Enzymen kunnen alleen met behulp van DNA en ingewikkelde machinerie geproduceerd worden. RNA kan zijn eigen vorming katalyseren; RNA-replicatie = een kopie van je zelf maken.
2. Een primitieve cel met een membraam levert in eerste instantie evenveel problemen als oplossingen op: het moet een lekkende membraam zijn om bouwstoffen naar binnen te laten gaan. De oplossing is de moleculen bij elkaar te houden in een compartiment ('compartmentalized') door middel van een afscheiding, een membraan. Als je dat hebt opgelost moet je vervolgens het probleem oplossen hoe je zo'n primitieve cel kunt laten delen waarbij de inhoud gelijk verdeeld wordt over de dochtercellen.
3. citrate: een stofje dat in buffer oplossingen wordt gebruikt en een rol speelt in metabolisme.
4. En ik als chemisch leek zou daar aan toevoegen: er zitten 7 zuurstof atomen in citraat en er was niet veel zuurstof aanwezig op de primitieve aarde toen er nog geen zuurstof in grote hoeveelheden door fotosynthese geproduceerd werd. 
5. In het Science artikel komt het woord 'evolutie'  helemaal niet voor. Wel in het interview dat Science met Szostak had ('The Life Force'). In het Science artikel is Szostak veel voorzichtiger, maar in het interview wil hij wel degelijk het ontstaan van het leven verklaren. Volgens mij kan er evolutie ontstaan onder de RNA moleculen in deze zin: sequenties die het makkelijkst repliceren (als die er zijn) zullen in frequentie toenemen. (toegevoegd: 3 Dec 2013)
6. Wie ben ik dat ik een kritisch commentaar durf te geven op het werk van een Nobelprijswinnaar?! Ik denk dat we moeten kijken naar het doel van dit experiment: is het uitsluitend het maken van een werkende minimale synthetische cel of een bijdrage aan de oplossing van het probleem van het ontstaan van het leven? Het eeste is beperkter, het tweede is een grote claim. Bij synthetisch leven mag je alle chemische stoffen toevoegen die nodig zijn. Bij Origin-of-Life experimenten alleen stoffen die abiotisch kunnen ontstaan. In de titel staat 'model protocells'; dat klinkt als synthetisch leven. Maar direct al in de Abstract staat 'prebiotically plausible protocell' en in het artikel staat driemaal 'prebiotically plausible', dat suggereert dat hij wel degelijk een synthetische cel wil maken die ook op de prebiotische aarde had kunnen ontstaan. Dus de twee doelen lopen door elkaar heen. Wat er ontbreekt aan dit artikel is een expliciete beantwoording van de vraag: zijn alle ingredienten die gebruikt worden in dit experiment prebiotically plausible? (dus niet alleen citraat). Aangezien hij een RNA primer en geactiveerde nucleotides toevoegt lijkt mij het antwoord: waarschijnlijk niet. En ook van de bouwstenen van de membraan had ik graag willen weten of ze prebiotisch kunnen ontstaan. (toegevoegd: 3 Dec 2013, gewijzigd: 4 dec)

 

Vorige blogs:

New origin of life model fatally requires a nonrandom protein, 24 dec 2012

achtergrond info:

Exploring Life's Origins (Szostak. tekst, illustraties, animaties)

Jack W Szostak (2012) The eightfold path to non-enzymatic RNA replication, Journal of Systems Chemistry 2012, 3:2 (Open Access) 

Volgende blog: 'Het ontstaan van het leven en de zin van het leven'  (12 dec)  

Postscript
9 Jan 2014

Een lezer merkte op: Er zit wel degelijk informatie in de volgorde van het RNA, namelijk de intrinsieke informatie over hoe datzelfde RNA gevouwen gaat worden. Dit is juist. Er is echter één kanttekening: er zit weliswaar 3D informatie in RNA (ook in de RNA-world), en er zit 3D informatie in DNA, maar dat zijn totaal verschillende soorten informatie! Ik zie geen geleidelijke evolutionaire overgang van informatie type 1 naar informatie type 2 mogelijk. Informatie in de RNA-world codeert voor bases, informatie in de DNA-world codeert voor aminozuren. En er is geen relatie tussen die twee omdat aminozuren op een heel andere wijze een 3D structuur bepalen dan bases in enkelstrengs-RNA een 3D structuur bepalen. De overeenkomst tussen beide informatie types is dat ze allebei 3D structuren bepalen, maar het verschil is dat ze dat op geheel andere, niet compatibele wijze doen.
Dat neemt niet weg dat 3D informatie in enkelstrengs RNA ook tegenwoordig nog steeds een rol speelt. De DNA-eiwit informatie is te beschouwen als een toevoeging aan de RNA-informatie.

