30 April 2014

Cosmos (4) De ontdekking van het licht (Mozi, Ibn al-Haytham, Herschel, Fraunhofer)

(capture gemaakt met VLC media player)
Deel 4 van de serie Cosmos (Neil deGrasse Tyson, National Geographic) gaat over de rol van licht in de kennis van de cosmos.
Meer dan 2000 jaar geleden heeft een Chinese filosoof-geleerde Mozi het camera obscura principe ontdekt (beeld wordt op zijn kop geprojecteerd). Mozi streed tegen alle 'vormen van duisternis', was pacifist, vóór democratie, gelijkheid, zelf denken, tégen blinde gehoorzaamheid aan autoriteiten [1], ontwikkelde principes voor het ontdekken van betrouwbare kennis (een 'verlichtingsdenker'?).
Maar er kwam een nieuwe anti-wetenschappelijke keizer die alle anti-autoritaire filosofische boeken liet verbranden en de geleerden werden levend begraven.

(capture gemaakt met VLC media player)
Ibn al-Haytham(Irak): kritiseerde de toen heersende opvatting over de aard van het zien, nl. dat we voorwerpen zien omdat onze ogen lichtstralen uitzenden naar objecten die weerkaatst worden en weer terugkomen naar onze ogen. Volgens deze geleerde is dit principe fout, want voor sterren kan het niet werken omdat sterren te ver weg staan om de lichtstralen zo snel heen en weer te laten gaan. Opbloei van de wetenschap in de moslimwereld! Het christelijke westen volgde een tijd later. Ibn al-Haytham was de eerste ooit die regels voor de wetenschap op schrift stelde. Een methode om fouten te elimineren (zeer modern: [3]). Geen autoriteiten accepteren, alleen argumenten en experimenten accepteren. Want iedereen maakt fouten, inclusief wijzelf [1].

Wetenschap is zo succesvol dat het onze levensduur verdubbeld heeft, het verre verleden onthuld heeft en de toekomst kan voorspellen, en communiceren met de snelheid van het licht en ruimtevaart (Tyson).

De volgende vebetering was de eerste telescoop van Galileo in 1609. Een hele reeks verbeterde telescopen gaven steeds betere beelden van de cosmos.

Licht is eigenlijk een bizar verschijnsel met unieke eigenschappen: fotonen versnellen onmiddellijk waneer ze hun bron verlaten van nul naar 'de-snelheid-van-licht'. Hoe kan dat? Wat weerhoudt fotonen om sneller te gaan? Hoe kunnen ze door de lege ruimte bewegen? Ze bewegen zich een miljoen maal sneller als geluid. Wetenschappers weten nog niet waarom er een maximumsnelheid van het licht is [2]. Er is dus nog werk aan de winkel.

Newton was de eerste die de geheimen van de regenboog onthulde. Maar hij zag iets over het hoofd dat 150 jaar later door William Herschel Herschel ontdekt werd: infrarood licht (voor ons oog onzichtbaar, maar voelbaar als warmte).
Hij ontdekte infrarood licht in de controle van een experiment om de warmte van verschillende golflengtes te meten. Verbazingwekkend. Deels geluk. Zeer ingenieus experiment. Onverwacht resultaat. Experiment goed in beeld gebracht door de makers van de serie.

Joseph Fraunhofer (zijn levensverhaal is bijzonder! goed in beeld gebracht) ontdekte heel dunne zwarte lijnen in het spectrum van licht afkomstig van de zon en sterren. Het bijzondere is dat Newton dit ook had kunnen doen volgens Tyson (?). Maar, ze zijn niet met het blote oog zichtbaar. Had Newton de beschikking over de juiste instrumenten?

Belangrijke ontdekkingen die daar op volgden: de zichtbare cosmos bestaat overal uit dezelfde elementen. Fraunhofer's ontdekking legde de basis voor de astrofysica, Tyson's 'eigen tak van wetenschap'. Dankzij Fraunhofer weten we wat er zit in de atmosfeer van andere planeten. 

Weer veel geleerd van deze aflevering. Leuk dat wetenschappelijke ontdekkers uit het verleden én uit niet-Westerse landen ook de nodige aandacht krijgen. Door die belangrijke ontdekkingen en ontdekkers in beeld te brengen wordt de vooruitgang in de wetenschap op een zeer overtuigende en natuurlijke manier gedemonstreerd.