24 november 1859: On the Origin of Species verschenen

Ik vind 24 november wel een aardige aanleiding om even de aandacht te vestigen op het feit dat er in 2013 maar liefst vier nieuwe evolutie studieboeken zijn verschenen. Immers, vandaag is het precies 154 jaar geleden dat de eerste druk van On The Origin of Species verscheen (24 november 1859).

Freeman, Herron
5th edition

Strickberger's Evolution
5th edition

Douglas Futuyma
third edition

Losos,
Princeton Guide to Evolution
1st edition

De eerste drie boeken zijn nieuwe, herziene edities van titels die al jaren gebruikt worden bij het evolutiebiologieonderwijs op universiteiten wereldwijd. Er zit 5 – 8 jaar tussen de verschillende edities. Deze studieboeken hebben 1 of 2 auteurs. De vierde (Losos, 2013), is geen standaard evolutiehandboek. Het heeft meer dan 100 auteurs en 107 hoofdstukken. Ik zou het daarom eerder een 'Encyclopedie van Evolutie' noemen, een naslagwerk.

Terzijde: het is grappig te bedenken dat in 1986 Michael Denton's Evolution: A Theory in Crisis verscheen. Net zoals ik mij afvraag of de economische crisis nu wel of niet officieel definitief voorbij is, zullen buitenstaanders zich afvragen of de crises van de evolutietheorie al voorbij is? Kan een crisis 27 jaar duren? Ook aardig is: "Death of Darwinism" die al vaker is afgekondigd. Recentelijk verscheen het boek The Death of Evolution: Restoring Faith and Wonder in a World of Doubt:

"For decades, Darwinian evolution has been taught in classrooms as gospel. But now, 150 years after the publication of Darwin's The Origin of Species, renowned scientists are acknowledging that evolution is not only theory but speculation that has led to false conclusions about creation, science, and culture. ...
As Jim Nelson Black points out in these pages the dictatorship of Darwinism is about to run its course" ...
"Any theory that defies obvious reality so blatantly as evolution cannot long survive". (bron)

Het wil maar niet lukken met de dood van evolutie. Tenminste, als je af mag gaan op deze nieuwe evolutie studieboeken.  

Evolutiehandboeken willen een complete en up-to-date inleiding geven tot het vakgebied evolutiebiologie. Ze zijn dan ook omvangrijk: tussen de 500 en 800 pagina's en altijd rijk geïllustreerd. Ze zijn in de loop der jaren in omvang toegenomen doordat er nieuwe ontwikkelingen in zijn opgenomen. De boeken hebben verschillende accenten en benaderingswijzen. Het aantrekkelijk van 'Strickberger' (dat niet meer door Strickberger zelf is bewerkt, maar grondig is herschreven door Hall en Hallgrímsson) vind ik de aandacht voor de kosmologische context. Zie voor toelichting mijn blog van 2 april 2013: Evolutiehandboeken beoordeeld vanuit het Big History perspectief. Freeman en Herron werd voor onderwijs aan biologiestudenten gebruikt door Gerdien de Jong (Universiteit Utrecht). 

Voor een uitgebreide lijst van evolutiestudieboeken zie hier, idem met korte beschrijvingen zie hier op mijn website.




Ook ter gelegenheid van de verschijning van The Origin of Species een nieuw review van 'een oud boek' van de wetenschapshistoricus Barry Gale (1982) Evolution Without Evidence gepost vandaag op mijn WDW website. Het geeft steun aan ideëen die ik onafhankelijk had ontwikkeld. De vraag die aan de orde komt is: had Darwin in 1859 voldoende bewijsmateriaal om zijn evolutietheorie te onderbouwen en zijn lezers te overtuigen? Ik schreef daar al kort over in een vorig blog: 12 februari: geboortedag Charles Darwin (12 Feb 2007). (evolutie.blog.com is mijn vorige blog provider, die was helaas te traag en slecht bereikbaar).

Postscript

15 Dec 2013

In BioNieuws (14 Dec) zag ik The Cambridge Encyclopedia of Darwin and Evolutionary Thought die ook in 2013 verschenen is! Het is wel vergelijkbaar qua omvang maar niet inhoudelijk met de bovengenoemde werken. Dit werk is een uitgebreide verzameling van wetenschapshistorische essays over Darwin en de Evolutietheorie ge-edit door de bekende 'evolutiefilosoof' Michael Ruse. Bevat interessante artikelen (ook van de Nederlandse biologiehistoricus: Bert Theunissen), maar nog duurder dan de rest, zelfs de eBook versie is $140.

Steven Pinker (5) over morele vooruitgang

"Tot nu toe begreep ik uit jouw blogbijdragen dat Pinker betoogt dat we in de minst geweldadige tijd ooit leven, niet in de meest morele tijd ooit. Heb ik dat verkeerd begrepen?"

"Ik probeer nog steeds greep te krijgen op jouw opmerking dat het je om vooruitgang van de moraal in de geschiedenis gaat, maar ik vrees dat ik er te dom voor ben. Zou je me even willen helpen door in een paar regels weer te geven wat Pinker daarover zegt?"

"Zoals je (gezien je belangstelling voor dit onderwerp) ongetwijfeld zult weten is het grote probleem van een beroep op de geschiedenis ter onderbouwing van een geloof in morele vooruitgang gelegen in de maatlat. Hoe lost Pinker dat probleem op? Wat neemt hij als maatlat? En wat voor argumentatie geeft hij daarvoor?"

Wat zegt Pinker in The Better Angels of Our Nature (2011) over moral progress? Er is géén hoofdstuk of paragraaf met de titel 'Moral Progress'. Toch kun je niet aan morele vooruitgang ontkomen als je alle verschijnselen die Pinker bespreekt nog eens op een rijtje zet (zie blog 14 okt):

• afname relatief aantal moorden in Westerse democratieën
• afschaffing slavernij
• lynchpartijen en rassendiscriminatie nemen af
• afschaffing van marteling als middel om bekentenis af te dwingen
• afschaffing doodstraf
• toenemende acceptatie van gemengde huwelijken
• afname van aantal verkrachtingen
• opkomende vrouwenrechten
• de acceptatie van, en het feitelijk voorkomen van huiselijk geweld nemen af
• het aantal abortussen wereldwijd neemt af
• de dierenrechten beweging komt op
• er is minder geweld tegen dieren in films
• de vegetarische beweging komt op
• het slaan van kinderen thuis en op school neemt af
• fysiek en seksueel misbruik van kinderen neemt af
• de homorechten komen op
• er is een afname van geweld tegen homo's
• een lichte daling van het aantal Amerikaanse gezinnen die aan plezierjacht doen

Er zijn drie mogelijkheden: óf deze ontwikkelingen zijn moreel neutraal, óf ze zijn moreel negatief, óf ze zijn moreel positief. Er zullen maar weinig mensen zijn in de Westerse wereld die de afname van het aantal moorden moreel neutraal of een morele achteruitgang zullen noemen. Wie zou de afname van het aantal verkrachtingen of fysiek geweld tegen kinderen een slechte zaak noemen? ect.  [4].
Het is dan ook enigzins vreemd dat Pinker zelf deze verschijnselen niet heeft samengevat onder de noemer morele vooruitgang. Misschien vond hij het té vanzelfsprekend om het expliciet te benoemen?  Moralitiy, moral sense, moral psychology komen veel voor in het boek, maar moral progress staat niet in index.

Echter, 2 jaar jaar later, in een lezing aug 2013 wordt moral progress door Pinker expliciet genoemd:

Pinker 14 aug 2013 Sante Fe Institute

On Moral Progress: Is the Human Conscience Led by the Head or the Heart? 14 aug 2013 Sante Fe Institute, met als inleiding:

"Is the human conscience led by the head or the heart? Is the moral progress we have enjoyed – religious freedom, the abolition of slavery, anti-war movements, civil, women’s, and gay rights – a gift of empathy and emotion, or of reason and logic?"

Op de 24e min zegt Pinker:

"Moral progress is something you can actually count. The most obvious form of moral progress consists in a reduction in violence: it is bad for a person to kill another, but also kidnapping, enslaving, raping and any other form of harm or coercion."

Hij voegt er aan toe: de motieven waren niet perse moreel van aard, maar vaak praktisch of economisch. Verder zegt hij: 

"There are other cases of what I would certainly count as moral progress: the treatment of children, racial minorities,  lynching, went in a steady freefall during the 20th century to zero by the eraly 1950s." (29:38 min)

"That is moral progress and the question is: how do you explain it."  (32:20 min)

Genoeg om aan te tonen dat Pinker zondermeer over moral progress spreekt. Hij accepteert moral progress als kwantificeerbaar, verifieerbaar empirisch gegeven. De vanzelfsprekendheid van morele vooruitgang wordt duidelijk als een denkbeeldig persoon een voorstel zou doen:

"Should we bring back slavery? This is a bad joke" ( 39min)

Hieruit blijkt dat we het nu vanzelfsprekend immoreel vinden om slavernij opnieuw in te voeren (wettelijk mogelijk te maken). 