Noten
  1. Dit staat in schril contrast met bij voorbeeld de persoonsverheerlijking in de Rooms Katholieke kerk ('Heilige' 'maagd' Maria!), en de bizarre recente vertoning dat pausen elkaar heilig gaan verklaren! Wat een potsierlijke vertoning. Hoe kan welk mens dan ook perfect zijn als ieder mens belast is met de erfzonde? Weet iemand of Jezus heilig verklaard is door de RKK? (verbazingwekkend: hij staat niet in de lijst van heiligen!) Katholieken leven nog in het verleden. Doe iets voor de wereld, het milieu, dieren, rechtvaardigheid, etc, en stop met mensenverering.
  2. Waarom geen tussenliggende snelheden? Waarom geen versnelling en vertraging? Waarom vertragen fotonen op den duur niet totdat ze tot stilstand komen?
  3. Zie:  Hype in Halifax hypes in de wetenschap: de arsenicum bacterie (!), het ENCODE project, Epigenetics, intelligentie. De opname op youtube van de conferentie en met name de lezing van Rosie Redfield die de arseenbacterie grondig de grond in boort, waarmee ondertussen het zelfcorrigerend vermogen van de wetenschap alsnog zijn werk doet.


Vorige blogs over dit onderwerp:

4 comments:

  1. Er is tegenwoordig nog steeds iemand die gelooft dat er straling uit ogen van mensen komt, en dit zou dan de verklaring zijn dat mensen de gewaarwording krijgen door iemand bekeken te worden (ogen in je rug voelen)

    Ik heb het over Rupert Sheldrake,als je het commentgedeelte op YT bekijkt bij een van zijn lezingen, kan je zien hoeveel mensen zijn ideeen serieus nemen,dit baart mij wel zorgen, anderzijds stimuleert het mij te onderzoeken waar hij de mist in gaat.

    ReplyDelete
  2. Jos, hoe verklaart Rupert Sheldrake dat je niet in het donker kunt zien? Dat zou moeten kunnen als lichtstralen uit de ogen komen? En hoe wordt dat licht in de ogen gegenereerd? Iemands ogen zouden in het donker dan toch lichtgevend moeten zijn? Dat heb ik nooit gezien.

    Jos zei "anderzijds stimuleert het mij te onderzoeken waar hij de mist in gaat."
    Ja, dat kan ik me wel voorstellen. Zoiets onderzoeken kost natuurlijk wel tijd.

    ReplyDelete
  3. Gert, dank voor het 'verslag' van jouw 'zien' van de uitzendingen. (Heb zelf nog maar fragmenten gezien.) Voor het 'fascinerende' in de ontwikkeling van de wetenschap in zijn algemeenheid. (Religie, of Maria in noot 1, kan daar toch wel even helemaal buiten blijven?) (Het leven zou voor mijn moeder (* 1906) 'niet te harden zijn geweest zonder een Maria'.) Dat religie ook duidelijk 'schade' oplevert en opleverde, zeker, indien fanatiek, maar ook 'troost' gaf en geeft, indien gematigd, en wie maakt die 'afweging' dan?

    Overigens: de wetenschap geeft niet alleen 'heilige' resultaten, in de handen van wie dan ook, indien fanatiek (of 'noodgedwongen' om een 'keizer' in Japan tot de orde te roepen) gelovig of ongelovig.

    Of, hoe jammer is het dat juist een niet-zombie als jij later niet vanuit een/ de 'hemel' kan gadeslaan hoe het verder gaat met die inderdaad fantastische wetenschap!

    Groet

    ReplyDelete
  4. Gert,

    Rupert beweert niet dat ogen licht uitstralen maar dat ze een beeld projecteren op een object(naast het feit dat er licht door de ogen naar binnen treed) ,dit noemt hij het perceptuele veld (onderdeel van zijn Morphogenetische veld theorie)

    Het is alweer een tijdje geleden dat ik het gezien heb,ik realiseer me steeds meer dat hij er behoorlijk op los zwamt, in de eerste 5 minuten wordt al duidelijk hoe hij denkt over het menselijke visuele vermogen.

    Hij heeft het ook over een volgens hem zeer succesvol experiment in het science museum in Amsterdam dat zijn theorie zou ondersteunen.

    Wellicht te pseudowetenschappelijk voor je blog.


    https://www.youtube.com/watch?v=JnA8GUtXpXY

    "A few minutes of pseudoscience a day keeps the psychiatrist away" :)

    ReplyDelete

Comments to posts >30 days old are being moderated.
Safari causes problems, please use Firefox or Chrome for adding comments.