De maatlat van morele vooruitgang

Hoe lost Pinker dat probleem op? Wat neemt hij als maatlat? En wat voor argumentatie geeft hij daarvoor? Pinker lost dit heel praktisch op. De maatlat voor het aantal moorden is het aantal moorden per 100.000 mensen per jaar. Het is een kwantitatieve maatstaf. De argumentatie daarvoor is dat die een zinnige vergelijking mogelijk maakt tussen landen en tijdperken, in tegenstelling tot absolute aantallen. Dezelfde kwantitatieve methode past hij toe op alle bovengenoemde verschijnselen. De afschaffing van de slavernij wordt in de grafiek weergegeven als het aantal landen dat wetten heeft aangenomen tegen slavernij. In andere gevallen geeft hij veranderingen in attitudes van geinverviewden weer zoals bij:  toenemende acceptatie van gemengde huwelijken (verschillende rassen), of het slaan van kinderen acceptabel is. Hier lijkt me wetenschappelijk niet veel tegen in te brengen.

Toch zou een filosoof dit niet voldoende kunnen vinden. Hij zou argumenten willen zien. Ter verdediging van Pinker's werkwijze: ik denk dat de morele vooruitgang al besloten zit in het immorele van moord (en geweld in het algemeen). Als moord immoreel is, dan is een daling in het aantal moorden automatisch morele vooruitgang. Als je vindt dat ieder mens gelijke rechten heeft, dan is het automatisch een morele vooruitgang wanneer ook negers, vrouwen, homo's en etnische minderheden gelijke rechten krijgen. Als je vindt dat ieder levend wezen dat pijn kan voelen geen pijn toegebracht mag worden, dan volgt automatisch dat wettelijke bescherming van dieren een morele vooruitgang is.

Ik denk dat we niet van Pinker als empirisch onderzoeker mogen eisen om een filosofische fundering te geven waarom bijvoorbeld moord immoreel is. Dat is het werkterrein van filosofen. Is het überhaupt te bewijzen dat moord immoreel is? In feite wordt een fundering van de moraal pas urgent als betwist wordt dat specifieke items in bovenstaande lijst morele vooruitgang inhouden. Wat is de relevantie van een maatstaf als het over zaken gaat die toch iedereen moreel verwerpelijk vindt? Daarmee bagatelliseert Pinker niet het belang van filosofie. Integendeel. Pinker wijst op filosofen die grote invloed hebben gehad op het denken over moraal: Hobbes, Spinoza, Descartes, Locke, David Hume, Beccaria, John Stuart Mill, etc. (p. 217). (Voor Nederland: Coornhert (1522-1590) die van belang was voor de humanisering van het strafrecht.). Recenter: Peter Singer (Expanding Circle of moral concern, zie mijn blog van 23 sept dat ook over morele vooruitgang gaat) is ook door Pinker genoemd.

Desondanks moet het belang en de noodzaak van filosofische fundering van moraal ook niet overdreven worden [2]. Tenslotte hebben democratische landen mensenrechten in wetten vastgelegd [5] en hebben zelfs de meeste islamitische landen de 'Universal Declaration of Human Rights' ondertekend (bron), wat op zich een grote vooruitgang is, en wordt er in de Bijbel ook geen filosofische fundering van de moraal gegeven. [3]

Andere bronnen

GEM 2012: Steven Pinker on Emotion, Reason and Moral Progress (ook pdf beschikbaar)

Noten

1. Pinker: de inconstentie van slavernij heeft altijd bestaan, maar als je eenmaal inziet dat degene die slavernij verdedigt zelf geen slaaf wil zijn, dan is het een fascinerende vraag waarom het meer dan duizend jaar heeft geduurd voordat men slavernij ging afschaffen. 
2. Volgens Herman Phillipse zijn alle pogingen van filosofen om moraal te funderen mislukt (hoorcollege Ethiek en Evolutie, Studium Generale Utrecht 2008).
3. Het is sowieso uiterst lastig om een moraal uit de Bijbel te destilleren heb ik begrepen. Zelfs het gebod Gij zult niet doden heeft te kampen met vertaalproblemen: doden of moorden? Een heel verschil!  "Brettler lijkt van mening dat hier inderdaad sprake is van een incorrecte vertaling van de overgeleverde tekst" (bron). Ook de eindeloze diversiteit van bijbelinterpretaties verhindert een eenduidige op 'de bijbel' gebaseerde moraal. Gelukkig hebben we in Nederland wetgeving die dit oplost!
4. Deze alinea vervangt een niet relevante opmerking (19 nov 2013 10:00) 
5. Bovendien zijn er vele internationale verdragen en instanties die grote betekenis hebben in het terugdringen van geweld en oorlog. Het Internationaal Gerechtshof is gevestigd in het Vredespaleis, Den Haag, en heeft als doel geschillen tussen staten op vreedzame wijze op te lossen. Zo zijn er veel meer instanties te noemen (Human Rights Watch; Internationaal Zeerechttribunaal [Greenpeace!]). Deze instanties hebben meer praktisch nut dan disputen over de oorsprong van de moraal. toegevoegd: 28 nov 13.

Postscript

12 dec 2013

Susan Neiman (filosofe) schreef het boek: Morele helderheid. goed en kwaad in de eenentwintigste eeuw (2010) (Engelse titel: Moral Clarity A Guide For Grown-Up Idealists).
"De vooruitgangsidealen van de Verlichting zijn de afgelopen decennia ernstig in twijfel getrokken, onder ander door denkers als John Gray.  Susan Neiman neemt strijdlustig de taak op zich om de morele erfenis van de Verlichting te verdedigen. Er is niets triviaals aan de afschaffing van de slaverij, de ontwikkeling van de sociaaldemocratie en de oprichting van het Internationaal Strafhof. Het feit dat misdadigers niet meer op het dorpsplein worden geëxecuteerd, getuigt van een verhoogde morele gevoeligheid. Hoewel er altijd het gevaar bestaat dat ze van voorbijgaande aard is, is er volgens Neiman de afgelopen tweehonderd jaar wel degelijk morele vooruitgang geboekt. Deze prestaties zijn alles behalve vanzelfsprekend."
(Jochem van den Berg)
Treffend, dat een beroepsfilosoof als Susan Neiman (die ik nog niet kende) spreekt over de afschaffing van de slavernij en morele vooruitgang.

Steven Pinker (4) De uitzonderlijke positie van Amerika op het gebied van geweld

Figure 3-10 uit Steven Pinker The Better Angels of Our Nature

 

Verbazingwekkend, maar er valt niet aan te ontkomen: Amerika is veel gewelddadiger dan Europa. Dat blijkt uit de statistieken in het boek van Steven Pinker, The Better Angels of Our Nature. 

Het aantal moorden per 100.000 inwoners per jaar is wereldwijd de standaard maat voor het relatieve moordcijfer. Daardoor kun je landen en de historische ontwikkeling in de loop der jaren vergelijken. In het begin van deze eeuw had West-Europa een moordcijfer van 1 per 100.000 per jaar en Amerika had in de 70-er en 80-er jaren een moordcijfer van 10 per 100.000 per jaar. Dat was 10x zo veel! Een stad als Detroit had toen 45 moorden per 100.000 pj, dat is dus 45x zoveel als West-Europa. Het cijfer voor Noord-Amerika was in 2000 gedaald tot 3,9 per 100.000 per jaar. Nog steeds 4x hoger dan Europa dat gemiddeld nog steeds op 1 per 100.000 staat. Uit bovenstaande grafiek is de onoverbrugbare kloof tussen Amerika en Europa goed te zien.

Let op: Pinker is een in Canada geboren Amerikaan. Hij is eerlijk wat de cijfers betreft. U kunt het controleren in wikipedia: een aparte pagina met alle moordcijfers van alle landen ter wereld. Fascinerend op zich. Nog een andere (Amerikaanse) bron schrijft: U.S. murder rate higher than nearly all other developed countries: FBI data: "But the 2012 murder rate — 4.7 murders per 100,000 people — was significantly higher than in most other wealthy nations.
The comparable rate is 0.4 in Japan [!], 0.8 in Germany, 1.0 in Australia 1.1 in France and 1.2 in Britain". Nederland heeft: 1,1 (kan beter!).

Pinker voegt er nog aan toe: 3,9 moorden per 100.000 lijkt niet zoveel, maar in absolute aantallen is dat  ieder jaar 17.000 doden, en in totaal is dat bijna één miljoen doden sinds 1950 (p. 167). Bijna 1 miljoen.

Waarom? Waarom? Waarom? Pinker citeert een beroemd geworden verklaring: democratie kwam te vroeg in Amerika. In Europa werd de bevolking eerst ontwapend, en gaf de Staat zichzelf het monopolie op het gebruik van geweld en pas daarna kwam democratie (= de macht van het volk). Amerika werd een democratie vóórdat de burgers ontwapend werden. Met als resultaat dat er in de Amerikaanse grondwet staat dat iedere burger het recht heeft een wapen te dragen. (Pinker: p.118). Niemand is in staat gebleken daar iets aan te doen. Niemand.

Maar dan nog: zelfs als het een grondwettelijk recht is, waarom zou je wapens willen hebben? en willen gebruiken? Pinker heeft dit volgens mij niet verklaard. (Als een Amerikaan een andere Amerikaan doodschiet, heeft hij waarschijnlijk 80-90% kans dat hij een mede-Christen doodschiet).

Waarom blog ik hierover? Ik had al eerder op 18 december 2012 geblogd: Christelijk Amerika is niet in staat einde te maken aan schietpartijen. En Darwin is een sadist omdat hij van schieten hield. Er is iets met Amerika aan de hand: of het nu komt omdat ze christelijk zijn of door iets anders, de cijfers zijn duidelijk.

En eerder op 17 mei 2010 blogde ik: Goddeloos Amerika of: is God een kapitalist? (aub geduld: evolutie.blog.com is traag; dat is de reden dat ik verhuisd ben!) naar aanleiding van de documentaire SICKO van de Amerikaanse journalist en filmmaker Michael Moore en het boek De utopie van de vrije markt van de Nederlandse filosoof Hans Achterhuis. Hij beschrijft dat Amerikanen het werk van de atheïstische (!) schrijfster Ayn Rand "na de Bijbel, als het belangrijkste boek van de afgelopen eeuw" waarderen. Het credo van Ayn Rand: "hebzucht is een nastrevenswaadige en positieve eigenschap". (zie ook alle postscripts van die post!).

Postscript 19 nov 13

Amerika is een uitzonderlijk land: 

"Alleen de Verenigde Staten en Somalië hebben het Verdrag inzake de rechten van het kind niet geratificeerd, Somalië omdat het geen georganiseerde staatsstructuur meer heeft, de V.S. omdat het verdrag de doodstraf van minderjarigen verbiedt". (Nederlandse wiki)

"United States has not ratified the Convention on the Rights of the Child, and will not be able in the near future because the Convention forbids both death sentences and life imprisonment for children. Along with Somalia and South Sudan (the most recent independent country), the United States is one of only three countries in the world which have not ratified the Convention." (Engelse wiki)

Steven Pinker (3): waarom duurde het 2000 jaar voordat de mensheid slavernij heeft afgeschaft?

Steven Pinker

Religie, Christendom, God, godsdienstoorlogen en de Bijbel komen vaak voor in het boek van Pinker The Better Angels of Our Nature, maar er is geen apart hoofdstuk over religie. Uiteraard kun je godsdienstoorlogen ('wars of religion') [1] verwachten in een boek dat over oorlogen gaat. Of je het 'godsdienstoorlogen' mag noemen of gewoon oorlogen moet noemen is soms lastig te bepalen. 

Feit is dat strijdende partijen vaak verschillende godsdiensten hadden (christenen tegen moslims), en zelfs beide Christelijk zoals in oorlogen van protestanten tegen katholieken [2]. Hoofdstuk 4 (The Humanitarian Revolution) bespreekt godsdienstoorlogen, met name de paragrafen:

• Superstitious killing: human sacrifice, witchcraft, and blood libel
• Superstitious killing: Violence Against Blasphemers, Herectics and Apostates

Titels spreken voor zich. Hierin behandelt hij de attitudes van o.a. Maarten Luther (antisemiet) en Johannes Calvijn (liet Michael Servetus verbranden). Pinker claimt dat de meest dodelijke tijd om in te leven in Europa was gedurende de Godsdienstoorlogen in de vroege 17e eeuw, gevolgd door WOI (figure 5-18). Pinker bestrijdt met al zijn feitenmateriaal dat religie een vredelievende invloed heeft op mensen [3]. Hij maakt een gunstige uitzondering voor de Quakers en sommige liberale protestanten. Verder meldt hij als een uitzondering op door religie gesanctioneerde genocides, de 16e eeuwse Spaanse priester Antonio de Montesinos, die protesteerde tegen de weerzinwekkende behandeling van de inheemse Amerikanen door de Spanjaarden (p.402). En in het recente verleden verklaart Pinker de 5-voudige daling in het aantal moorden in Boston door o.a. de invloed van de lokale kerk (p. 150). Pinker is dus niet dogmatisch negatief over religie. Bijvoorbeeld: de bloedige Franse Revolutie was niet religieus van aard. Terug naar de godsdienstoorlogen: religie kan 'gewone' oorlogen intensiveren door religieus fanatisme en omdat over geloofskwesties niet te onderhandelen valt (p.282). Tenslotte is er volgens Pinker een einde gekomen aan godsdienstoorlogen doordat "people started to place a higher value on human life". [4] Een intrigerende opmerking!

Slavernij

 

dia uit presentiatie van Pinker
(figuur 4-6 in het boek)

Slavernij is pas recent in de geschiedenis van de menselijke beschaving afgeschaft. En het heeft nog 300 jaar na de eerste geduurd voordat de laatste natie zover was. 
Op pag 188 van de paperback staat een grafiek (figure 4-6) met het toenemende aantal landen dat slavernij verboden heeft. Het begint ongeveer vanaf 1776 goed op gang te komen. Voor het grootste gedeelte van de menselijke beschaving was slavernij eerder regel dan uitzondering volgens Pinker. Een opmerkelijk feit –gezien door moderne ogen– is dat slavernij werd geaccepteerd in het Oude en Nieuwe Testament van de Bijbel en werd verdedigd door de grootste filosofen ooit, Plato en Aristoteles. Pinker citeert Exodus:

"If a man strikes his male or female slave with a rod and he dies at his hand, he shall be punished. If, however, he survives a day or two, no vengeance shall be taken; for he is his property" Exodus 21:20-21

Je mag een slaaf dus niet doodslaan, wel slaan. Kennelijk gebeurde dat vaak genoeg om dit verbod uit te vaardigen. Tevens blijkt dat een slaaf je eigendom is, net zoals de dieren je eigendom zijn. Als je zó hard slaat dat de slaaf niet binnen 2 dagen doodgaat, ga je vrijuit. Je mag dus zo hard slaan dat de arme slaaf bewegingsloos, bewusteloos blijft liggen, maar nog net niet dood is. De beweegredenen achter dit verbod zijn dus niet echt humanitair. Anders was het slaan op zich verboden. Het systeem van slavernij, dat je andere mensen kunt bezitten en als zodanig mag behandelen, wordt niet afgewezen. Slavernij wordt ook niet verboden in de Tien Geboden. Voor Joden en Christenen zijn de Tien Geboden direct afkomstig van God en zijn de universele en tijdloze normen voor goed en kwaad. 
Pinker doet geen uitgebreid onderzoek naar slavernij in de Bijbel, maar voor de volledigheid geef ik hier nog 5 aanvullende citaten (de BibleGateway geeft 181 hits op het trefwoord 'slave') die aantonen dat slavernij in de Bijbel normaal is:

"So after Abram had been living in Canaan ten years, Sarai his wife took her Egyptian slave Hagar and gave her to her husband to be his wife." Genesis 16:3

“Your slave is in your hands,” Abram said. “Do with her whatever you think best.” Then Sarai mistreated Hagar; so she fled from her. Genesis 16:6

"Then Abimelek brought sheep and cattle and male and female slaves and gave them to Abraham, and he returned Sarah his wife to him. Genesis 20:14

"Slaves, obey your earthly masters in everything... Colossians 3:22

"Teach slaves to be subject to their masters in everything... Titus 2:9

Dus zelfs Abraham had slaven (en ging er mee naar bed met toestemming van zijn vrouw). Het belangrijkste punt dat ik hier wil maken: slavernij was normaal in die tijd. Soms werden er aardige dingen gezegd over slaven:

"Masters, provide your slaves with what is right and fair, because you know that you also have a Master in heaven." Colossians 4:1

En zie dit citaat: [6] De reden om slaven rechtvaardig te behandelen zouden we vandaag niet meer gebruiken, maar belangrijker is dat uit het citaat blijkt dat slavernij op zich niet werd afgewezen. Verder in Exodus 21 kun je nog lezen dat als je een slaaf zo hard op zijn oog slaat dat hij blind wordt, of zijn tanden er uit slaat, dan moet je hem vrijlaten. De regels tonen aan hoe wreed men toen was. En dat men wreedheid probeerde in te dammen.

Is Pinker bevooroordeeld over het Christendom? Enigszins. Voor zover ik gezien heb, vermeldt Pinker bijvoorbeeld niet dat er één paus geweest die slavernij verboden heeft, nl.: Paus Paul III in 1537 (wiki). Maar hij schrijft wel dat Quakers (een christelijke beweging) in 1787 de 'Society for the Abolition of the Slave Trade' hebben opgericht. Op welke bijbeltekst ze zich baseerden weet ik niet. Die teksten zouden er niet kunnen zijn. Maar andere Christenen verdedigden slavernij op grond van de Bijbel [7]. Gezien bovenstaande citaten lijkt mij dat niet zo moeilijk. Dat Christenen op grond van de bijbel slavernij verdedigen én tegelijk verwerpen, betekent dat de bijbel niet geschikt is als morele leidraad (op dit punt). 
Maar stel nu –for the sake of argument– dat Christenen terecht slavernij op grond van de Bijbel afwijzen, waarom was slavernij dan normaal in de Bijbel, en waarom heeft het dan zo'n 2000 jaar geduurd voordat de slavernij daadwerkelijk afgeschaft werd? Waarom hebben (Nederlandse, Engelse, Amerikaanse, ... ) Christenen volop meegedaan aan slavenhandel en slavernij?
Een andere mogelijkheid: Joden en Christenen zijn tegenwoordig tegen slavernij op grond van humanitaire redenen, die niet op de Bijbel gebaseerd zijn. Dit lijkt mij waarschijnlijker.

Of zouden er nog gelovigen zijn die –zonder het hardop te zeggen– menen dat slavernij eigenlijk wel geoorloofd is omdat het in de Bijbel staat? Of zouden ze liever zwijgen over het hele onderwerp omdat afschaffing van de slavernij geassocieerd is met niet-Bijbelse mensenrechten, humaniteit of met een boek (Uncle Tom's Cabin)? Niemand zou er tegenwoordig aan mogen twijfelen dat slavernij moreel slecht is, of je nu Christen, Jood, Moslim of atheïst bent.

Dat het erg moeilijk is om slavernij af te wijzen, zélfs als je vrijheid en gelijkheid van mensen voorstaat, zelfs voor een Christelijke natie, blijkt wel uit de United States Declaration of Independence (1776): "all men are created equal" maar slavernij bleef bestaan. (Jefferson zelf had honderden slaven!). 

Waarom is het toch zo moeilijk om slavernij af te wijzen? Uiteindelijk staat er in Artikel 4 van de Universele verklaring van de Rechten van de Mens: "Niemand zal in slavernij of horigheid gehouden worden. Slavernij en slavenhandel in iedere vorm zijn verboden".

Het is niet de bedoeling van Pinker om Christenen er van te beschuldigen dat ze nog steeds vóór slavernij zijn omdat het in de Bijbel staat. Nee, zegt hij, Christenen zijn niet voor slavernij, maar ze bewijzen lippendienst aan de Bijbel als bron van de moraal zonder alles te accepteren wat er in de bijbel staat [5].

Volgens mij zou het grote pijnpunt voor Christenen wel eens kunnen zijn dat we deze morele vooruitgang niet te danken hebben aan de Bijbel. Integendeel: een geloof gebaseerd op de Bijbel blokkeert dit soort vooruitgang. De Bijbel accepteert slavernij, vrouwen als tweederangs individuen, wrede straffen als stenigen, vervolging van homoseksuelen, dieren als ondergeschikt aan mensen. Het idee dat er tijdloze, eeuwige, universele wijsheden en een absolute moraal in de Bijbel staan die 2000 jaar later nog steeds gelden, gaat zeker niet op voor de slavernij.

Tenslotte: het gaat er Pinker niet om de Bijbel of het Christendom te ondermijnen, maar aan te tonen dat alle vormen van geweld in de loop van de menselijke geschiedenis zijn afgenomen. Slavernij was één van die vormen van geweld. De Bijbel werd nu eenmaal 2000 jaar geleden geschreven in een tijd dat mensen slavernij als normaal ervaarden. Sindsdien is er veel verandert. Heel veel. Het verbazingwekkende is dat het de mensheid (de meest intelligente diersoort op aarde!) 2000 jaar heeft gekost om slavernij af te schaffen. Hoe kan dat in hemelsnaam? Waarom duurde het 2000 jaar voordat de mensheid slavernij heeft afgeschaft?

Noten

1. het begrip 'godsdienstoorlog' wordt ook erkend door de Vereniging van Christen Historici !
2. Officieel kan dat helemaal niet vanwege Jezus' geboden: Heb Uw Broeder Lief en:  Heb Uw Vijanden Lief.
3. The theory that religion is a force for peace, ... does not fit the facts of history. (p.818 behalve The Quakers.
4. Zou kunnen, maar waarom toen pas? Volgde dat niet uit de Tien Geboden en de woorden van Jezus? Denk aan: The Sanctity of Human Life.
5. "They pay it lip service as a symbol of morality, while getting their actual morality from more modern principles."  (p.14)
6. "But if a priest buys a slave with money, or if slaves are born in his household, they may eat his food." Zelfs priesters mochten slaven houden, als hij ze maar te eten gaf!
7. Genesis 9:25: he said, "Cursed be Canaan! The lowest of slaves will he be to his brothers." Deze tekst werd door Amerikaanse Christenen in de tijd van de slavernij gelezen als: negers zijn de afstammelingen van Noach's zoon Ham, die door God vervloekt waren en bestemd tot slavernij.  Bron: Desmond en Morris: Darwin's Sacred Cause. p. 176. 

 

Vorige blogs over Pinker

- Steven Pinker (2) Verklaringen voor de afname van alle vormen van geweld.
- Indrukwekkend boek van Steven Pinker: The Better Angels of Our Nature.

Aanbevolen

Voor degenen die het boek niet hebben: hier staat een complete lezing van Pinker uitgeschreven inclusief de powerpoint plaatjes (en de discussie).

Postscript 

1 Nov 2013

Ethics and slavery (BBC) is een gebalanceerde bespreking van ethiek en slavernij (Why is slavery wrong?) en de rol van religie (Christianity and slavery,  islam, boeddhisme), slavernij kwam voor in alle culturen  (Slavery was a very common practice).